Optik analiz usullari va turlari

1. X + R <=>XR (bevosita usul) bu erda X - aniqlanayotgan ion, R - XR birikmani elektromagnit nur yutishini ta’minlaydigan kimyoviy m odda, XR - elektromagnit num i yutuvshi birikm a.

2. M R + Y <=> XR (bilvosita usul) X - aniqlanayotgan ion, XR - erimaydigan birikma

1. S ta n d a rt va aniqlanayotgan m odda eritilgan eritm alarn i o ptik zishlik larin i taqqoslash usuli.

1. S ta n d a rt va aniqlanayotgan m odda eritilgan eritm alarn i o ptik zishlik larin i taqqoslash usuli.

Tadqiq qilinayotgan eritmaning m a’lum bir qismini pipetka yordamida olamiz. U nda kimyoviy reaksiyalar o’tkazib, elektrom agnit to’lqinlar energiyasini yutuvshi eritma tayyorlaymiz. Shu bilan birga konsentratsiyasi aniqlanayotgan elementni miqdoriga yaqin bo’lgan bir neshta standart eritma tayyorlanadi. Standart va tadqiq qilinayotgan eritmalaming optik zishliklari o ’lshaniladi. Tadqiq qilinayotgan eritmaning optik zishligi A x = exCxU standart eritmaniki esa As, = ExCs,lsl . Birinshi ifodani ikkinshisiga bo’libquyidagini olamiz.

Ax/A st = £xCxlx/£xCstlsi

Optik zishliklami bir xil to ’lqin uzunlikda va bir xil kyuvetalarda o’lshanishini hisobga olsak Ax /A st = C x/Cs1 bundan C x = AXCS/ASI kelib shiqadi. Shu yo’l bilan tadqiq qilinayotgan eritmadagi moddaning konsentratsiyasi topiladi. Tahlil qilish ushun olingan eritmani hajmini bilib erigan m oddaning miqdorini topish mumkin.

Suyuqlik-adsorbsion xromatografik tahlil usuli
Suyuqlik-adsorbsion xromatografiyaa ishlatiladigan asboblariga qarab ikki usulda: kolonkali va yupqa qatlamli usulda olib boriladi. Ular ayrim xususiyatlari bilan bir-biridan keskin farqlanadi.
Suyuqlik xromatografiyaasi gaz xromatografiyaasidagi kabi prinsip-larga asoslangan bo'lib, bunda tashuvchi gaz o'rniga kolonkadagi qo'zg'almas faza bilan aralashmaydigan suyuqlik oqimidan foyda­laniladi. Xromatografik kolonkadagi suyuq tashuvchi oqimiga tekshi­riluvchi material namunasi kiritilganda moddalarning qo'zg'almas va harakatchan fazalar orasida qayta taqsimlanishi sodir bo'ladi va aralashma alohida birikmalarga ajraladi. Detektorda alohida modda­larga tegishli cho'qqilar qayd etiladi. Suyuqlik xromatografiyaasi amal-da moddalarning biror erituvchida eriydigan har qanday aralashma-larini tahlil qilishga imkon beradi.
Suyuqlik xromatografiyaasida ishlatiiadigan asboblarning tuzilishi bo'yicha bir nccha o'ziga xos xususiyatlari bo'ladi. Xromatografik kolonka oqimga katta qarshilik ko'rsatishi tufayli suyuqlik tashuvchini xromatografga ma'lum bosim ostida kiritish kerak. Shuning uchun suyuqlik kolonkaga porshenli nasos yoki gaz bosimi ostida ishlovchi membranali moslamalar yordamida kiritiladi. Gaz va suyuqlikni ajratib turuvchi membrana (to'siq) gazning suyuqlikda erishining oldini olishda ishlatiladi. Namunani kiritish uchun ikki yo'lli jo'mrak yoki mikroshprislardan foydalaniladi. Kolonkalarning diametri kichik (2— 6 mm) va uzunligi 1 metrgacha bo'ladi. Ular shishadan, zanglamay-digan po'lat va teflondan yasaladi. Suyuqlik-qattiq modda xromatografiyaasida adsorbentlar sifatida aluminiy oksid, faollantirilgan ko'mir, kapron, kizelgur va boshqalar ishlatiladi.
Suyuqlik-suyuqlik xromatografiyaasida suyuq fazani tashuvchilar gaz xromatografiyaasidagi tashuvchilar singari bo'ladi. Bunda qo'z-g'almas faza harakatchan fazaga aralashmasligi kerak. U kolonkaga uchuvchan erituvchidagi eritma tarzida kiritiladi va erituvchi azot gazi oqimi yuborilganda bug'lanib chiqib ketadi. Harakatchan fazani kolonkaga kiritib, tashuvchi qatlamlarining har xilligini yo'qotish uchun kolonkadan o'tkaziladi.