BENZOL VA UNING GOMOLOGLARI
Toluol, etilbenzol, ksilollar, trimetilbenzollar va boshqa mono-, di-, tri-, tetra
alkilbenzollar benzolnnng muhim gomologlari bo’lib, ularning umumiy formulasi
C
n
H
2n-6
bilan ifodalanadi:
CH
3
CH
2
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
168
toluol etilbenzol o-ksilol m-ksilol
o-dimetilbenzol m-dimetilbenzol
1,2-dimetilbenzol 1,3-dimetilbenzol
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
n-ksilol 1,2,3-trimetilbenzol 1,2,4-trimetilbenzol
n-dimetilbenzol
1,4-dimetilbenzol
CH
3
CH
3
H
3
C
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
H
3
C
H
3
C
CH
3
CH
H
3
C
CH
3
1,2,4-trimetilbenzol geksametilbenzol 1-metil-4-izopropilbenzol
(mezitilen)
Sanoatda aromatik birikmalar olishning muhim manbai toshko’mirdir.
Toshko’mirni quruq haydash (1000-1100°C da pechlarda qizdirish) yo’li bilan
olinadigan toshko’mir smolasi (smoladan tashqari koks va koks gazlari ham hosil
bo’ladi) tarkibida 300 dan ortiq, aromatik birikma bo’ladi. Shu smoladan 160 dan
ortiq mahsulot ajratib olinadi.
Benzol va uning gomologlarini olishning bir necha sintetik usullari mavjud
bo’lib, biz ularning ayrimlari bilan tajribalarda tanishamiz.
Laboratoriya ishlari
Asbob va idishlar:
hovoncha, gaz o’tkazish nayi o’rnatilgan probka, gaz
gorelkasi yoki spirt lampa, ajratgich voronka, teskari sovitgich o’rnatilgan 250 ml li
tubi yumalok, kolba, Libiх sovitgichi, suv hammomi, shpatel, chinni kosacha, suv
purkash nasosi, Byuхner voronkasi, qaynatgich, probirkalar, probirka tutqich, shtativ
va uning qisqichlari.
Reaktivlar:
beizoy kislota, natron ohak (agar natron ohak uzoq vaqt turgan
bo’lsa, ishlatishdan oldin uni qizdirish kerak), suvsiz kalsiy хlorid, natriy benzoat,
muz, natriy metali, absolyut efir, etil bromid, brombenzol, хloroform, toluol, benzol,
uglerod (IV)- хlorid, suvsiz alyuminiy хlorid, naftalin, antratsen, etil spirt,
169
etilbenzol, ksilollar, bromli suv, sulfat kislotaning 2 n va 10 % li eritmalari, soda
(quruq), kaliy permanganatning suvdagi 1% li eritmasi, kaliy permanganat
kristallari.
Dostları ilə paylaş: |
