Optik lifli rabitə xətləri

9)Optik işıq ötürücü lifin uzunluğu boyunca informasiyanın ötürülməsinin əsas qaydaları. Lazerlərin işləmə prinsipi.
Kvant fizikasının optoelektronikanın, radiotexnikanın və telekommunikasiyanın inkişafı müasir elm və texnikanın bütün maliyyələrinin məhsuludur. Bu sahələr üzrə əsaslı təqdiqat işləri aparılmış və alınan nəticələr praktikada tətbiq edilmişdir.
Optik sistemlərin və optik rabitə kabellərinin (ORK) inkişafında vacib amillərdən biri optik kvant generatorunun (OKG) və ya lazerin meydana gəlməsi oldu. Lazer yarandığı vaxtdan demək olar ki, bütün sahələrdə geniş tətbiq olunur. Belə ki, hal hazırda maşınqayırmanın, metalların qaynaq olunan sahələrinin səhiyyədə cərrahiyyənin atom energetikasının, lokasiya sistemlərinin, kosmosda peyklər arası rabitənin, avtomatik idarəetmə sistemlərin, kompleks şəkildə aparılan ölçmələrin, elektron hesablama texnikasının, telekommunikasiya sistemlərinin və s kimi 1 sıra ba.qa sahələrin inkişafını lazersiz təsəvvür etmək qeyri mümkündür.
Optik işıq ötürücü liflər vasitəsilə rabitənin təşkilində lazerin xüsusi əhəmiyyəti vardır. Lazer dedikdə, məcburi şüalanan enerjinin köməyi ilə işığın gücləndirilməsi prosesi başa düşülür. Lazer cihazları və ya sistemləri optik dalğa diapazonunda (ODD) işləyir. Lazer sistemlərinin işlənməsi üçün infraqırmızı (İQŞ) görünən və ultra bənüvşəyi (UBŞ) spektrə malik optik dalğa diapazonundan (t=10¹²...10¹⁵Hs) istifadə olunur.
10) Optik işıq ötürücü liflərin növləri və mod rejimləri
Müntəzəm işıq ötürücü lifin xarici hissəsində demək oalr ki, sahə yaranmır. Işıq dalğası diametri 2a olan slindirik şəkildə hazırlanmış özəkdə və onunla eyni optik oxa malik diametri 2b oaln örtükdə yayılır. Sadə işıq ötürücü lif silindrik və düzbucaqlı formada hazırlanır. Özəyin və örtüyün materialları şəffaf materiallardır və sındırma əmsalları uyğun olaraq n₁= _{ }; n₂= _{ } ifadələri ilə təyin olunur.
Burada M₂ = 1 özəyin və örtüyün nisbi maqnit nüfuzluğudur. Dielektrik üçün vahidə bərabərdir. E₁ E₂ uyğun olaraq özəyin və örtüyün nisbi dielektrik nüfuzluğudur. Işıq ötürücü lifin örtüyünün sındırma əmsalı sabitdir, özəyinki isə en kəsiyin koordinatının, məsələn dairəvi işıq ötürücü lifdə radiusun funksiyasıdır – n ( )funksiya sındırma əmsalının profili adlanır. Işıq ötürücü lifin örtüyünün vasitəsi özəklə yayılan işıq şüasının xarici təsir və maneələrdən mühafizə etməkdən ibarətdir.
Işıq şüasının yayılması optik həndəsə qanunlarına əsaslanır və burada işığın EM xassəsinə malik olması nəzərə alınmır. Işçi tezlik həddində yayılan liflər 1 və çox modlu işıq ötürücqülərə bölünürlər. Bunlara misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:

1. 
   1 kipat birmodlu (BM) işıq ötürücü
   
2. 
   Birmodlu W şəkilli işıq ötürücü
   
3. 
   Sındırma əmsalının profili pillə şəklində və ya şıçrayışla dəyişən çomodlu (ÇM) İÖ (PsOL)
   
4. 
   Sındırma əmsalının profili tədricən dəyişən qradiyent şəkilli çoxmodlu işıq ötürücü (OsOL)
   
5. 
   Sındırma əmsalının profilində (oxlo uçurum) əmələ gətirən işıqötürücü və s.
   

Bu növ işıqötürücü liflərdən tk-ya texnikasında (ÇMPsOL, ÇM, QsOL, və BM OL) geniş istifadə olunur.
Modlar. Işıq şüasının nəzəriyyəsinə görə operatura konusundan işıq ötürücünün ucuna çıxlu sayda şüa düşür və onun uzunluğu boyunca yayılır. Dalğa nəzəriyyəsinə görə işıqötürücü ilə yalnız müəyyən edilmiş sayda diskret bucağa malik dalğalar yayıla bilər. Interferensiya hesabına aralıq dalğaların 1 hissəsi bir birinin üzərinə düşərək onları zəiflədir. Deməli işıq ötürücünün özəyinə daxil olan dalğanın yalnız müəyyən hissəsi yayıla bilir. Optik işıqötürücü liflərin özəyinin uzunluğu boyunca yayılan dalğa növünə mod deyilir. Tezliyin verilən qiymətində işıq ötürücüsünün uzunluğu boyunca diskret sayda müxtəlif strukturlu modları yayıla bilər.