58
SP
2
–GIBRIDLANGAN UGLERОD ATОMI TUTGAN
BIRIKMALARDA BОRADIGAN NUKLEОFIL ALMASHINISH
REAKSIYALARIGA ОID SINTEZLAR
ETIL BROMID SINTEZI
Formulasi:
C
2
H
5
Br
Asosiy reaksiyalari:
C
2
H
5
O
SO
2
OH +HBr
C
2
H
5
Br + H
2
SO
4
C
2
H
5
OH + HO
SO
2
OH
C
2
H
5
O
SO
2
OH +H
2
O
Etil sulfat kislota
(etilgidrosulfat)
KBr + H
2
SO
4
KHSO
4
+ HBr
C
2
H
5
OH + HBr
C
2
H
5
Br + H
2
O
Reaksiya mexanizmi:
C
2
H
5
O
H +HBr
..
..
C
2
H
5
O
H +Br
H
+
-
C
2
H
5
O
H
H
+
C
2
H
5
+H
2
O
+
C
2
H
5
+Br
+
C
2
H
5
Br
-
Qo‘shimcha reaksiyalari:
2HBr + H
2
SO
4
Br
2
+2H
2
O + SO
2
C
2
H
5
O SO
2
OH + C
2
H
5
OH
C
2
H
5
O C
2
H
5
+ H
2
SO
4
Reaktivlar:
30 ml etil spirt (95 %), 25
g kaliy bromid, sulfat kislota (d = 1,84
g/ml).
Sig‘imi 250 ml bo‘lgan tubi yumaloq kolbaga 30 ml konsentrlangan sulfat kislota
quyiladi va unga tezlik bilan aralashtira turib 30 ml etil spirt qo‘shiladi.
Aralashma
xona haroratigacha sovitiladi va ehtiyotkorlik bilan unga (tashqaridan doimo kolbani
sovitib turgan holda) 20 ml muzli suv, keyin 25
g maydalangan kaliy bromid
qo‘shiladi. Reaksion aralashmali kolba egik shisha nay yordamida yaxshi
ishlaydigan, alonj o‘rnatilgan sovitgichga ulanadi. Alonjning uchi yig‘gich kolbadagi
muzli suvning ichiga 1–1,5 sm tushiriladi. Yig‘gich kolba esa muzli hammomda
sovitib turiladi. Reaksion aralashma qum yoki havo hammomida yig‘gich
kolba
tubiga yog‘simon modda yig‘ila boshlanguncha kuchli alangada qizdiriladi. Agar
kolbadagi reaksion aralashma ko‘piklashsa, qizdirish qisqa vaqtga sekinlashtiriladi.
Haydash jarayonida yig‘gich kolbadagi suv alonjga ko‘tarilishi mumkin. U vaqtda
alonjning uchi biroz suyuqlikka tegib turadigan yoki alonjni bir tomonga bursa
bo‘ladigan qilib yig‘gich kolba biroz pastga tushiriladi.
Reaksiya tamom bo‘lgandan keyin yig‘gich kolbadagi modda ajratgich voronkaga
quyiladi va etil bromid (pastki qavat) 100 ml hajmli
konussimon kolbaga ajratib
olinadi. Кolba muzli suv (yaxshisi tuzli qor) bilan sovitiladi va idish tubida alohida
qavat hosil bo‘lib ajralguncha etil bromidga ehtiyotlik bilan tomizgich voronka orqali
59
konsentrlangan sulfat kislota tomiziladi. Etil bromid tarkibidagi dietil efir va etanolni
yo‘qotish va uni quritish uchun unga sulfat kislota qo‘shiladi. Bu jarayonda issiqlik
ajralib chiqadi. Shuning uchun oson uchuvchan etil bromidni yo‘qotmaslik
maqsadida etil bromidga sovitib turgan holda sulfat kislota qo‘shiladi. Aralashma
quruq ajratgich voronkada ajratiladi va kichik alanga bilan qizdiriladigan suv
hammomida etil bromid haydaladi. Yig‘gich kolba muzli suvda sovitiladi. Etil
bromid 35–40°C harorat oralig‘ida haydaladi, asosiy massa esa 38–39°C da
haydaladi. Tozalanmagan etil bromid tarkibida brom (qo‘shimcha modda)
qo‘shilmasi bo‘lgani uchun u sariq rangli bo‘ladi. Etil bromidning unumi 20 g.
Dostları ilə paylaş: