U. Djems va undan mustaqil ravishda G.
Lange hissiyotlar nazariyasini ishlab chiqdilar, unga asosan, hissiyotlarning paydo
bo‘lishi hosil qilinadigan tashqi ta’sirlar, ixtiyoriy harakat va tizimlar sohasidagi
o‘zgarishlar bilan bog‘liq. Bu o‘zgarishlar bilan bog‘liq bo‘lgan hissiyotlar, emotsional
kechinmalarning xuddi o‘zidir. Djems bo‘yicha, «yig‘laganimiz sababli qayg‘ulimiz;
qaltiraganimiz uchun qo‘rqamiz; kulganimiz uchun xursand bo‘lamiz». Bu hissiy xabar
miyaga ta’sir ko‘rsatib, ma’lum hulq
-
atvorni o‘t oldiradi, teskari somatosensor va
visserosensor afferentatsiya esa hissiyotni yuzaga keltirishini bildiradi.
[3]
[3]
The sympathetic division of your ANS directs your adrenal glands to release the stress
hormones epinephrine (adrenaline) and norepinephrine (noradrenaline). Influenced by
this hormonal surge, to provide energy, your liver pours extra sugar into your
blood¬stream. To help burn the sugar, your respiration increases to supply needed
oxygen. Your heart rate and blood pressure increase. Your digestion slows, diverting
blood from your internal organs to your muscles. With blood sugar driven into the
large muscles, running becomes easier. Your pupils dilate, letting in more light. To cool
your stirred- up body, you perspire. If wounded, your blood would clot more quickly.
Lekin Djems-
Lange konsepsiyasi bir qator e’tirozlarga sabab bo‘ldi. Organik va
emotsional jarayonlarning nisbatiga U.Kennon qarama-qarshi fikr bildirdi. Uning
aniqlashiga ko‘ra, insonda sun’iy tarzda hosil qilinadigan organik o‘zgarishlar har doim
ham hissiyotli kechinmalar birgalikda kuzatilmaydi. Keyinchalik, P.Bardning
ko‘rsatishicha, haqiqatda,
tana o‘zgarishlari va ular bilan bog‘liq bo‘lgan hissiyotli
kechinmalar deyarli bir vaqtda paydo bo‘ladi, bosh miya tuzilishidagi barcha
qismlardan esa hissiyotlar bilan talamusning o‘zi emas, balki,
gipotalamus va limbik
tizimning markaziy qismlari bog‘
lanadi.
Lindsey-Xebbning