Omon nurmurodov

O‘g‘lining
qo‘liga to‘rt dona chachvon (chimmat) tutqazdi. (so‘z)
2) Ijobatni olgandan keyin yuqorida mazkur Toshkent ashroflari bir majlis qurib, 
o‘tirishga Normuhammad qushbegi (Toshkent hokimi)ni ham chaqiradilar.(Soz’ birikmasi)
3) Oqposhshoning in’omi kelganini eshitgan xotinlar (ustaning onasi va xotini) 
talashib, nari-beri gapga borib qoldilar. (so‘z birikmasi)
4) Salomatxonning dadasi, soqol-mo‘ylovidan tegirmon gardi arimaydigan (u kishi 
qishloqda tegirmonchilik qilardi) xushsurat mo‘ysafid qizining peshonasidan o‘pib 
xayrlashdi. (gap shaklidagi kiritma)
329. Yodlang!!! JILMAYMOQ, kulimsiramoq, iljaymoq, irjaymoq, tirjaymoq, 
ishshaymoq, irshaymoq. Ovoz chiqarmay ko‘z, lab harakati bilan kulgi ifoda qilmoq, 
miyig‘ida kulmoq 
1) Jilmaymoq
va 
iljaymoq
so‘zlari stilistik jihatdan neytral hisoblanadi. 
2) 
Irjaymoq, tirjaymoq, ishshaymoq, irshaymoq 
so‘zlari salbiy bo‘yoqqa ega. 
3) 
Bu salbiy bo‘yoq 
irjaymoq
so‘ziga nisbatan 
tirjaymoq
so‘zida, 
tirjaymoq
so‘ziga 
nisbatan 
ishshaymoq
so‘zida, 
ishshaymoq
so‘ziga nisbatan 
irshaymoq so‘zida kuchliroqdir
330. Qaysi morfologik vosita hurmatlash, ta’kidlash, kesatish, gumon, umumlashtirish 
kabi uslubiy vazifalarda qo‘llanishi mumkin?
Ko‘plik shakli –lar 
331. Kelishik shakllari uyushiq bo‘laklarning har biriga alohida-alohida qo‘shilsa, 
qanday uslubiy ma’no namoyon bo‘ladi?
Uyushiq bo‘laklarni ta’kidlab sanash 
332. Qaysi kelishik shakllarining qisqargan holda qo‘llanishi tasviriylikni kuchaytiradi?
Qaratqich va tushum kelishigi shakli –n 
333. O‘zbek tilida subyektiv baho ifodalovchi maxsus qo‘shimchalar bormi? Ularga 
misollar keltiring.
Erkalash va kichraytirish shakllari 
334. 
-toy, -(a)loq, -poshsha 
erkalash shakllari «piching, kesatish» singari
 
uslubiy 
ma’nolarda qo‘llanadimi?

---

Ha, qo‘llanadi. 
335. QO‘SHMA GAPLAR USLUBIYATI 
336. Esda saqlang!!! Qo‘shma gaplar uni tashkil etadigan qismlar orasidagi mazmuniy 
munosabatlarni ifodalaydi, shu tariqa real olamdagi ikki voqea-hodisa o‘rtasidagi 
aloqadorlikni, xususan, sabab-oqibat, maqsad, shart, to‘siqsizlik, payt kabi bir qancha 
munosabatlarni aks ettiradi. Qo‘shma gap qismlarining birikishida xilma-xil bog‘lovchi 
vositalar ishtirok etishi yoki ishtirok etmasligi mumkin. 
337. !!! Bu bog‘lovchi vositalarning ishtirokiga ko‘ra tegishli mazmun ifodasida turli 
farq va o‘ziga xosliklar yuzaga keladi, bir-biri bilan ma’nodosh sintaktik birliklar paydo 
bo‘ladi. Ana shular hisobga olinsa, qo‘shma gaplarning qanchalik katta uslubiy 
imkoniyatlarga ega ekanligi ma’lum bo‘ladi. 
338. Diqqat!!! Qo‘shma gaplarning bog‘lovchili va bog‘lovchisiz turlari farqlanadi. 
Ularning bog‘lovchili turida voqea-hodisalar o‘rtasidagi munosabat aniq, ochiq va qabariq 
ifodalanadi, bog‘lovchisiz turida esa bunday emas. Masalan, quyidagi misolda sabab-oqibat 
munosabatining ifodalanishini qiyoslang: 
1) Til millatning bebaho mulki, shuning uchununi hamisha muhofaza qilmoq lozim!
Mazkur gapda bog‘lovchi shtirok etgani uchun sabab-oqibat munosbati ochiq, qabariq aks 
etgan
2) Til millatning bebaho mulki, shuning uchununi hamisha muhofaza qilmoq lozim!
Mazkur gapda bog‘lovchi qo‘llanmagani uchun sabab-natija munosabati shaklan aks 
etmagan!!!
339. !!! So‘zlashuv nutqida uzun va tarkibi murakkab jumlalarni tuzish imkoniyati 
chegaralangan, shuning uchun so‘zlashuv uslubida bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar ko‘proq 
qo‘llanadi!!! 
340. !!! Ilmiy va rasmiy uslublarda esa mazmunni to‘liq va aniq ifodalash ehtiyoji bilan 
qo‘shma gaplarning bog‘lovchili turi afzal ko‘riladi 
341. Badiiy va publitsistik uslublarda esa xilma-xil ma’no nozikliklari, uslubiy bo‘yoq, 
tasviriylik zaruriyatiga qarab, qo‘shma gaplarning har ikki turi(bog‘lovchili va bog‘lovchisiz) 
qo‘llanaveradi. 
342. Sinonimlarni yodlang!!! JUDA, g‘oyat, g‘oyatda, bag‘oyat, nihoyatda, benihoya, 
ashaddiy, o‘taketgan, toza, rosa, xo‘p (xo‘b), biram, chunon, beqiyos, mislsiz, obdan, o‘bdan, 
chandon, zap, ko‘p, o‘ta, uvvalo, bisyor, yomon, kamoli, kiroyi, o‘lgu(n)day, o‘larday, 
o‘larcha, qattiq. Yuqori darajada, ortiq darajada. 
1)