Ontogenezda rawajlanıwdı davrlashtirish mashqalası

Psixik rawajlanıwdıń jas krizisleri

Psixik rawajlanıwdıń bir basqıshından ekinshisine ótiw basqıshlarında jas krizisleri júz beredi. Krizisler eki jas dáwiri aralıǵinda júz bergenliginde sebepli bir jas dáwirdiń tawısıwı hám ekinshi jas dáwirdiń baslanıwına tuwrı keledi. Barlıq jas krizisleri birpara ulıwma belgilerge iye. Balalar krizisler dáwirinde gejir, asabiy bolıp qaladılar, úlkenler menen dawlar payda boladı, áwele atqaratuǵın jumısların etiwden bas tartadılar. Krizisler dáwirinde payda bolatuǵın jańa mútajlikleri qandirilmaydigan balalar sonday reaksiya kórinetuǵın etediler.

Shaxstıń ontogenezidagi social rawajlanıw 2 jóneliste: sociallashuv hám individuallashuv kórinisinde bolıp túrli jas dáwirlerindegi krizisler de uyqas túrde túrli xarakterge iye.

0, 3, 10, 17 jas daǵı krizisler bolsa ózin ańǵarıw, kórsetiw, átirapdagilarning tán alıwı ushın gúresiw tiykarında júzege keliwshi krizisler bolıp tabıladı.

Bala aldın málim dárejege jetip, keyin tárbiyalanmaydi, bálki tálim hám tárbiya processinde psixik rawajlanadı. Bunda psixologlar vigotskiy tárepinen anıqlanǵan qaǵıydaǵa, yaǵnıy tálim beriw bala qolǵa kiritip bolǵan rawajlanıw dárejesin kózlemesten, bir muncha alǵa ketiw, balanıń oylawında onıń ámeldegi múmkinshiliklerin bir muncha asıratuǵın talaplar qoyıwı ol erisken hám jaqsı ózlestirip alǵan analitik-sintetik iskerlik dárejesin talap qılıw kerek degen qaǵıydaǵa tiykarlanadılar.

L. S. vigotskiy táliminiń intellektual rawajlanıw daǵı jetekshi rolin aytr eken, tálim balanıń rawajlanıwındaǵı keshegi kunga emes, bálki ertangi kunga tayanmog'i kerek dep esaplanǵan edi. Tálim rawajlanıwdıń tek pıtken dárejesi tiykarında qurılmastan, áwele ele oǵan quram tapmaǵan zatlarǵa tayanmog'i kerek.

Vigotskiy bala búgin úlkenler, oqıtıwshı járdeminde atqarap atırǵan zattı erteń ǵárezsiz túrde ózi atqaradı, bawırlas rawajlanıw zonasına kirgen zatlar, tálim processinde aktual rawajlanıw procesine ótedi dep aytıp ótken edi. Hár qanday psixik funksiya insannıń ómiri dawamında 2 márte kórinetuǵın boladı : aldın social, keyininen psixologiyalıq xarakterde bolıp tabıladı, aldın psixik funksiya adamlar arasında interpsixik kóriniste bolsa, keyininen bala ushın intrapsixik kóriniste bolıp tabıladı. Bul nizamlıq barlıq psixik funksiyalar, qálegen dıqqat, logikalıq yad túsinikleriniń, shıdamlılıqdiń rawajlanıwına tiyisli bolıp tabıladı. Hár qanday funksiya aldın basqa adamlarǵa qaratılǵan bolıp, keyininen shaxstıń ishki funksiyasına aylanadı. Ontogenezda psixik bir basqıshdan sapa tárepten basqa bosiqchga qádemme-qádem ótiw bolıp tabıladı. Hár bir jas dáwirlerde sırtqı tásirge psixikaning seziwsheńlıq ózgesheligi túrlishe bolıp, ol yamasa bul psixik funksiya rawajlanıwı ushın qolay sharayat jaratıladı. Bunday dáwirdi - sol psixik funksiyanıń senzitiv dáwiri dep ataladı.

Mısalı,. Bala psixik rawajlanıwınıń túrli baǵdarı bar ekenligin esten shıǵarmaw kerek. Funkional rawajlanıw tikkeley bilim hám ilmiy tájriybelerdi ózlestiriw menen baylanıslı bolsa, jas dáwirine tán psixofiziologikalıq rawajlanıw menen belgilenetuǵın jas dáwiri rawajlanıwı bolıp tabıladı.
B. B. B. usılı tiykarında bilimlerdi sınap kóriw ushıntarqatma materiallar

T/r	Túsinik	Bilemen “+”, Bilmeymen “-”.	Bildim “+”, Bile almadim “-”
1	Psixik rawajlanıwdı háreketlendiriwshi kúsh
2	Jas dáwirlerin siyasiy gruppalaw boyınsha Katar teoriyaler
3	Psixik rawajlanıwdıń jas krizisleri
4	Túrli jaslar ushın senzitiv bolǵan dáwirler
5	Insan omiri jas dáwirlerinde jetekshi aktivyaitni úyrengen alım.

Boshqotirma sorawları
1. Gódeklik jas dáwirinde jetekshi iskerlik.
2. Psixik rawajlanıwınıń sapa tárepinen shegaralanǵan basqıshı.
3. Jas hám pedagogikalıq psixologiya pániniń predmeti.
4. Azıqtıń awız arqalı asqazan ishekke túsiwi qanday azıqlanadı.
5. Kóp ret tákirarlaw hám shınıǵıw orınlaw nátiyjesinde bilimlerdi ózlestiriw.
6. Iskerlikti, xatti-háreketilerdi tuwrı tańlay alıw dárejesinde ózlestiriw.
7. Insan omiri jas dáwirlerinde jetekshi aktivyaitni úyrengen alım.
8. Kishi mektep jas dáwirinde jetekshi iskerlik.
9. Qanǵa elementlardıń sıpalıwı nátiyjesinde azıqlanıw.
10. Qaysı jas dáwirdiń aqırında, balalarda eliklewchanlik kúshayadi.
11. Insan sana-sezimine jáne oylawı menen basqarılatuǵın ayriqsha aktivlik forması.
12. Qandayda bir bir psixik funksiyanıń rawajlanıwı ushın qolay dáwir.
13. Óspirimlik dáwirinde qaysı bóz islep shıǵaratuǵın garmon gewdediń ósiwi támiyinleydi.
14. Jańa tuwǵan bópe, ongsiz adam fanda qanday at menen ataladı.
15. Erikson 3-7 jasqa deyingi dáwirdi qanday at menen ataydi.
16. Temperament túsinigin pánge alıp kirgen alım.