O'quv ishlari bo’yicha prorektor

4. 2017–2021 yillarda О‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bо‘yicha Harakatlar strategiyasi asosida ijtimoiy sohani isloh qilish masalalari.
Kuchli ijtimoiy siyosatni amalga oshirish О‘zbekiston milliy siyosatining eng muhim tamoyilidir. Bozor islohotlarining barcha bosqichlarida О‘zbekistonda davlatining ijtimoiy siyosati yetarlicha keng doiradagi masalalarni, shu jumladan, aholi daromadlarini tartibga solish, ish bilan ta’minlash va yangi mehnat munosabatlarini shakllantirish, aholining ayrim toifalari va guruhlarini ijtimoiy himoya qilish va qо‘llab-quvvatlash, sog‘liqni saqlashni rivojlantirish, jismoniy tarbiya va sport, ta’lim kabilarni qamrab oladi.
Mamlakatimizda noyob ijtimoiy rivojlanish tizimi yaratilgan. “Obod qishloq” va “Obod mahalla”, “Yoshlar - bizning kelajagimiz”, “Besh tashabbus” kabi dasturlarni amalga oshirishda faol ishtirok etib, xalqimiz yangicha fikrlay va ishlay boshladi. Shu tufayli yuzlab tuman, shahar va qishloqlarning qiyofasi tubdan о‘zgarib bormoqda.
Harakatlar strategiyasida belgilangan vazifalar, shuningdek, fuqarolarning xalq bilan muloqoti davomida kelib tushgan takliflari asosida ijtimoiy sohada biz quyidagi asosiy masalalarni hal qilishimiz kerak.
Birinchidan, О‘zbekistonda amal qilayotgan ijtimoiy himoya modeli umume’tirof etilgan xalqaro standartlarga va zamonaviy talablarga muvofiqligini ta’minlash kerak.
Ta’kidlash joizki, mamlakatimizda boquvchisini yо‘qotgan nogironlarni, ijtimoiy zaif va kam ta’minlangan oilalarni qо‘llab-quvvatlash, xususan, ularni arzon uy-joy bilan ta’minlashga alohida e’tibor qaratilmoqda.
Faqatgina 2019 yilda 21,500 dan ortiq oila arzon uy-joy oldi. "Obod qishloq" va "Obod mahalla" dasturlari doirasida 479 ta qishloq va ovullarda, shuningdek, 1,6 milliondan ziyod aholisi bо‘lgan 116 shahar mahallalarida keng kо‘lamli qurilish va obodonlashtirish ishlari amalga oshirildi. Ushbu maqsadlar uchun 6,1 trillion sо‘m ajratildi, bu 2018 yilga nisbatan 1,5 trillion sо‘mga kо‘pdir.
Qurilgan arzon va shinam uylarning soni - yakka tartibdagi uylar va kо‘p qavatli uylardagi kvartiralarning soni - 34700 tashkil etdi, shu jumladan, qishloq joylarda 17100, shaharlarda 17600, bu 2016 yilga nisbatan deyarli 3 baravar kо‘pdir. 214,2 ming yakka tartibdagi, 1182 ta kо‘p qavatli uylar ta’mirlanib, 378 ta kо‘p qavatli uylar obodonlashtirildi. Xususiy qurilish kompaniyalari tomonidan viloyatlar va Toshkent shaharlarida 18 mingga yaqin uylar, shuningdek, qishloq joylarda 4 mingta uylar qurilgan.
5000 ta kam ta’minlangan fuqarolar va uy-joy sharoitlarini yaxshilashga muhtoj oilalarni, shu jumladan, nogiron ayollarni ijtimoiy qо‘llab-quvvatlash maqsadida 2019 yilda ipoteka kreditlari bо‘yicha uy-joy sotib olish uchun dastlabki tо‘lovlarni tо‘lash uchun 116 milliard sо‘mdan ortiq mablag‘ ajratildi. 2020 yilda esa shaharlardagi 16 mingta muhtoj oilalarga uy-joy uchun boshlang‘ich tо‘lovni va ipoteka foizlarini tо‘lash uchun esa byudjetdan 1 trillion sо‘mga yaqin subsidiya ajratildi.
Mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlar xalqaro hamjamiyat tomonidan munosib baholanmoqda. Xususan, dunyodagi eng nufuzli nashrlardan biri bо‘lgan "Ekonomist" jurnali О‘zbekistonni 2019 yilgi islohotlar eng yuqori sur’atlarda amalga oshirgan yil davlati deb tan oldi.
Ijtimoiy infratuzilmani yaxshilashga katta e’tibor qaratilmoqda. Shunday qilib, 2019 yilda viloyatning 5476 kilometr uzunlikdagi ichki kо‘chalari ta’mirlandi va rekonstruksiya qilindi. Bundan tashqari, umumiy uzunligi 2458 kilometr bо‘lgan 36000 dan ortiq tungi kо‘chalar yoritilib, 21 ta aloqa tizimi takomillashtirildi. Xuddi shu yili aholiga transport xizmati kо‘rsatish tizimi ham takomillashtirildi, 556 avtostansiya qurildi, 46,3 milliard sо‘mga 189 ta zamonaviy avtobus sotib olindi. Joriy yilda ichimlik suvi ta’minoti tizimini yaxshilash maqsadida 2219 km yangi tarmoqlar qurildi, 221 km suv inshootlari, 729 km suv ta’minoti tarmoqlari va 163 ta suv inshootlari rekonstruksiya qilindi. 361 milliard sо‘mlik elektr va gaz ta’minoti tizimini takomillashtirish choralari kо‘rildi.
Birgina 2019 yilda 280 ta bolalar bog‘chasi, 510 ta maktab, 237 ta tibbiyot va 439 ta boshqa ijtimoiy obyektlarni qurish va ta’mirlash ishlari amalga oshirildi. Hammasi bо‘lib 2500 dan ortiq bozor infratuzilmasi obyektlari qurildi va ta’mirlandi.
Keyingi uch yil ichida yо‘llar qurilishiga 9,8 trillion sо‘m, suv ta’minoti tarmoqlarini yotqizishga 4,6 trillion sо‘m, elektr tarmoqlari qurilishiga 18,2 trillion, gaz ta’minotiga 1,2 trillion sо‘m ajratiladi. Ushbu mablag‘ sо‘nggi о‘n yilga nisbatan bir necha baravar kо‘p. Shu bilan birga, zamonaviy infratuzilmani yaratish va mavjud tizimlarni modernizatsiya qilish uchun 10 baravar kо‘proq mablag‘ kerak.
Respublikada sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirish, aholiga tibbiy xizmat kо‘rsatish sifatini oshirish bо‘yicha islohotlar izchil davom ettirilmoqda.
Ma’lumki, bizning respublikamizda nafaqat tibbiyotni moliyalashtirishda, balki tibbiy yordamning mavjudligida ham farq bor. Ushbu muammolarni hal qilish uchun Prezident Shavkat Mirziyoyev rahnamoligida 2017 yilda sog‘liqni saqlash sohasida keng kо‘lamli islohotlar amalga oshirildi, bir qator huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Ushbu hujjatlar paydo bо‘layotgan muammolarni bartaraf etishga, ularni hal qilishning eng yaxshi yо‘llarini topishga qaratilgan. Masalan, Prezidentning 2017 yil 16 martdagi "Shoshilinch tibbiy yordamni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida" gi Farmoni ushbu tizimni isloh qilishning dastlabki bosqichi bо‘ldi.
Ushbu Farmon ijrosi doirasida bir qator dasturiy chora-tadbirlar amalga oshirildi, ular 1269 ta transport vositalarini sotib olishni, 240 ta obyektni kapital ta’mirlashni, tibbiyot muassasalarida tez tibbiy yordam podstansiyalarini yaratishni nazarda tutadi. Buxoro viloyatining Rometan tumanida qishloq vrachlik punktlarini optimallashtirish asosida 6 ta oilaviy poliklinika va 9 ta qishloq vrachlik punktlari tashkil etildi. Monitoring natijalariga kо‘ra, 2018 yil 1 fevral holatiga tibbiy asbob-uskunalar bilan jihozlangan avtomashinalar ajratildi, tez yordam podstansiyalari qurildi va dori-darmonlarga ikki baravar kо‘p mablag‘ ajratildi.
Tibbiyotni aholiga yaqinlashtirish maqsadida О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 25 yanvarda qabul qilingan "Shoshilinch tibbiy yordam tizimini takomillashtirishni jadallashtirish chora-tadbirlari tо‘g‘risida" gi qarori qabul qilindi, bu bilan ushbu sohada amalga oshirilayotgan tub о‘zgarishlarning keyingi bosqichi boshlandi.
Natijada shoshilinch va tez tibbiy yordam tizimida tub о‘zgarishlar yuz bermoqda, zamonaviy elektron aloqa texnologiyalari joriy etilmoqda. Favqulodda yordam zamonaviy tibbiy asbob-uskunalar bilan jihozlanmoqda, yagona dispetcherlik xizmati, butun mamlakat bо‘ylab birlashgan kecha-kunduz telefon raqami joriy etildi, Call-markazlarni yaratish tizimni yangi bosqichga olib chiqmoqda. Shuningdek, xususiy sektor shoshilinch va shoshilinch tibbiy yordam tizimiga jalb qilingan bо‘lib, bundan buyon mulk shaklidan qat’iy nazar barcha tibbiyot tashkilotlarida shoshilinch tibbiy yordam bepul kо‘rsatiladi.
2020 yilda Toshkent shahridagi tez yordam stansiyalari, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi, shuningdek, hududiy poliklinikalarning tez yordam stansiyalari negizida call-markazlar yaratilmoqda. 2019 yilda mintaqaviy podstansiyalarni Call markazlariga ulash rejalashtirilgan.
Tadbirlar dasturi umumiy profil guruhlari 1200 ta jihozlash va 712 ta avtomashinani modernizatsiya qilishni nazarda tutadi. Barcha jamoalar GPS-navigatorlar va radioaloqa bilan ta’minlanadi. Portativ EKG apparatlari, ventilyatorlar va boshqalar xarid qilinadi.
Sog‘liqni saqlashni moliyalashtirish tizimini tubdan isloh qilish maqsadida 2019 yilda davlat tibbiyot muassasalari va aholini dori-darmon vositalari va tibbiy mahsulotlar bilan ta’minlash uchun 1,5 trillion sо‘m ajratildi, ya’ni, о‘tgan yilga nisbatan 1,3 baravar kо‘p. 281 tibbiyot muassasasini qurish va ta’mirlash uchun 1,1 trillion sо‘m mablag‘ ajratildi. Shu bilan birga, 17 ta ixtisoslashtirilgan ilmiy va amaliy tibbiyot markazlarida zamonaviy boshqaruv tizimi joriy etildi.
Mamlakat Konstitusiyasida har bir insonning malakali tibbiy yordam olish huquqi mustahkamlangan. Ushbu muhim qoidaning amalda tatbiq etilishi millat genofondini saqlash, davlat va jamiyat taraqqiyotining kafolati hisoblanadi.
Keng qamrovli islohotlar natijasida mamlakatda umr kо‘rish davomiyligi 1990 yildagi 67 yoshdan 2017 yilda 74 yoshga yetdi. Bolalar о‘limi 3 baravar kamaydi. Ushbu kо‘rsatkichlarni yanada yaxshilash imkoniyatlari mavjud.
Vaqt talablariga muvofiq xususiy tibbiyot muassasalarini rivojlantirish uchun juda kо‘p ishlar qilinmoqda. Birgina 2018 yilning о‘zida respublikada ularning 400 dan ortig‘i yaratildi.
Bir qator rivojlangan davlatlar qatoriga kirishni о‘z oldiga maqsad qilib qо‘ygan О‘zbekiston ilm-fan, ta’lim va innovatsiyalarga tayanib, unga tezlashtirilgan islohotlar orqaligina erisha oladi. Buning uchun, avvalo, islohotlarning tashabbuskori rolini о‘ynaydigan, strategik qarashlarga, chuqur bilimlarga va yuqori malakalarga ega bо‘lgan, yangi shakllangan kadrlarni tarbiyalash zarur. Shuning uchun ham mamlakatda ta’limning barcha bosqichlarida - maktabgacha ta’limdan tortib to oliy ta’limgacha islohotlar boshlandi.
Xalq ta’limi tizimini rivojlantirish biz uchun milliy vazifa, milliy harakatga aylanmoqda. Donishmandlar aytganidek, bola tug‘ilishdan tarbiyalanadi. Shu sababli, mamlakatda ta’lim va tarbiyani isloh qilishning birinchi bо‘g‘ini - maktabgacha ta’limdan boshlandi.
2017 yildan 2019 yilgacha bо‘lgan davrda respublikada bolalar bog‘chalari soni 1400 taga kо‘payib, hozirgi kunda 6367 taga etdi. 2019 yilda davlat-xususiy sheriklik asosida tashkil etilgan bolalar bog‘chalari soni ikki baravar kо‘paydi, bugungi kunda ularning soni 568 tani tashkil qilmoqda.
2020 yilda maktabgacha ta’lim muassasalariga qamrab olish darajasi 60 foizga etdi. Ushbu maqsadlar uchun byudjetdan 1,8 trillion sо‘m ajratildi. Mamlakatimizda birinchi marta bolalarni 6 yoshdan maktabga tayyorlash tizimi joriy etildi. Ushbu maqsadlar uchun byudjetdan 130 milliard sо‘m ajratildi. Ushbu jarayonda xususiy maktabgacha ta’lim muassasalari ham ishtirok etadi.

Kelgusi yil yakuni bilan maktabgacha ta’lim qamrovini 65%ga, 2023 yil oxirida esa 75%ga yetkazishimiz kerak. Bu ishlarga byudjetdan 600 mlrd sо‘m subsidiya berish hisobidan qо‘shimcha 2 mingta nodavlat bog‘cha tashkil etilib, xususiy sektor ulushi 25%ga yetkaziladi. Kelgusi yili 30 ta yangi maktab qurish, 320 ta maktabni ta’mirlash va moddiy-texnik bazasini yaxshilash maqsadida byudjetdan 2 trln sо‘m ajratiladi. Sohada yagona “elektron ta’lim” tizimini joriy etishga kelgusi 2 yilda 250 mlrd sо‘m yо‘naltiriladi.