Oliy matematika, statistika va ekonometrika

 
3. TOPSHIRIQNI BAJARISH TARTIBI 
HAQIDA KO’RSATMALAR. 
 (I modul. Statistikaning nazariy asoslari bo‘yicha muataqil ta’lim topshiriqlari) 
1. 1. Topshiriqni bajarish tartibi haqida ko’rsatmalar
. 
Nazorat topshiriqlari 1-qismining maqsadi statistik ma’lumotlar to’plamini shakllantirish va ko’rsatkichlar orasidagi 
bog’lanishlarni statistik usullari yordamida tahlil qilishdan iboratdir. Statistik tadqiqotni soddalashtirish maqsadida 1-
ilovada 54 ta korxonalarning hisobot ma’lumotlari keltirilgan. Ulardan haqiqiy manba sifatida foydalanish mumkin emas, 
chunki axborotlar bir muncha qayta ishlangan. Har bir talaba 20 ta korxonani quyidagi variantlarga asoslanib ajratib 
olishi va ularni hamda 1-topshiriqqa tegishli savollarni o’z daftariga ko’chirib olishi kerak. Nazorat ishining variantlari 
korxonalarning tartib raqamlariga asoslanib quyidagicha shakllantiriladi 

---

160 
Nazorat ishining 
varianti 
Muayyan variantga kiritiladigan korxonalarning tartib 
raqamlari
Korxonalar 
soni 
1 
1 dan 20 gacha 
20 
2 
6 dan 25 gacha 
20 
3 
11 dan 30 gacha 
20 
4 
16 dan 35 gacha 
20 
5 
21 dan 40 gacha 
20 
6 
26 dan 45 gacha 
20 
7 
31 dan 50 gacha 
20 
8 
1 dan 10 gacha va 26 dan 35 gacha 
20 
9 
1 dan 10 gacha va 31 dan 40 gacha 
20 
10 
1 dan 10 gacha va 36 dan 45 gacha 
20 
11 
1 dan 10 gacha va 46 dan 55 gacha 
20 
12 
6 dan 15 gacha va 26 dan 35 gacha 
20 
13 
6 dan 15 gacha va 31 dan 40 gacha 
20 
14 
6 dan 15 gacha va 36 dan 45 gacha 
20 
15 
6 dan 15 gacha 41 dan 50 gacha 
20 
16 
11 dan 20 gacha va 26 dan 35 gacha 
20 
17 
11 dan 20 gacha va 31 dan 40 gacha 
20 
18 
11 dan 20 gacha va 36 dan 45 gacha 
20 
19 
11 dan 20 gacha va 41 dan 50 gacha 
20 
20 
1 dan 15 gacha va 26 dan 30 gacha 
20 
21 
1 dan 15 gacha va 31 dan 35 gacha 
20 
22 
1 dan 15 gacha va 36 dan 40 gacha 
20 
23 
1 dan 15 gacha va 41 dan 45 gacha 
20 
24 
1 dan 15 gacha va 46 dan 50 gacha 
20 
25 
13 dan 22 gacha va 33 dan 42 gacha 
20 
26 
13 dan 22 gacha va 42 dan 51 gacha 
20 
27 
23 dan 32 gacha va 43 dan 52 gacha 
20 
28 
22 dan 31 gacha va 42 dan 51 gacha 
20 
29 
24 dan 33 gacha va 45 dan 54 gacha 
20 
30 
17 dan 36 gacha 
20 
Eslatma: statistik to’plamni shakllantirayotganda quyi va yuqori korxonalarning tartib raqamlari qo’shib olinadi. 
Shunday qilib, statistik tadqiqot uchun har bir variant 20 ta korxonadan tarkib topadi.

---

161 
Barcha o’rganilayotgan 54 ta korxonalarning boshlang’ich hisobot ma’lumotlari quyida keltirilgan: 
Korxona 
raqami 
Asosiy 
fondlarning 
o’rtacha yillik 
qiymati, 
mln.so’m 
Ro’yxatdagi 
ishchilarning 
o’rtacha soni, 
kishi
Yalpi 
mahsulot 
qiymati 
mln.so’m 
Korxona 
raqami
Asosiy 
fondlarning 
o’rtacha yillik 
qiymati, 
mln.so’m 
Ro’yxatdagi 
ishchilarning 
o’rtacha soni, 
kishi
Yalpi 
mahsulot 
qiymati 
mln.so’m 
1 
2 
3 
4 
1 
2 
3 
4 
1 
300,0 
40 
400,2 
28 
300,0 
40 
400,8 
2 
100,0 
10 
100,4 
29 
200,2 
26 
300,0 
3 
600,5 
75 
900,6 
30 
600,1 
27 
900,0 
4 
500,3 
67 
900,1 
31 
200,8 
26 
300,4 
5 
200,4 
36 
400,7 
32 
400,1 
49 
600,0 
6 
900,0 
90 
1200,5 
33 
500,3 
61 
700,5 
7 
800,4 
86 
1000,2 
34 
800,2 
84 
1000,2 
8 
200,0 
24 
300,8 
35 
400,3 
47 
500,5 
9 
400,5 
43 
400,0 
36 
100,2 
16 
200,1 
10 
500,0 
64 
600,1 
37 
300,4 
38 
500,2 
11 
800,6 
88 
700,0 
38 
600,1 
63 
700,4 
12 
200,5 
29 
300,0 
39 
700,5 
79 
800,7 
13 
300,8 
44 
300,5 
40 
500,7 
59 
700,2 
14 
600,5 
69 
600,0 
41 
800,3 
85 
1000,9 
15 
300,2 
38 
400,0 
42 
500,2 
54 
600,5 
16 
100,9 
27 
200,5 
43 
400,4 
48 
500,3 
17 
400,8 
56 
500,9 
44 
200,2 
26 
300,8 
18 
400,1 
49 
600,0 
45 
300,5 
37 
400,1 
19 
600,8 
74 
900,4 
46 
800,2 
98 
1200,4 
20 
500,7 
63 
700,5 
47 
600,4 
66 
700,7 
21 
800,1 
95 
1200,1 
48 
300,1 
35 
500,2 
22 
500,3 
69 
800,3 
49 
200,0 
24 
300,3 
23 
400,4 
52 
600,4 
50 
500,0 
56 
600,7 
24 
200,8 
30 
400,5 
51 
500,0 
60 
900,1 
25 
300,2 
46 
400,0 
52 
700,0 
80 
1000,2 
26 
700,4 
82 
900,6 
53 
400,0 
48 
600,2 
27 
500,6 
58 
600,0 
54 
200,5 
38 
500,0 

---

162 
1.
 
1. Topshiriq bo’yicha talabalar quyidagi masalalarni yoritilishi lozim. 
Mavzu bo’yicha 
bajari-ladigan 
ishlar
 
Masala va ishning mazmuni
 
Darslikdan o’rganish talab 
qilinadigan fan mavzusi
 
1 
2 
3 
1 

Statistik tadqiqot uchun statistik kuzatish birligi va 
ob’ektini aniqlang 

Statistik kuzatish dasturini ishlab chiqing 

Statistik kuzatishning shakli,usuli va turini aniqlang 
Statistik ma’lumotlarni to’plash va 
qayta ishlash usullari
2 

Taqsimat qatorining turi va mohiyati 

Asosiy fondlar qiymati bo’yicha korxonalarning taqsimotini 
tuzish uchun variantalar raqami va oraliq chegarasini 
aniqlang 

Sizga tegishli variant bo’yicha korxonalarning asosiy 
fondlariga qarab taqsimotini tuzing hamda taqsimot 
qatorining muhim absolyut va nisbiy ko’rsatkichlarini 
(variantalar 
chegaralari, 
korxonalar 
soni 
(chastota), 
variantalarning takrorlanish tezligi (chastota), ularning 
jamlama soni va takrorlanish tezligi, variantaning zichligi) 
hisoblang 
Statistik ma’lumotlarni to’plash va 
qayta ishlash usullari 

Taqsimot qatorining gistogrammasi, poligoni, kumulyatasi 
va og’masini shaxsiy EHM yordamida chizing. Axborot 
texnologiyasidan foydalanish tartibini batafsil bayon eting 
Statistik ma’lumotlarni jadval va 
grafiklarda tasvirlash 

Iqtisodiy tahlil maqsadida tuzgan taqsimot qatoringizdagi 
guruhlarni yiriklashtirib 4 ta guruhga keltiring. Har qaysi 
guruhni korxonalar soni, yalpi mahsuloti, asosiy fondlar 
qiymati, ishlovchilar soni orqali ta’riflash uchun tegishli 
ko’rsatkichlarni hisoblang. 
Statistik ma’lumotlarni to’plash va 
qayta ishlash usullari 

Tuzilmaviy guruhlash natijalari asosida to’plamning 
korxonalar soni, asosiy fondi, yalpi mahsuloti va 
ishlovchilar 
soni 
bo’yicha 
tuzilmaviy 
nisbiy 
ko’rsatkichlarni hamda tuzilishni umumlashtirib ta’riflovchi 
ko’rsatkichlarni hisoblang. Olingan natijalarni qiyosiy tahlil 
qiling 
Statistik ko’rsatkichlar 
(Tasviriy statistika ko’rsatkichlari) 

Har bir guruh uchun va jami bo’yicha mehnat unumdorligi 
darajasi, fond bilan qurollanish va fond qaytimi kabi 
intensivlik nisbiy ko’rsatkichlarini hisoblang.
Milliy boylik statistikasi 
3. 

Har bir korxona haqidagi ma’lumotlar va ularni guruhlash 
natijasida 
olingan 
ko’rsatkichlar 
qanday 
statistik 
ko’rsatkichlar turiga misol bo’la oladi 

Mutlaq ko’rsatkichlarning qanday turlarini bilasiz? O’z 
fikringizni bayon eting. 

Nisbiy ko’rsatkichlarning qanday turlari bor. Ular haqida 
o’z fikringizni bayon eting.
Statistik ko’rsatkichlar 
(Tasviriy statistika ko’rsatkichlari) 
4. 

Korxonalarni asosiy fondlariga qarab guruhlash natijalariga 
binoan o’rtacha bir korxonaga to’g’ri keladigan yalpi 
mahsulot, asosiy fondlar qiymati va ishlovchilar sonini har 
bir guruh va butun to’plam bo’yicha aniqlang 
Statistik ko’rsatkichlar 
(Tasviriy statistika ko’rsatkichlari) 

Bunday umumiy o’rtacha ko’rsatkichlarni tortilgan o’rtacha 
arifmetik va tortilgan o’rtacha garmonik formulalar 
yordamida aniqlash uchun qanday ma’lumotlardan 
foydalanish kerak. Guruhlash natijalari asosida bu 
ko’rsatkichlarni hisoblang. Buning uchun o’rtacha arifmetik 
yoki o’rtacha garmonik formulasidan foydalanayotganda 
qaysi ko’rsatkichni o’rtalashtirilayotgan belgi qilib va qaysi 
ko’rsatkichni o’rtacha vazni qilib olishingizni asoslang.

Taqsimot qatori natijalari asosida moda va medianani 
hisoblang. 
Statistik ko’rsatkichlar 
(Tasviriy statistika ko’rsatkichlari) 
5 

Boshlang’ich 20 ta korxona ma’lumotlari asosida mahsulot 
hajmi uchun variatsiya ko’rsatkichlarini hisoblang.

Assimetriya, ekstsess koeffitsientlarini hisoblang. 
Statistikada variatsiyani baholash va 
dispersion tahlil asoslari 

---

163 
6. 

Siz tekshirayotgan 20 ta korxona bosh to’plamdan tasodifiy 
takrorlanadigan tanlash yo’li bilan olingan deb hisoblab 
0,954 ehtimoli bilan fond qaytimi, mehnat unumdorligi 
darajasi, fond bilan qurollanish darajasi uchun ularning 
ishonchli chegaraviy qiymatlarini hisoblang.
Statistik tadqiqotlarda tanlab 
kuzatishning qo’llanilishi) 

Tekshirilayotgan 20 ta korxona bosh to’plamdan tasodifiy 
takrorlanmaydigan shaklda tanlab olingan deb hisoblab, 
fond qaytimi mehnat unumdorligi va fond bilan qurollanish 
ko’rsatkichlarining 0,954 ehtimoli bilan ishonchli 
chegaralarini hisoblang.
7. 

Boshlang’ich 20ta korxona ma’lumotlariga asoslanib 
shaxsiy EHMda asosiy fondlar bilan mahsulot orasidagi 
bog’lanishni ifodalovchi to’g’ri chiziqli regressiya 
tenglamasini va korrelyatsiya koeffitsientini hisoblang 

Regressiya tenglamasining ozod hadi va regressiya 
koeffitsientini styudent-t mezoni yordamida ishonchlilik 
jihatdan baholang. Regressiya tenglamasini ishonchliligini 
aproksimatsiyaning o’rtacha xatoligini baholang 

Chiziqli korrelyatsiya koeffitsientining ishonchliligini 
styudent-t va Fisher-F mezonlari yordamida baholang 

20ta korxonalarning ishlovchilar soni va mahsulot hajmiga 
asoslanib korrelyatsiya jadvalini tuzing hamda chiziqli 
regressiya tenglamasi va korrelyatsiya koeffitsientlarini 
hisoblang 

Investitsiya 
hisobiga 
asosiy 
fondlarning 
30%ga 
ko’payishiga erishilsa, o’rtacha bir korxonaning mahsuloti 
istiqbol hajmi qaysi chegarada bo’lishi mumkinligini 
aniqlang. 
O’zaro bog’lanishlarni statistik 
o’rganish