O‘qitish materiallar I to‘plami mutaxassislikka kirish o‘qitish materiallar

Markaziy bankning vazifalari
Monetar siyosatni hamda valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni 
shakllantirish, qabul qilish va amalga oshirish. 
O‘zbekiston Respublikasida hisob-kitobning samarali tizimini tashkil etish 
va ta’minlash.
•
Tijorat banklari faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish, ularga kredit 
berish. 
•
O‘zbekiston Respublikasining rasmiy oltin-valyuta rezervlarini, shu jumladan, 
kelishuv bo‘yicha hukumat rezervlarini saqlash va tasarruf etish.
•
Davlat byudjetining kassa ijrosini Moliya vazirligi bilan birgalikda tashkil 
etish.
•
Rasmiy oltin-valyuta zaxiralarini saqlash, pul emissiyasini amalga oshirish.
•
Bank faoliyati bilan shug‘ullanishga litsenziya (ruxsatnoma) berish. 
Hukumatning moliyaviy agenti vazifasini bajarish.
•
Hisobga olish, hisobot berish, hisob-kitob, ssuda va valyuta operatsiyalarini 
amalga oshirishning yagona qoidalari va me’yorlarini belgilash
•
Tashqi iqtisodiy faoliyat operatsiyalarini amalga oshirishi va h.k. 
Markaziy bank yagona markazlashtirilgan boshqaruv tizimi sifatida o‘z zimmasiga 
yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun tegishli xizmatlar va muassasalarni tashkil 
etadi. U Qoraqalpog‘iston Respublikasi poytaxti, viloyatlarning markazlari va 
Toshkent shahrida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan bosh boshqarmalarni 
tuzadi. Markaziy bankka qarashli xizmatlar va muassasalar Markaziy bank 
boshqaruvi tasdiqlaydigan nizomlar asosida faoliyat ko‘rsatadi. Markaziy bank 
yuridik shaxs sifatida davlat mulkiga asoslangan bo‘lib, iqtisodiy jihatdan mustaqil 
muassasa sifatida xarajatlarni o‘z daromadlari hisobidan qoplaydi. Markaziy 
bankning mol-mulki uning pul va boshqa boyliklaridan iborat bo‘lib, ularning 
qiymati Markaziy bank balansida aks ettiriladi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki 1992-yil 28-fevralda tashkil etilgan. 
1995 yil 21-dekabrda “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida”gi 
Qonun qabul qilingan. 2019-yil 15-noyabrda Yangi tahrirdagi “O‘zbekiston 
Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risda”gi qonun qabul qilindi. Qonunga asosan 
Markaziy bankning ustav kapitalining miqdori bir trillion so‘mni tashkil etadi. 
Markaziy bank iqtisodiyotni boshqarish va bank tizimini nazorat qilishda muhim 

---

o‘rin tutgani sababli uning faoliyati butun dunyo amaliyotida qo‘llaniladigan Ustav 
va mazkur mamlakatda bank sohasida amal qilayotgan qonun bilan tartibga 
solinadi. Markaziy bank o‘z faoliyati jarayonida boshqa banklarga o‘xshab foyda 
olishni maqsad qilib qo‘ymagan. Shuning uchun ham, u moliya bozorlarida tijorat 
Markaziy bankning vazifalari
•
Monetar siyosatni hamda valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni 
shakllantirish, qabul qilish va amalga oshirish. 
•
O‘zbekiston Respublikasida hisob-kitobning samarali tizimini tashkil etish va 
ta’minlash. 
•
Tijorat banklari faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish, ularga kredit berish.
•
O‘zbekiston Respublikasining rasmiy oltin-valyuta rezervlarini, shu jumladan, 
kelishuv bo‘yicha hukumat rezervlarini saqlash va tasarruf etish.
•
Davlat byudjetining kassa ijrosini Moliya vazirligi bilan birgalikda tashkil etish. 
•
Rasmiy oltin-valyuta zaxiralarini saqlash, pul emissiyasini amalga oshirish.
•
Bank faoliyati bilan shug‘ullanishga litsenziya (ruxsatnoma) berish. 
Hukumatning moliyaviy agenti vazifasini bajarish.
•
Hisobga olish, hisobot berish, hisob-kitob, ssuda va valyuta operatsiyalarini 
amalga oshirishning yagona qoidalari va me’yorlarini belgilash 
•
Tashqi iqtisodiy faoliyat operatsiyalarini amalga oshirishi va h.k. banklari va 
boshqa kredit muassasalari bilan raqobat kurashini olib bormaydi. Uning bosh 
maqsadi mamlakat pul birligining barqarorligini ta’minlashdir. Asosiy maqsadi – 
xo‘jaliklarni uzluksiz to‘lov vositalari bilan ta’minlash (ya’ni ularning to‘lov 
qobiliyatlarini yetarli darajada bo‘lishiga yordam berish), hisob-kitoblar tizimini 
tartibga solish, boshqa banklar faoliyatini nazorat qilishdir.
Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun Markaziy bank quyidagi tadbirlarni 
amalga oshiradi: 
– tijorat banklari zaxiralarini saqlaydi;
– banklarga mavsumiy moliyaviy uzilishlarni qoplashga va boshqa qisqa muddatli 
ehtiyojlariga kredit beradi;
– mamlakat miqyosida naqd pulsiz hisob-kitoblarni tashkil qiladi;
– boshqa banklar faoliyatini o‘rganadi, tahlil qiladi va nazorat qiladi. Hozirgi 
kunda dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida tijorat banklari o‘zlari jalb qilayotgan 
resurslarning Markaziy bank tomonidan belgilangan bir qismini Markaziy bankda 
saqlaydilar. Bu zaxiralar miqdorining yuqori va past chegaralarini Markaziy bank 
belgilaydi. Markaziy bank tijorat banklari va boshqa kredit muassasalari uchun eng 
yuqori pog‘onadagi kredit beruvchi organ hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining 124-moddasida: “O‘zbekiston Respublikasining bank tizimini 
respublika Markaziy banki boshqaradi”, – deyilgan. Shu sababli u banklarning 
banki deb ataladi.