Она тили 5 синф indd

 Boshqa tillardan o‘zlashgan so‘zlarda urg‘u, ko‘pincha, 
so‘z oxiriga tushmaydi. O‘qituvchingiz bilan birga to‘g‘ri talaffuz qilish-
ni mashq qiling.
Traktor, fi zika, matematika, direktor, fonetika, grafi ka, prin-
ter, skaner, kompyuter, kasting.
 104-mashq.
 O‘zbek tilida so‘z urg‘usi ma’no farqlash vazifasini ham 
bajaradi. So‘zlarni urg‘u yordamida farqlashni o‘rganing.
Suzma
́
(
ot
, quyuq qatiq) – su
́
zma (
fe’l
, suvda suzish; ovqat-
ni suzish)
Tortma
́
(
ot
) – to
́
rtma (
fe’l
)
Akade
́
mik (
ot
) – akademi
́
k (
sifat
)
Fi
́
zik (
ot
) – fi zi
́
k (
sifat
)
 105-mashq.
Uyga vazifa. 
Jadvaldagi so‘zlarning urg‘u sini qo‘yib 
o‘qing. Qiyoslang. Siz ham namuna asosida beshta so‘zni uch tilda 
yozib, urg‘usiga diqqat qiling.
Namuna: 
O‘ZBEK TILIDA
RUS TILIDA
INGLIZ TILIDA
xushmuomalá 
приве́тливая (ж.р)
frié ndly
qadrdó n
дорога́я (ж.р)
dé ar
30
-dars. URG‘U VA UNING AHAMIYATI (davomi)
 Topshiriq.
 She’rni ovoz chiqarib o‘qing. Qaysi so‘z talaf-
fuzida ovo zingiz biroz ko‘tarilganiga e’tibor bering.
DENGIZDA OQSHOM
Suvlarda sekin o‘ynar,
Oltin qayiqchalardek,
Quyosh alangalari…
http://eduportal.uz

---

51
ONA TILI 5-sinf
 
G‘urub yong‘ini qoplar,
Samo yuzi anordek,
Bulutlar atlas kabi…
Ufqlar quchog‘iga
Sig‘magan buyuk dengiz
Chayqalar sekingina.
Suvlar quyosh sochiga
O‘ralishib tinimsiz,
O‘par qirg‘oqni asta… (
Oybek
)
 106-mashq.
 Quyidagi gaplarda ajratilgan so‘zning talaffuziga e’tibor 
bering. Ma’nosida qanday farq bo‘layotganiga diqqat qiling.
Biz
O‘zbekistonning kelajagimiz. (
Aynan biz
)
Biz 
O‘zbekistonning
kelajagimiz. (
O‘zbekistonning, bosh-
qa yurtning emas
)
Biz O‘zbekistonning 
kelajagimiz
. (
Buguni emas, kelaja gimiz
)
107-mashq.
 Quyidagi qiziqarli topishmoqlarni o‘qing. Qaysi so‘z lar 
ohangi boshqa so‘zlar ohangidan ajralib turibdi.
1. – Temir ko‘chada qolsa, zanglaydi, oltin ko‘chada qolsa, 
nima bo‘ladi?
– O‘g‘irlanadi.
Munosabat bildiring.
1. “Chayqalar
”, “
o‘par
” kabi so‘zlarning misra boshida 
kelishi she’rga qanday ohang bag‘ishlayapti?
2. She’rdagi o‘xshatishlarga e’tibor bering. Ularni alohi-
da tovush ohangi bilan o‘qidingizmi? 
Gapdagi so‘zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchli-
roq talaffuz qilinishi 
gap urg‘usi
hisoblanadi.
Lug‘at: g‘urub – 
quyoshning botish payti
 
http://eduportal.uz

---

52
ONA TILI 5-sinf
 
2. – Olti kishi bitta soyabon ostida ho‘l bo‘lmay tura oladimi?
– Ha, yomg‘ir yog‘masa.
3. – Dengizlar nima uchun sho‘r?
– Baliqlar sasib qolmasligi uchun.
4. – Barcha alifbolar “
a
” harfi bilan boshlanadi, ammo shunday 
harfl ar jadvali borki, uning boshlanishi “
sh
”. Bu qaysi jadval?
– Ko‘z doktorining harfl ar jadvali. 
5. – Dengizda qancha baliq bor?
– Qanchasi tutilmagan bo‘lsa, shuncha.