O‘quv va tarbiyavuy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari I. Tojiboyev

Boshlang‘ish ta’lim.
Fransiyada boshlang‘ish maktablarga 6 yoshdan 11 yoshgasha bo‘lgan
bolalar jalb qilinadilar. Boshlang‘ish ta’lim barsha ushun majburiy va bepul.
Boshlang‘ish ta’limga qo‘yilgan asosiy talab o‘quvshilarga ifodali o‘qish,
yozish, hisoblash malakasini berishdan iboratdir.
Fransiyada ta’lim olayotgan chet el fuqaroligiga mansub kishilarning
farzandlariga ularning vatani, xalqi, tarixi, tili va adabiyotini o‘rganish ushun
fakultativ kurslar tashkil etish ham ko‘zda tutilgan. Boshlang‘ish sinflarda o‘qish 5
yil bo‘lib, o‘qish 3 bosqichga bo‘linadi:
- Tayyorlov bosqishi – 1 yil. Bunda bolalar hisoblashga, o‘qish va yozishga,
kuylashga, o‘ylashga, tabiat manzaralarini tomosha qilishga va undan bahra
olishga, jismoniy mashqlar bilan mashg‘ul bo‘lishga maktabning turli sport
tadbirlarida ishtirok etishga, mehnat qilishga o‘rgatiladilar.
O‘qish mashg‘ulotlari ertalab soat 9 dan 12 gasha, hamda soat 14 dan 16
gasha 5 soat davom etadi. Ovqat pullik, lekin juda arzonlashtirilgan.
- Ikkinshi bosqich –elementar kurs bo‘lib, bu 2 yil davom etadi.
Tayyorlovdagi bilimlar yanada takomillashtiriladi. Tayyorlov bo‘limida bir
o‘qituvshi ishlasa, elementar bosqishda 2 o‘qituvshi (har biri bir yildan) ishlaydi.
- Uchinchi bosqich- chuqurlashtirilgan bosqich. Bunda o‘quvchilarning
tayyorlov va elementar bosqishdagi bilimlari yanada shuqurlashtiriladi.
Dasturlarda o‘quv predmetlarining barshasiga ush bosqish bo‘yisha aniq,
alohida-alohida talablar qo‘yiladi. Masalan:
O‘qish
1-bosqishda o‘quvchi:
1. bosamdan chiqqan barcha nashrlarni (kitob, gazeta, jurnal, lug‘at, e’lon,
xat) bir-biridan ajrata olish;
2. Xatni o‘qish tamoyillarini (satr boshi, sarlovha, bob, betlarning ketma-ketligi)ni o‘rganib olish;
3. Matn tarkibini aniqlay olish;
Mustaqil mashg‘ulotlarda kitoblardan, lug‘atlardan foydalana olish.
2-bosqichda:
1. O‘tilgan material mazmunini elementar bayon qilib bera olish;
2. Matnda ishtirok etgan shaxslarni aniqlash, nomini bilish, tasvirlab berish;
3. Sintetik tahlil qila bilish (urg‘u, tinish belgilari).
3-bosqichda:
1. Ifodali, tez va aniq, ovoz shiqarib hamda o‘zisha o‘qish, o‘qish
qoidalarini to‘la shakllantirish, savollarga og‘zaki va yozma javob qaytarish,
rasmlarni izohlab berish;
2. Matndagi noaniq so‘zlarni aniqlash va uni tez tarjima qilishni bilish;
3. Sinf kutubxonasini tashkil etishda ishtirok etish;
4. Bayon qilingan axborotni tinglash va to‘g‘ri qabul qilish;
5. So‘zlarni og‘zaki va yozma fonetik tahlil qilib berish;
6.Soddalashtirilgan matnlar bilan ishlashni bilish.
Boshlang‘ish maktabning ush bosqishida o‘quv jarayonida tarix, geografiya
bo‘yisha ham jiddiy talablar asosida bilim beriladi.
Fransiya maktablarining boshlang‘ish sinflarida fuqarolik ta’lim predmeti
ham o‘qitiladi. Buning mazmuni shundan iboratki, o‘quvchilar oila, maktab, sinf
oldida a’lum bir mas’uliyat sezishlari lozim. Ularni yoshligidanoq o‘z do‘stlarini,
sinfdoshlarini, oila a’zolarini hurmatlash, ular mehnatini qadrlash, jamoatchilik
ishida o‘zini tutish kabi insoniy hislatlarni singdirishdan tashqari, ijtimoiy,
iqtisodiy, siyosiy hayot, boshqarish ishlari tuzilishi, shahar meri, shahar kengashi
ularning vazifalari, saylov tizimlari, saylovoldi kompaniyasining qo‘yilishi,
mohiyati va boshqalar o‘rgatiladi. O‘quvchilar o‘z mamlakatining siyosiy
hayotini anglab yetishlari, u haqida elementar fikr berishni bilishlari lozim.
Fransiya maktablarida nafosat ta’limiga ham alohida ahamiyat beriladi, bu
ta’lim uch tarkibdan iborat: musiqa, tasviriy san’at, sport.
Ta’lim turli sikllar orqali amalga oshiriladi. Ta’limni sikllashtrish o‘qituvshi
faoliyatiga keng erkinliklar beradi, uning pedagogik mas’uliyatini oshiradi.
O‘quv dasturining mazmunini bevosita o‘qituvchining o‘zi belgilaydi.
O‘qituvchi bolalar bilimi uchun mas’ul ekan, uning uslub tanlashiga, mustaqil
harakat qilishiga to‘la erkinliklar ham beriladi.
1990 yildagi hukumat qaroriga muvofiq, maktabgacha va boshlang‘ich
ta’limga modullashtirish, bolalarni bilimiga u yoki bu fanga moyilligiga qarab
tabaqalashtirish, dars jadvalini ham shu asosda tuzish huquqi berildi.