Variatsion qatorlarda o’rtachani hisoblashning payt(moment) usuli. Bu usulda o’rtacha arifmetikni
xossalaridan foydalanib o’rtacha miqdorlar hisoblanadi.
Yangi variantlar asosida hisoblangan o’rtachani (m
1
) birinchi darajali payt deb atladi va quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
Endi, o’rtacha arifmetikni hisoblash uchun, birinchi darajali payt (m
1
) miqdorini o’sha guruh oraliq miqdoriga
ko’paytirib, kelib chiqqan natijaga ajratilgan doimiy son qo’shiladi :
4. Tuzilmaviy o’rtachalar turlari va ulardan statistik tadqiqotlarda foydalanish * Markaziy tendentsiyani o’lchashning boshqa muhim o’lchovlaridan biri medianadir. Sonli ma’lumotlar qatorining medianasi – bu ko’rsatkichlar o’sib borish (yoki kamayish) tartibida joylashtirilgandagi eng o’rtadagi ko’rsatkichdir. Mediana katta hajmdagi ma’lumotlar qatorini tasvirlashda muhim ahamiyatga ega.Agar ma’lumolar qatori nisbiy chastota gistogrammasi (3-rasm) orqali tavsiflansa, mediana x-o’qidagi shunday nuqtaki, gistogramma ostidagi sohaning yarmi medianadan yuqorida, yarmi esa pastda yotadi.Biz tanlama to’plam medianasini M bilan belgilaymiz. 3-rasm. Mediananing joylashishi Tanlama to’plam medianasi M ni hisoblash n ko’rsatkichni eng kichigidan eng kattasiga tomon joylashtiring 1. Agar n toq son bo’lsa, M o’rtadagi songa teng bo’ladi. 2.Agar njuft son bo’lsa, Mo’rtada turgan ikkita sonning o’rtachasidir. 2-Misol. Medianani hisoblash Muammo. Quyidagi n = 7 ko’rsatkichli tanlama to’plamni tasavvur qiling: 5, 7, 4, 5, 20, 6, 2. a. Ushbu tanlama to’plamning medianasi Mni hisoblang.
