Оliy va o„rta maхsus ta‟lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Кirish
Mikroorganizmlar dunyosi hayotning ko‗zga ko‗rinmas tiriklik shakli hisoblanib, yer yuzida juda keng tarqalgan va inson hayotida katta ahamiyatga ega. Ularning shakli tayoqchasimon, sharsimon, buralgan vibrionsimon, spiralsimon bo‗lib, 4 xil: ya‘ni suv, havo, tuproq va tirik organizmlar kabi muhitlarda hayot kechirib, yer yuzida modda va energiyaning davriy aylanishida juda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu mihitlarning har birida o‗ziga xos mikroorganizmlar guruhi tarqalgan bo‗lib, ular o‗zaro va shu muhitda hayot kechirayotgan organizmlarga ijobiy va salbiy ta‘sir qilish xususiyatiga ega. Misol tariqasida oladigan bo‗lsak, yuqorida sanab o‗tilgan muhitlardan biri bo‗lgan tuproq, mikroorganizmlar keng tarqalgan muhit hisoblanib, bu mikroorganizmlarning faoliyati tufayli tuproq unumdorligini yaxshilash, o‗simliklarni turli kasalliklardan himoya qilish, mineral o‗g‘itlar ishlatishni kamaytirish kabi muhammolarni hal qilinishida foydalanish mumkin. Yuqoridagilarni e‘tiborga olib pedagogik OTMlarining 5110400-Biologiya o‗qitish metodikasi ta‘lim yo‗nalishi o‗quv rejasiga kiritilgan ―Umumiy mikrobiologiya‖ fani uchun, asosan laboratoriya ishlarini bajarish uchun bugungi kungacha o‗zbek tilida o‗quv adabiyotlarning mavjud emasligi talabalarga bir qator qiyinchiliklarning paydo bo‗lishiga olib kelmoqda. Bu muammo ushbu kurs bo‗yicha o‗zbek tilida o‗quv adabiyotlarini tayyorlashini talab etadi. Shuning uchun ushbu tayyorlangan o‗quv adabiyoti o‗z vaqtida tayyorlangan va talabalar biliminining chuqur bo‗lishi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu o‗quv qo‗llanma biologiya o‗qitish metodikasi ta‘lim yo‗nalishi bakalavr talabalari uchun tayyorlangan bo‗lib, qo‗llanmaning birinchi qismida talabalar mikroorganizmlar haqida to‗liqroq ma‘lumotga ega bo‗lishi uchun mikroorganizmlar tuzilishi va turlari haqida ma‘lumotlar keltirilgan bo‗lsa, ikkinchi qismida esa mikrobiologik tadqiqotlar uchun zarur bo‗lgan asbob- uskunalarning tuzilishi va ishlash mexanizmi, sterillash usullari, ozuqa muhitlari va ularni tayyorlash, namunalarni olish, mikrobiologik tadqiqotlar uchun tayyorlash, ozuqa muhitiga ekish texnikasi, mikroorganizmlar sonini aniqlash, ularning boshqa mikroorganizmlarga antogonistik ta‘siri, o‗simliklarga salbiy va ijobiy ta‘siri, toza kultura olish va ularning tahlili, mikroorganiz hujayrasini Gram usulida bo‗yash orqali identifikatsiya qilish, mikroorganizmlar kulturasini saqlash kabilar kiritilgan bo‗lib, bu talabalarning amaliy ishlarini sifatli bajarilishida va chuqur bilim olishiga ko‗maklashadi. Bundan tashqari bajariladigan har bir ishga alohida yondashilgan bo‗lib, dastlab ishning maqsadi, ish uchun zarur asbob- uskunalar va reaktivlar berilgan bo‗lib, bu ishni bajarishdan avval fan o‗qituvchisiga hamda talabaga ish uchun zarur bo‗lgan ashyolarni tayyorlab olish imkonin beradi. Ishni boshlashdan avval bеrilgan nazariy ma‘lumotlar talabaning ushbu mashg‘ulot uchun zarur nazariy tushunchalar olishiga yordam beradi, bu o‗z navbatida talabalarning bilimini oshirilishiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Shu bilan bir qatorda ishning bajarish tartibi keltirilgan hamda ishning so‗ngida keltirilgan
4 savol va topshiriqlar talabaning ushbu ish bo‗yicha olgan bilimi va xulosalarini umumlashtirishga ko‗maklashadi. Ushbu o‗quv qo‗llanmani tayyorlashda o‗quv adabiyotlar tayyorlashga qo‗yilgan zamonaviy tendensiyalarga amal qilingan holda, mamlakatimizda mikrobiologiya yo‗nalishida tayyorlangan, jumladan: Vahobov A.H. va bosh. ―Mikrobiologiyadan amaliy va laboratoriya mashg‗ulotlari uchun o‗quv qo‗llanma (lotincha)‖ (―Universitet‖ nashriyoti, 2009 y.) kabi o‗zbekt tilidagi hamda xorijiy oliy ta‘lim muassasalarida Zvyaginsev D.G. i drug., ―Biologiya pochv: Uchebnik. -3-ye izd., ispr. i dop.‖ (Izd-vo MGU, 2005.) kabi bir qator tayyorlangan o‗quv adabiyotlardan foydalanildi. Shu
bilan bir qatorda ushbu o‗quv qo‗llanma mualliflar va mutaxassislarning fikr mulohazalari asosida tayyorlangan bo‗lib, unda mavjud xato va kamchiliklarni tuzatish uchun bildirilgan fikrlar uchun mualliflar jamoasi o‗z minnatdorchiligi bildiradi.
|