Ona tili-11 sinf indd

23
yOzmA NuTqNINg
TO‘g‘rILIgI VA mE’yOr 
Topshiriq.
 
Berilgan gaplardagi imlo me’yorlariga amal qilinmagan 
o‘rinlarni aniqlang.
1. Fuqarolar yig‘inlari faoliyatini samarali yo‘lga qo‘yishda ja-
moatchilik komissiyalarining o‘rni sezilarli bo‘layapti. 2.
 
«Barakalla ota-
o‘g‘il, bopladingiz!» O‘g‘li Hasanboyni bag‘riga
 
mahkam bosib, shun-
day deyishni diliga tukkan Ma’rufjon Hayitboyevni suhbatga tortamiz. 
(Gazetadan)
Siz bilasizki, adabiy tilning yozma shaklida to‘g‘rilik sifatining 
ta’minlanishi uchun yana ikki turli me’yorga amal qi 
lish lozim. 
Bu me’yorlar quyidagilardan iborat: 1) imlo (orfografik) me’yor-
lari; 2) tinish belgilari (punktuatsion) me’yorlari.
Imlo me’yorlari mutaxassislar tomonidan til qonuniyatlari, shu-
ningdek, tarixiy an’analarga suyangan holda aniq qoidalar shaklida 
tayyorlanadi va tegishli davlat organi tomonidan tasdiqlanadi. Bu 
qoidalar ayni paytda imlo lug‘atlarida o‘z aksini topadi. Imlo 
qoidalari savodxonlikni ta’minlashning asosi hisoblanadi.
Yozuv madaniyatini shakllantirishda tinish belgilarini qo‘llash 
qoidalarining alohida ahamiyati bor. Tinish belgilari yozuvning 
harflar, raqamlar kabi boshqa vositalari hamda so‘zlar, morfema-
lar kabi til birliklari bilan ko‘rsatish mumkin bo‘lmagan turlicha 
fikriy munosabatlarni, psixologik va intonatsion holatlarni ifo-
dalashda favqulodda muhim o‘rin tutadi. Siz ol 
dingi sinflarda 
xabardor bo‘lganingizday, bu belgilar tilning sintaktik quri 
lishi bi-
lan uzviy bog‘liq bo‘lib, yozma nutqni to‘g‘ri, ifodali, aniq bayon 
qilishda, uning uslubiy ravonligini, tez tushunilishini ta’minlashda 
benihoya zaruriy vositadir.
23-mashq.
 
Gaplarni o‘qing. Bugungi adabiy me’yorlarga zid holda 
qo‘l 
langan so‘zlarni aniqlang va ularni muvofiq muqobili 
bilan almashtiring.

---

24
1. Xalq tarixini o‘rganishi lozim bo‘lgan ilmgoh, asosan, Xolidiyning 
xiz matini o‘tash bilan mashg‘ul edi. (Tohir Malik) 2. Nomini tutib baloga 
qolmaylig-u, poytaxtdagi nufuzli, ko‘chadan kelgan har qanday odam ikki 
dunyoda ham ostonasiga qadam bosolmaydigan bir bilimgohning yil sayin 
qabul hay’atida bakovullik qiladigan yo‘g‘on domlasi qanaqa davron surishi 
mumkin – tasavvur qilib olavering. (Erkin A’zam) 3. Aytishlaricha, bir 
havaskor muxbir nohiya ro‘znomasiga maqola yozib olib borgan emish, 
muharrir ko‘rib: «Xo‘sh, nima, Dneproges qurilibdimi, bu haqda butun 
boshli maqola chiqarsak?!» (Asqad Muxtor) 4. Bo‘sh vaqt bermas jarida 
ham noshirlikning ishi ko‘p. (E. Vohidov)