Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti

To’g’ri chiziq bilan tekislik

To’g’ri chiziq

Bilan

Ах+Bу +Сz +D=0,

tekislikning kesishish nuqtasini topish uchun bu tenglamani birgalikda yechish kerak. Agar ( 14) dagi uchta nisbat o’rniga unga teng p parametr ishlatilsa, yechish ancha ixcham bajariladi. Bu uch tenglamani birgalikda yechish kerak. Agar ( 14 ) dagi uchta nisbat o’rniga unga teng parametr ishlatilsa, yechish ancha ixcham bajariladi. Bu holda

х = m + а, у = n + b, z = + с bo’ladi; koordinatalarning bu qiymatlarini tekislikning ( 15) tenglamasiga quyib ning qiymatini hosil qilamiz, so’ngra izlangan koordinatalarni topamiz.

( 14) to’g’ri chiziq bilan ( 15 ) tekislik orasidagi burchak ushbu formula bilan hisoblanadi:

sin =

( 14 ) to’g’ri chiziq bilan ( 15 ) tekislikning parallellik sharti:

Аm +Bn+Cp=0.

To’g’ri chiziq bilan tekislikning perpendikulyarlik sharti:

( 14 ) to’g’ri chiziqning ( 15 ) tekislikda yotish sharti quyidagi ikki tenglik bilan ifodalanadi:

с) to’g’ri chiziqqa parallel to’g’ri chiziq o’tkazilsin.

SFERA

Yasovchi ( х, у, z ) nuqtaning sfera markazi deb atalgan o’zgarmas ( a, b, s) nuqtadan sfera radiusiga teng o’zgarmas R masofada yotishini analitik usulda ifodalab sferik sirtning tenglamasini hosil qilamiz:

( х – а) + ( у – b)² + ( z- с )² =R²,

Yoki qavslarni ochib yozilsa:

х²+ у²+z²-2ах – 2bу -2сz + а² + b² + с² – R²=0

shaklni oladi.

Sferaning tenglamasida to’rtta erkin parametr bor; ular: markazning koordinatalari va radiusdir. Bu tenglama ikkinchi darajali bo’lgani uchun sfera ikkinchi tartibli sirtdir. Sferaning ( 2 ) tenglamasi shunday xususiyatga egaki, unda ikkinchi darajali koordinatalarning koeftsentlari bir – biriga teng, koordinatalarning kupaytmalardan iborat bo’lgan xadlar yuq..Aksincha, agar ikkinchi darajali tenglama shu ikki shartni qanoatlantirsa u sferani ifodalaydi, (2) tenglamaning bir xil koordinatali hadlari gruppalarini tula kvadratlarga to’ldirish yuli bilan uni (1) ko’rinishga keltirish mumkin. Bunda R2 uchun musbat, nol yoki manfiy qiymat chiqishi mumkin; shunga qarab sfera haqiqiy, nol (bittagina haqiqiy nuqta) yoki mavhum bo’ladi. Agar koordinatalar boshi sfera markaziga ko’chirilsa, uning tenglamasi soddalashib, quyidagi kurinishga keladi:

Sfera har qanday to’g’ri chiziq bilan ikki umumiy nuqtaga ega bo’ladi (haqiqiy yoki mavhum) agar ikkala kesishish nuqtasi birlashib ketsa, to’g’ri chiziq sferaga urinadi va uning sfera markazidan masofasi radusiga teng bo’ladi.

Sferik sirt har qanday haqiqiy yoki mavhum aylana bo’yicha kesishadi. Agar tekislik sfera markazidan radiusga tengmasofada bo’lsa, bu holda kesishish chizig’i nol radusli doiraga aylanadi (bitta haqiqiy nuqta); tekislik sfera urinadi, bu nuqtada sferaga urinuvchi hamma to’g’ri chiziqlar shu tekisda yotadi. (1) sferaga (х₁, у₁, z₁) nuqtada urinuvchi tekislikning tenglamasi

.

bo’ladi.

Agar sferaning markazi koordinatalar boshiga ko’chirilsa, urinma tekislikning tenglamasi bunday ko’rinishni oladi:

хх₁ + уу ₁ + zz ₁= R ²