O`lch varaq Hujjat № imzo sana "FrontPage" web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III BOB. HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI. Kompyuter xonalarida ish joylarini tashkil etish.
|
Nazorat savollari.
1. Web-sahifa, Web-sayt, Web-server. 2. Web-texnologiyalarning tasnifi. 3. Belgilash tillari: HTML, XML, WML. 4. Stcenariylar tillari. «Klient-server» texnologiyasi. 5. Web – muharrirlar va ularning vazifalari. 6. Grafik muharrirlar va ularning vazifalari. 7. Flash texnologiyasi va uning imkoniyatlari. o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 71 Rahbar Sariyev R.B. III BOB. HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI. Kompyuter xonalarida ish joylarini tashkil etish. Keyingi paytlarda kompyuter bilan ishlash turli xil kasalliklar keltirib chiqarish ehtimolini oshirishi haqida tez-tez gapirilmoqda yoki yozilmoqda. Bundan xulosa qilib, kompyuter sog’liqqa zararli degan fikr yuritish noto’g’ri. Kasalliklarning kelib chiqishida ko’proq foydalanuvchilarning o’zlari kompyuterda ishlashning elementar ergonomik talablariga va mehnatni tashkil etish qoidalariga rioya qilmasliklari sabab bo’lmoqda. O’troq holda ishlaydigan har bir mehnat turiga o’xshash kompyuter bilan ishlashda ham foydalanuvchi tanasi ma’lum muddat bir xil holatda bo’ladi. Bu esa foydalanuvchining umurtqa pog’onasida va ba’zi mushaklarda statik zo’riqishning kuchayishiga olib keladi. Shu bilan birga, bunday holat toz va boshqa quyi qismlarda normal holatda qon aylanishi buzilishiga olib keladi. Shaxsiy kompyuter bilan ishlashda axborot olishning asosiy manbai kompyuter monitori bo’lgani uchun ko’z tizimida ham zo’riqish kuchayadi. Bulardan tashqari, kompyuter monitori yoki yordamchi qurilmalari ishlashi jarayonida organizmga turli xil elektromagnit nurlar, elektrostatik maydon va tovush shovqinlari salbiy ta’sir ko’rsatadi. Ko’pchilik foydalanuvchilarning virtual dunyoga sho’ng’ib, Internet resurslariga murojaat qilishlari, ayniqsa chat-muloqotlariga yoki ko’ngil ochar o’yin dasturlari bilan mukkasidan ketib, berilib ishlashlari ularning ruhiy holatlariga ham o’z ta’sirini o’tkazmay qo’ymayabdi. Natijada organizmga quyidagi salbiy holatlar o’z ta’sirini o’tkazmoqda : •Ko’z xiralik; •quruq ko’z sindromi; •Osteoxondroz; •Tunnelli sindrom; •Allergiya. Ko’z xiralik xastaligiga duchor bo’lgan insonlar (tibbiyot mutaxassislari atamasi bo’yicha miopiya) uzoqdagi obyektlarni xira ko’rib, ma’lumotlarni o’qib, o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 72 Rahbar Sariyev R.B. anglashlari qiyinchilik bilan kechadi. Lekin bunday insonlar yaqin masofadagi obyektlarni, masalan, kitob yoki kompyuter monitoridagi yozuvlarni bemalol o’qishlari, anglashlari mumkin. Bu holat tasvir ularning ko’z qorachig’ida markazlashgan holda yo’naltirilganidan emas, balki tasvir ularga yaqin masofada bo’lgani uchun yuzaga keladi. Tajriba va tadqiqotlar shuni ko’rsatmoqdaki, miopiya maktab yoshidagi o’quvchilarda va katta yoshdagi kishilarda ham ko’z tizimining zo’riqishi va aqliy mehnat bilan shug’ullanish natijasida rivojlanar ekan. Ko’z xiralik xastaligini oldini olishda ish o’rnidagi yorug’lik manbaining to’g’ri yo’naltirilganligi katta ahamiyatga ega. Lyuminestsentli lampalar o’rniga oddiy lampochkali chiroqlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Sababi lyuminestsentli lampalar ishlashida yorug’likning lipillashi, ba’zi noxush shovqinli tovushlar chiqishi kuzatiladi. Yorug’lik manbaining nuri monitor ekranida akslanmasligi kerak. Shuning uchun kompyuter monitori quyosh nuriga qarama-qarshi bo’lgan joyga o’rnatilmagani ma’qul. Xonada chiroqni o’chirib kompyuter monitorini kuzatish yoki ishlash umuman mumkin emas. Sababi qorong’i xonada ekran orqali tarqatilayotgan nur kuchlanishi ko’z tizimining zo’riqishiga olib keladi. Har bir soat oraliqida ko’z gimnastikasi mashqlarini bajarib turish tavsiya etiladi. Tibbiyot sohasidagi statistik ma’lumotlarga qaraganda umurtqa pog’onasi kasaliklarining 80 foizi osteoxondroz sababli vujudga kelar ekan. Osteoxondroz - umurtqa oralig’i diski to’qimalarining edirilishi va bo’g’inlarning ezilishi natijasida kelib chiqadi. Agar sog’lom umurtqalararo disk vertikal holatda 500 kg ga ekvivalent kuchni ko’tarish qobiliyatiga ega bo’lsa, osteoxondroz bilan og’riganlarda 200 kg yuk umurqalararo diskning strukturasi buzilishiga olib keladi. Kompyuter bilan ishlashda osteoxondroz kasalligiga duchor bo’lmaslik uchun avvalo kompyuter oldida to’g’ri o’tirish kerak va hech vaqt suyanchiqsiz kursida o’tirish kerak emas. Maxsus kompyuter kreslosidan foydalanish yaxshi samara beradi, chunki bunday kresloni foydalanuvchi o’z tanasiga moslab sozlab olishi mumkin. Ish boshlashdan avval kreslo holatini o’zingizga moslab tayyorlab olishingiz kerak. Har bir soat oralig’ida albatta jismoniy mashqlarni bajarish kerak. Agar mashqlarni bajarish xonadagi boshqa xodimlar oldida noqulay bo’lsa, yo’lak orqali bir necha qavat yuqoriga ko’tarilib yana pastga o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 73 Rahbar Sariyev R.B. qarab harakatlangan ma’qul. Xonaning temperaturasi past darajada bo’lishi ham osteoxondroz kasalligi rivojlanishiga olib keladi. Shuning uchun bunday hollarda issiq va qulay kiyinishga to’g’ri keladi. Oddiy holatlarda inson ko’zlarini bir minutda yigirma marta pirpiratadi. Shaxsiy kompyuter bilan ishlashda, teleko’rsatuvlar ko’rishda va kitob o’qishda pirpiratish chastotasi uch barobar kamayadi. Bu esa o’z navbatida ko’zning shilliq pardasi qurishiga olib keladi. Bunday holat quruq ko’z sindromini keltirib chiqaradi. Bunda ko’zning qichishi, qizarishi, achishi holatlari ro’y beradi. Ba’zida shunday holat bo’ladiki, go’yoki ko’zga o’zga jism o’rnashib qolgandek.[13] Kompyuter ekrani oldida mukkasidan ketib ishlash quruq ko’z sindromini kuchaytiradi. Tunnelli sindromda klaviatura yoki sichqoncha qurilmasi bilan uzoq vaqt ishlash oqibatida barmoqlar va qo’l bo’g’inlari, ayniqsa, bosh va ko’rsatkich barmoqlar uvishib qolishi, shishishi holatlari kuzatiladi. Shaxsiy kompyuterlar paydo bo’lgunicha, yozuv mashinkasi bilan ishlovchi kotibalar, musiqachilar, haydovchilar, chizmalar bilan ishlovchi konstruktorlar va boshqa kasb egalarida tunnelli sindrom kasbiy xastalik sifatida ma’lum bo’lgan. Shaxsiy kompyuterdan foydalanuvchilar sonining keskin ortishi bu xastalikka duchoro’lganlar sonining ko’payishiga olib kelmoqda. Buning sababi kompyuter klaviaturasida uzoq vaqt ma’lumotlarni kiritish yoki sichqoncha qurilmasi yordamida boshqarish bilan band bo’lgan foydalanuvchilar barmoqlari bilan bir necha ming marta harakatlarni amalga oshiradilar. Biroq bunday holatlarda qo’l tirsagi deyarli harakatlanmaydi. Bu esa tirsak paylarining ezilishi va qo’l nerv to’qimalari tizimining zo’riqishiga olib keladi. Bunday zo’riqishlarning oldini olish maqsadida klaviatura va sichqoncha qurilmasining ergonomik talablarga javob beradiganlarini olib o’rnatish kerak. Har bir soat oralig’ida quyidagi mashqlarni 1-2 minut bajarib turish tavsiya etiladi : •qo’llaringiz barmoqlarini yig’ishtirib musht holiga keltiring va yana qo’yib yuboring; •tirsaklaringiz bilan soat strelkasi yo’nalish bo’yicha va unga teskari yo’nalishda aylanma harakatlar qiling; •qo’llingizni oldinga cho’zib, barmoqlaringizni birma-bir harakatlantiring. o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 74 Rahbar Sariyev R.B. Tunnelli sindrom oldini olish uchun ish joyini yaxshi tashkil etish va kreslo suyanchiqda to’g’ri holatda o’tirish tavsiya etiladi. Xonalarda joylashgan shaxsiy kompyuterlar va ularning periferiya qurilmalari foydalanuvchilarda allergiya kasalliklarini keltirib chiqarishi mumkin. Nafas olish yo’llariga qurilmalar tomonidan chiqariladigan gazlar va uchuvchi moddalar o’rnashishi organizmning immunitetini pasaytiradi. Shu bilan birga ayrim foydalanuvchilarning chekishlari yoki ulardagi genetik nafas yo’llari kasalliklari allergiyaning rivojlanishiga olib keladi. Allergiyaning o’ziga xos jihatlari va simptomlari temperatura ko’tarilmagan holda aksirish, yo’tal, ko’z yoshlanishi va qizarishi, terining quruqlashishi va qichishi orqali namoyon bo’ladi. Kompyuter tizimli bloki, monitor va periferiya qurilmalaridagi plastmassa elementlarining qizishi natijasida uchuvchi moddalar ajralib chiqib allergik reaktsiyalar hosil qiladilar. Maxsus tadqiqotdar natijasida monitor korpusini tayyorlashda ishlatiladigan plastmassa 50 - 55 °S qiziganida trifenilfosfat parlarini chiqarishi ma’lum bo’lgan. +urilmalardagi elektron platalar qizishi natijasida ftor, xlor, fosfor va boshqa moddalardan iborat uchuvchi moddalar ajralib chiqadilar. Ayniqsa, lazerli printerlar va nusxa ko’chiruvchi qurilmalar foydalanuvchilar holatiga salbiy ta’sir ko’rsatadilar. Bu qurilmalarning ichki platalari qizib, uchuvchi moddalar ajralishidan tashqari bo’yoq moddalari (tonerlar) arzimagan miqdorining havoga uchishi va qog’ozga chop etish jarayonida ozon moddasining ajralishi natijasida allergik reaktsiyalar kuchayadi. Allergik kasalliklar oldini olish va profilaktika chora- tadbirlarining eng sodda va samaralisi - xonalarda va ish joylarida tozalikka rioya qilish. Ish joyida chekishni ta’qiqlash, xonalarni tez-tez shamollatib turish va namlangan doka bilan qurilmalar korpuslarini, stollarni artib turish maqsadga muvofiqdir. Yiliga uch-to’rt marotaba kompyuter tizimli bloki ichini tozalab turish, undagi sovutish qurilmalarini profilaktik nazoratini borish zarur. Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, kasallikni davolagandan ko’ra uning oldini olgan maqul. Yuqorida keltirilgan kasbiy kasalliklar ko’pgina hollarda kompyuter tashkil etuvchilarining ziyon yetkazuvchi jihatlari natijasida emas, balki axborot texnologiyalari foydalanuvchilarining kompyuterlar bilan ishlashning ergonomic talablariga va gigiena qoidalariga loqaydliklari natijasida kelib chiqar o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 75 Rahbar Sariyev R.B. ekan. Profilaktik chora-tadbirlar, vaqti-vaqti bilan jismoniy mashqlar majmuasini bajarish, ochiq havoda aktiv dam olish kasalliklar kelib chiqishi va rivojlanishi oldini oladi. 3.2. Favqulotda vaziyatlarni toifalanishi Favqulotdagi vaziyatlarni toifalanishi ikki hil biladi birinchisi tehnogen va ekologik. Texnogen - o’tmishda biosferaga taalluqli bo’lgan keyinchalik insonlarning o’zining moddiy va ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarini yanada yaxshilash maqsadida to’g’ridan to’g’ri yoki sirtdan texnik vositalar bilan ta’sir etgan hududdir. Texnogen insonlar tomonidan texnik vositalar yordamida yaratilgan shaharlar, qo’rg’onlar, qishloq aholi punktlari, sanoat va korxonalar zonasi band etgan hududlar hisoblanadi. Inson hayot faoliyati jarayonida nafaqat tabiiy muhit bilan balki, ijtimoiy muhit deb ataluvchi odamlar bilan ham uzluksiz aloqada bo’ladi. Insonni ijtimoiy muhit bilan aloqasi tug’ilishni davom ettirish, bilim, tajribalarni almashtirish, o’zining ma’naviy ehtiyojlarini qanoatlantirish, intellektual qobiliyatlarni oshirishda foydalaniladi va shakllanadi. Zamonaviy industrial jamiyatda inson atrof-muhit komponentlari (biosfera, texnogen va ijtimoiy muhit) bilan o’zaro ta’sirda bo’ladi. Ya’ni inson tabiiy atrof- muhitga uzluksiz ta’sir etsa, o’z navbatida biosfera va insonning ehtiyojlaridan kelib chiqib uning uzluksiz jismoniy va aqliy faoliyatining mahsuli bo’lgan texnogen va ijtimoiy muhit ham insonga to’g’ridan to’g’ri yoki sirtdan doimiy ta’sir etadi. Yuqorida qayd etilganlar asosida quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: 1. zamonaviy inson uni o’rab turgan atrof-muhitning tashkil etuvchilari ya’ni, tabiiy, texnogen va ijtimoiy muhit bilan uzluksiz o’zaro ta’sirda bo’ladi; 2. XIX asr oxiridan boshlab va XX asr davomida texnogen va ijtimoiy muhit uzluksiz rivojlanmoqda, bunga ushbu sohada inson faoliyati orqali o’zgartirilgan ulushlarni oshib borayotganligi isbotdir; 3. Texnogenni rivojlanishi tabiiy muhitni o’zgartirish hisobiga amalga oshmoqda.Zamonaviy hayotda insonlarning ijtimoiy mavqelarini yuksalish bilan birga ularning tinchligiga, sog’ligiga va mehnati xavfsizligiga xavf soladigan omillar o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 76 Rahbar Sariyev R.B. soni ham ortib bormoqda. Ma’lum sharoitda ularning insonlarning ruhiy holatiga, organizmi sog’ligiga salbiy ta’sirini ko’rsatishi hammaga ma’lum. Shu sababli insonlarni nafaqat ularning aqliy yoki jismoniy mehnat faoliyati davomida balki, yashash joyida, yo’lda va barcha holatlarda xavfsizligini, yaxshi kayfiyatini, mehnat qobiliyati va ish unumdorligini taminlash, sog’ligi haqida qayg’urish masalalarini ijobiy hal etish juda dolzarb masalalardan biridir. Qayd qilingan masalalarni ijobiy hal etishda hayot faoliyat xavfsizligi fanining o’rni, uning nazariy ma’lumotlari bilan bo’lajak mutaxassislarni qurollantirish muammolarni ijtimoiy hayotda mumkin qadar ijobiy hal etilishiga yordam beradi. Ekologik - masalalarni echimini amalga oshirilishi maxsus davlat organlari xuddi shuningdek aholisi faoliyatiga ham bog’liq bo’ladi. Bunday faoliyatni maqsadi tabiiy imkoniyatlardan ratsional foydalanish, atrof muhitni ifloslantirilishiga barham berish, mamlakat barcha jamoatchiligini ekologik bilimlarga o’qitish va tarbiyalash hisoblanadi. Tevarak atrof tabiat muhitini huquqiy jihatdan muhofazalash deganda muhofaza ob’ekti va uni ta’minlovchi tadbirlar hisoblanadigan me’yoriy aktlarni tayyorlash asoslash va amalda qo’llash tushuniladi. Bu tadbirlar jamiat va tabiat o’rtasidagi munosabatlarni tartibga solib turadigan ekologik huquqni tashkil etadi. Atrof muhitni himoya qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish murakkab va ko’p rejali muammolardir. Bu muammolarni echimlari inson va tabiatni o’zaro munosabatlarini tartibga solinishi, ularni ma’lum +onuniyatlarga, yo’riqnomaga va qoidalarga bo’ysunishi bilan aloqadordir. Bizning mamlakatimizda bunday sistema qonunchilik tartibida o’rnatilgan. Tabiatni huquqiy himoyalash davlat tomonidan o’rnatilgan huquqiy me’yorlar majmui bo’lib, huquqiy munosabatlarni amalga oshirish natijasida paydo bo’ladi va ular tabiiy muhitni saqlash bo’yicha tadbirlarga tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga, hozirgi va kelajak avlodlar manfaati uchun insonni o’rab turgan atrof muhitni, borliqni sog’lomlashtirilishiga qaratiladi. Davlat tadbirlarining bu sistemalari insonlar hayoti uchun zarur bo’lgan qulay sharoitlarni yaratish, saqlash va tiklashga va moddiy boyliklar ishlab chiqarishni rivojlantirishga yo’naltirilgan va huquqiy mustaxkamlangan. o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 77 Rahbar Sariyev R.B. O’zbekistonda tabiatni huquqiy muhofazalash sistemasiga quyidagi qonuniy tadbirlar kiradi: 1. tabiiy resurslardan foydalanish, saqlash va rivojlantirish bo’yicha munosabatlarni huquqiy tartibga solish; 2. kadrlarni o’qitish va tarbiyalashni tashkil etish, tabiatni muhofazalash ishlarini moddiy texnik taminlash va moliyalashtirish; 3. Tabiatni muhofazalash talablari bajarilishi yuzasidan davlat va jamoyat nazorati; 4. tartib buzarlarni qonuniy javobgarligi. Ekologik qonunchilikka ko’ra tabiiy muhit huquqiy muhofaza ob’ekti hisoblanadi va u insondan tashqarida unga bog’liq bulmagan holda mavjud bo’lib, tabiat insonni yashash sharti va vositasidir. o`lch varaq Hujjat № imzo sana “FrontPage” web-muharriri bo’yicha o’rgatuvchi dastur yaratish bet Bajardi Bozorova D. 78 Rahbar Sariyev R.B. Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|