O'qituvchining kasbiy muhim sifatlari mundarija: Kirish I bob. Pedagogik tashxislash asosida o'qituvchining kasbiy rivojlanishini taminlash usullarining nazariy asoslari

Kurs ishning obyekti: Pedagogik tashxislash asosida o'qituvchining kasbiy rivojlanishini taminlash usullari o‘rganish jarayoni.
Kurs ishning predmeti: Pedagogik tashxislash asosida o'qituvchining kasbiy rivojlanishini taminlash usullarining uslubiy asoslari.
Kurs ishining maqsadi: Pedagogik tashxislash asosida o'qituvchining kasbiy rivojlanishini taminlash usullari o‘rganish.
Kurs ishining vazifalari:

• 
  Pedagogik tashxislash asosida O’qituvchi pedagogik mahoratini oshirish sohasida olib borilayotgan tadqiqotlarda;
  
• 
  O'qituvchining kasbiy faoliyatining umumiy xususiyatlari.
  
• 
  O‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi nizolarning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganish va yoritib berish.
  
• 
  Konfliktlarni boshqarish tartiblari va usullari va ularning paydo bo‘lishini o‘rganish.
  

Kurs ishining tuzilishi: Kirish, ikki bob, to‘rt bo‘lim, xulosalar va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.

I BOB. PEDAGOGIK TASHXISLASH ASOSIDA O'QITUVCHINING KASBIY RIVOJLANISHINI TAMINLASH USULLARINING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Pedagogik tashxislash asosida O’qituvchi pedagogik mahoratini oshirish sohasida olib borilayotgan tadqiqotlarda
O’qituvchi pedagogik mahoratini oshirish sohasida olib borilayotgan tadqiqotlarda ko’plab olimlar pedagogik mahoratni rivojlantirish haqida fikr bildirishib, bu jarayonning asosiy zahirasi o’qituvchining o’z faoliyati tahliliga doimiy intilishida (V.l.Zagvyazinskiy, Yu.K.Konarjevskiy, Yu.P.Lvova, I.P. Rachenko, L.I.Ruvinskiy, V.P.Simonov, V.A.Suxomlinskiy, Ya.S.Turbovskiy, T.I.Shamova va boshqalar); uning refleksiv qobiliyatlarini takomillashtirish (A.A.Bizyayeva, V.V.Vetrova, N.V.Kuzmina, E.N.Pexota, I.A.Stetsenko va boshqalar); refleksiv pozitsiyasini (A.V.Xristeva) rivojlantirishning o'ziga xos pedagogik reflek- siyasiga bogiiq bolganligi uchun uni pedagogik fikrlashni shakllantirish bilan boglab, shu tariqa (Yu.N.Kulyutkin, G.S.Suxobskaya) o‘qituvchi pedagogik refleksiyasini rivojlantirish mumkin (B.Z.Vulfov, G.M.Kodjaspirova, N.V.Kuzmina, Yu.N.Kulyutkin, I.N.mesyonov,S.Yu.Stepanov, G.S.Suxobskaya, N.V.Xarkin, A.V.Xristeva va boshqalar.) deb ta‘kidlaydilar.
Ko’pchilik olimlar refleksiyani o‘qituvchi tomonidan o’zining faoliyati va uning natijalarini tahlil qilish va o’zini psixologik baholash jarayonida rivojlanishini aytadi va «refleksiyani boshqarish imkoniyati va zaruriyati shundan iboratki, o’qituvchi uzluksiz ta‘limning qaysi sohasida faoliyat ko’rsatmasin, o’zining ongli ravishda ichki ta‘sirini (o’z-o’zini o’ylashga va fikrlashga majbur qilish) va tashqi ta‘sirini, shaxsiy o'quv jarayonida boshqarib qo’llay oladi» deb ta‘kidlaydilar.Ilmiy adabiyotlar tahlili va kasbiy refleksiyani o’qituvchi pedagogik faoliyatining tarkibiy qismi va uning pedagogik mahoratini rivojlantirish asoslari sifatida qarash shuningdek qayd qiluvchi eksperiment natijalari kasbiy refleksiyani rivojlantirish usullarini izlash zaruriyatini keltirib chiqaradi. Shu sababli kasbiy pedagogik faoliyatning turli sohalari bilan shug’ullangan olimlar tashhis (diagnostika) va tashhislash (diagnozlash) mazmuniga yanada batafsil to’xtalganlar. Tashhislashga, ya‘ni diagnostikaga bilishning alohida usuli sifatida qarash qabul qilingan (grekchadan tarjima qilganda, diagnosis - tanib olish demakdirBiz pedagogik tashxislash so’zining o‘rniga pedagogik diagnostika so’zini ishlatishni lozim topdik. Psixologik diagnostika mazmun va mohiyatiga qarab ko’plab funksiyalarni bajaradi.
Uning tahliliy vazifasi o’quv-tarbiyaviy jarayondagi yutuq va kamchiliklaming kelib chiqish sabablari va oqibatlarini, ularning o'zaro bog‗lanishlarini aniqlash va chora tadbirlar ishlab chiqishga qaratilgan.
Aslida diagnostik funksiya o'quvchining ta‘lim olganligi, tarbiyalan- ganligi va rivojlanganligini aniqlash uchun qo'llaniladi, biroq, o'qituvchining ham kasbiy komponentlik darajasini o'rganishda muhim ahamiyat kasb etadi.Pedagogik diagnostikaning baholash vazifasi ma‘muriyat tomonidan olib borilib, alohida o'qituvchi yoki alohida o'quvchi faoliyatida erishgan yutuqlar va kamchiliklar yuzasidan sifat ko'rsatkichlarni miqdor jihatdan baholaydi.Diagnostikaning korreksion vazifasi o'quv - tarbiyaviy jarayonni o'qituvchining pedagogik faoliyati yuzasidan korreksiyalashni (to'g'ri yo'naltirish) ta‘minlaydi va o'qituvchining kasbiy jihatdan o'z - o'zini rivojlantirish va pedagogik mahoratini oshirish uchun sidqidildan kirishishga faolligini ta‘minlaydi.Diagnostikaning yo 'nalishni oriyentatsion (aniqlash) vazifasmmg maqsadi pedagogik jamoa va alohida o'qituvchilar faoliyatida mavjud bo'lgan muammolarni uzluksiz hal etishni muvofiqlashtirib borishdir. Pedagogik diagnostikaning oriyentatsion vazifasi natijalari haqida doimiy xabarlami informatsion (axborot) vazifa ta‘minlaydi.
Shu o'rinda diagnostika (tashhis) va diagnostikalash (tashhislash) tushunchalarining farqi va qanday ma‘no berishini bilish lozim. Diag - nostikani soddalashtirilgan ko'rinishda «tashhisni aniqlash»deb qarasak, unda diagnostikalash (tashhislash) bu jarayonning tashhisni qo'yish metodlari yig'indisidir. Shu bois pedagogik faoliyatning o'ziga xos jihatlarini e‘tiborga olib, uni o'rganishda diagnostikalash (tashhislash) terminini qo'llash o'rinliroq ko'rinadi. Umuman diagnostikalash terminini tashxislash deb atalsa ham maqsadga muvofiq bo'Iadi.
O'qituvchi pedagogik faoliyatini psixologik tashhislashning turli aspektlarini o'rganishga bag'ishlangan ilmiy tadqiqot ishlarining soni ko'p. Ayni paytda o'qituvchilar uchun eng zarur hislatlami aniqlab olish imkoniyatini beradigan, o'qituvchilik kasbining professiogrammasi (tа‘lim tizimga keltirilgan, mehnatni psixologik tomondan o‘rganib, kelgusi amaliy faoliyatda foydalanishga qaratilgan, kasbni har tomonlama batafsil yoritib beruvchi yo'rtalish) psixolog olimlar (R.Z.Gaynutdinov, M.G.Davletshin, S.Jalilova, A.Jabborov) tomonidan ishlab chiqilib amalda qo'llanilmoqda. Olimlar o'qituvchi professiogrammasi, muayyan fan tomonidan o'qituvchiga qo'yiladigan maxsus talablarni o'z ichiga qamrab olishini, o'qituvchi o'zi tanlagan fan yuzasidan qanday talablar qo'yilishini mukammal bilishini aytib, shu asosda o'quv-tarbiya jarayonini tashkil qilishni, pedagogika oliy ta‘lim muassasalarida muayyan mutaxassislik bo'yicha
O'qituvchi professiogrammasi ishlab chiqilishi zarurligini ta‘kidlaydilar. Hozirgi kunda umumta‘lim maktablari o'qituvchilarining pedagogik faoliyatini takomillashtirish uchun ishlab chiqilgan professiogrammaga asoslanib, o'qituvchilarni tashhislashning ushbu me todidan foydalanib kelinadi. Biroq ushbu professiogramma o'qituvchining kun sayin o'zgarib turuvchi jamiyat talablariga muvofiq shaxsiy dunyoqarashini, ongini, mafkurasini boyitish dinamikasini to'liq aks ettira olmaydi.
Pedagogik faoliyatni tadqiq etish mantiqi, psixologik tashhislashning turli metodikalarini birlashtirish zaruriyati N.V.Kuzminaning ishlarida keng yoritilgan. Tadqiqotning so'rov, kuzatish, baholash (reyting), o'z - o'zini baholash, juft qiyoslash, sotsiometriya va eksperiment kabi metodlarini o'rganar ekan, u aynan «o'z-o'zini baholash, o'z-o'zini anglash usullaridan biri sifatida shaxsning barcha imkoniyatlarini namoyon qilishga, uning xulqiga, xarakteriga, faoliyat sur‘atiga ta‘sir etishini» ta‘kidlaydi. O'qituvchining pedagogik bilim va malakalari tizimini tavsiflab, N.V.Kuzmina o'qituvchining bilish va o'rganish malakalari ichidan uning pedagogik faoliyati uchun zarur bo'lgan afzalliklami va nuqsonlami ongli ravishda bilib tuzatish yoki takomillashtirish maqsadida tahlil qila olish qobiliyatini ajratib ko'rsatadi.
I.P.Rachenkoning fikricha, o'qituvchining o'zi, o'z shaxsi haqidagi tasavvuri, ijobiy MEN - konsepsiyasini shakllantira olishi uning ijodiy faolligini rivojlantirishning kafolati sanaladi.Yuqorida bayon qilingan fikrlar o'qituvchining kasbiy refleksiyasi, o'z - o'zini yuqori darajada baholashni ta‘minlab, o'qituvchiga o'z pedagogik mahoratini takomillashtirish yo'lidan maqsadli faoliyat olib borish imkoniyatini beradi.O'qituvchining pedagogik mahoratini oshirishning asosiy yo'li - bevosita taiim muassasasida ilmiy asosda tashkil qilingan tadqiqotchilik ishi, deb hisoblagan V.P.Simonov mohir o'qituvchi shaxsi va faoliyati samaradorligini tashhislash uchun asosiy kasbiy ahamiyatli ko'rsat- kichlaming tizimini va taxminiy mazmunini ishlab chiqdi. U taklif qilgan metodikalar, muallifning fikricha, nafaqat o'qituvchining ta‘lim faoliyati, balki u bilan o'zaro faoliyat olib boradigan o'quvchilarning o'quv faoliyati samaradorligini ham aniqlash imkoniyatini beradi. O'qituvchining ahamiyatga molik boigan kasbiy sifatlarini tashhislash natijalarini olim uch xil yo'nalishda baholaydi: optimal, yo'l qo‘yiladigan va tanqidiy daraja bo'yicha. V.P.Simonov hamma vaqt ham ijobiy natija beraver- maydigan tekshiruvchilaming yuzaki yondashuvi o'qituvchilarning kasbiy faoliyatini ma‘lum darajada buzadi yoki noto'g'ri kategoriyalaydi, ularning pedagogik tashabbuskorligini va mustaqilligini so'ndiradi, olim har bir o'qituvchida o'z pedagogik faoliyatini «ishonchli va isbotli» natijalar bilan baholash va uning natijalari hamda samaradorligi haqida gapirish malakasini rivojlantirish zarurligini aytadi.
Olimlarning pedagogik mahorat tahliliga bu kabi chuqur yonda- shuvida barcha o'zaro bog'langan tizimlarni birdaniga qamrab olish amalda mumkin emas. Natijalar haddan ziyod katta hajmda, tarqoq bo'ladi, eng asosiysi, bu holda pedagogik mehnatning alohida bo’g’inlari tahliliga chuqur yondashib bo’lmaydi. Umuman pedagogik faoliyat doimiy ravishda o'z-o'zini tahlil etish, o'qituvchi refleksiyasi rivojlanishining tashabbuskori bo'la oladigan o'ziga xos «tezlashtiruvchi» rolini o'ynamog'i kerak.

1.2. O'qituvchi kasbiy faoliyatining umumiy xususiyatlari

Inson faoliyatining muhim turlaridan biri bu o'qituvchining kasbiy faoliyati. Bu yuqori ijtimoiy ahamiyatga ega, chunki u insoniyat tomonidan to'plangan tajriba almashinuvini ta'minlaydi, bolalarni insoniyat madaniyati qadriyatlari bilan tanishtirishga yordam beradi. O'qituvchining ishi sharafli va talabchan. Uning harakatlari tufayli mamlakatning kelajagi ko'p jihatdan bog'liqdir.
O'qituvchi o'z davri madaniyatining vakili, shuning uchun uning faoliyati mazmunan tarixan o'zgargan. "O'qituvchi" atamasining o'zi antik davrda paydo bo'lgan. Yunon tilida o'qituvchi "bolani etakchi" degan ma'noni anglatadi, "paide" - bola va "oldin" - xabar. Bu qadimgi Yunonistonda bolani maktabga borgan kishining ismi. Odatda, u jiddiyroq topshiriqlar uchun mos bo'lmagan qul edi. Sekin-asta jamiyat o'qituvchiga bolani hayot orqali olib boradigan, to'plangan tajribani etkazadigan, yosh avlodning ma'naviy o'sishiga g'amxo'rlik qiladigan murabbiy sifatida munosabatda bo'ldi.
"O'qituvchi" atamasining hozirgi tushunchasi noaniq. Biz o'qitadigan olimlarni o'qituvchilar deb ataymiz nazariy muammolar pedagogika va yosh avlodni o'qitish bo'yicha amaliy ishlarni bajaradigan odamlar.
Keng ma'noda, o'qituvchi - bu bilimga ega bo'lgan shaxs. O'qituvchi bolalarni o'qitish va tarbiyalash yoki o'qituvchilik faoliyatini olib boradi.
Rus olimi V.A.ning ta'rifi bo'yicha. Slastenin, "... pedagogik faoliyat turi ijtimoiy faoliyatinsoniyat tomonidan to'plangan madaniyat va tajribani keksa avloddan yosh avlodga o'tkazishga, ularning shaxsiy rivojlanishi uchun sharoit yaratishga va jamiyatdagi muayyan ijtimoiy rollarni bajarishga tayyorlanishga qaratilgan. ... "
Pedagogik faoliyat, inson faoliyatining boshqa turlari singari, kasbiy va kasbiy bo'lmagan deb hisoblanishi mumkin.
Pedagogik faoliyat bu kasbiy yoki umumiy ta'limagar u yo'q odamlar tomonidan amalga oshirilsa kasb-hunar ta'limi. U inson faoliyatining barcha sohalarini qamrab oladi.
Avvalo, bunday tadbirlar oilada amalga oshiriladi. Ota-onalar birinchi tarbiyachi sifatida nafaqat bolalarning axloqiy, aqliy va jismoniy rivojlanishining asoslarini yaratibgina qolmay, balki ularning tarbiyasi uchun ham javobgar bo'lishlari kerak.
Pedagogik faoliyat shaxsning o'zini o'zi rivojlantirish jarayonida ham namoyon bo'ladi, u har bir shaxs tomonidan o'ziga nisbatan ixtiyoriy yoki ixtiyoriy ravishda amalga oshiriladi, o'z-o'zini tarbiyalash va o'z-o'zini tarbiyalash bilan shug'ullanadi.
Menejment sohasida pedagogik faoliyatga muhim rol beriladi. Shunday qilib, bo'limlar va tashkilotlar rahbarlari o'zlarining tajribalari va bilimlariga asoslanib, jamoaning shakllanishiga g'amxo'rlik qiladilar, uning a'zolarining o'zini o'zi rivojlantirish jarayonini tashkil qiladilar va shaxsiy va kasbiy o'sishni rag'batlantiradilar.
Ishlab chiqarish sohasida pedagogik faoliyat zamonaviy kompaniyalar tomonidan xodimlarni rivojlantirishning asosiy usuli sifatida ko'rib chiqilgan mentorlik shaklida amalga oshiriladi. Mentorlik - bu tajribali ishchilarning individual ishchilar yoki ularning guruhlari ustidan repetitorlar tomonidan to'plangan tajriba almashish asosida individual yoki jamoaviy homiyligi. Mentorlik sizga yosh xodimlarni tashkilotga o'qitish, o'qitish va moslashtirish muammolarini hal qilishga imkon beradi, ish madaniyati va korporativ qadriyatlarni shakllantirishga yordam beradi.
Pedagogik faoliyat, umuman olganda, aloqa va muloqotning barcha sohalarini qamrab oladi, chunki bu odamlar o'rtasida o'zaro tushunishni, hamkorlikni o'rnatishga yordam beradi, muammolarni hal qilishda yordam beradi va ustuvor vazifalarni bajarishda yordam beradi. qo'shma faoliyat.
Kasbiy faoliyatdan farqli ravishda (1-jadval), kasbiy pedagogik faoliyat ta'lim tashkilotlarida maxsus tayyorlangan xodimlar tomonidan amalga oshiriladi .
1-jadval