O‗quv-uslubiy qo‗llanma

So‗z birikmasi tahlili 
O‗zbek tilida so‗zlarning bog‗lanishi ikki xil:
 
 
1. Teng bog‗lanish
—ikki mustaqil so‗zning teng huquqli, biri ikkinchisiga 
bo‗ysunmay bog‗lanishidir. Bunda mustaqil so‗zlar orasida teng bog‗lovchi, teng
bog‗lovchi vazifasidagi yordamchi yoki sanash ohangi bo‗ladi:
 

---

35 
olma va anor; o‗qidi, lekin yozmadi; Anvar yoki Usmon; olma-yu anor; do‗st-u 
dushman; qalam bilan daftar; shoir, yozuvchilar
... 
So‗zlar teng bog‗langanda so‗z qo‗shilmalari (uyushiq bo‗laklar) hosil bo‗ladi va 
biridan ikkinchisiga savol berib bo‗lmaydi.
 
 
2.Tobe bog‗lanish
—bir so‗zning boshqa bir so‗zga tobelik yo‘li bilan 
bog‗lanishidir. 
So‗zlar tobe bog‗langanda so‗z birikmasi yoki gap hosil bo‗ladi va biridan 
ikkinchisiga savol bersa bo‗ladi:
go‗zal diyor 
(so‗z birikmasi);
Anvar keldi.
(gap)
 
 
So‗z birikmasi
—ikki yoki undan ortiq mustaqil so‗zlarning birining ikkinchisiga 
mazmun va grammatik jihatdan tobe bog‗lanishidir. So‗z birikmasida
tobe so„z
va 
hokim 
so„z
bo‗ladi. Tobe so‗z ,odatda, oldin joylashadi; hokim so‗z esa keyin joylashadi.
 
 
Bosh so‗z (
hokim so‗z) — ma‘nosi izohlanayotgan so‗z.
 
 
Ergash so‗z (
tobe so‗z) — bosh so‗zning ma‘nosini izohlayotgan so‗z. 
Savol hokim so‗zdan tobe so‗zga beriladi, ya‘ni savol tarkibida qatnashgan so‗z—
hokim so‗z, javob bo‗lib chiquvchi so‗z esa tobe so‗z hisoblanadi: 
chiroyli qiz
—qanday 
qiz? — chiroyli 
So‗z birikmasida hokim so‗zning qaysi so‗z turkumi bilan ifodalanishiga ko‗ra, ular 
ikkiga bo‗linadi: