O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»

sifat halqasi
tashkil qiladi.
Sifat tizimlarida mahsulot sifatini baholashning uslubiy asos-
lariga, ayniqsa, mahsulotni majburiy va ixtiyoriy sertifikatlash-
tirishga alohida talablar qo‘yiladi, bunda quyidagilar deyarli to ‘liq
ta’minlanadi:
— mahsulotning iste’moldagi hamma xossalarining kompleks
tahlili va xolisona baholanishi, xavfsizliligi va ekologikligi namoyon
bo‘lish imkoniyati;
— keltirilgan baholanishga asoslanib, iste’molchi tomonidan
mahsulotning ishlatilishdagi va ekologik hamda mahsulot va uning
sifatini (amaldagi bozor sharoitida) noto‘g‘ri baholanish xavfidan
ijtimoiy himoya qilishga zamin yaratish.
Mahsulot sifatini boshqarish bu mahsulotni yaratish davrida,
ekspluatatsiya qilish jarayonida yoki iste’mol qilishda sifat ko‘rsat-
kichlarini kerakli darajada tutib turish uchun harakatdir.
Sifatni boshqarish — loyihalash va konstruksiyalash bosqichida
maqbul darajani ta ’minlash, zamonaviy ilmiy-texnik imkoniyatlar
va xaridor talabiga mos keltirish, so‘ngra ishlab chiqarish jarayonida
bu sifat ko‘rsatkichlarini real mahsulotda ta’minlab berish demakdir.
175

---

---

Foydalanilgan

dan so‘ng
utillashtirish
Marketing va
bozorni o ‘rganish
Mahsulotni
loyihalash va ishlab
chiqish
^ 4 i
—
Ishlab chiqarish
jarayonlarini
tayyorlash va
ishlab chiqish
Ishlab
chiqarish
Nazarot, tekshirish,
kuzatuv va sinovlarni
o ‘tkazish
4.5-rasm. Sifat halqasi.
Bu darajaga mahsulot sifatini kompleks boshqarish tizimlarni ishlab
chiqib va tatbiq etib erishish mumkin.
Davlat standartlashtirish tizimi mahsulot sifatini boshqarishning
asosiy omili bo‘lib xizmat qiladi.
Sifatni boshqarishning kompleks tizimiga quyidagilar kiradi:
standartlar — maqsadni belgilovchi, ya’ni mahsulot sifatiga qo‘yilgan
talablar m e’yorlari; maqsadga erishishni ta ’minlovchi standartlar,
ya’ni sifatga ta ’sir etuvchi omillarni reglamentlashtirish.
Ehtiyojni oldindan bilish standartlari, mahsulot sifat texnik
darajasi standartlari savdo assortimenti va sifatni boshqarishning
hamma bosqichlarida ishtirok etishi kerak.
Loyihalash va tadqiq qilish bosqichida savdo tashkilotlari ishlab
chiqarish va loyihalash korxonalariga yangi turdagi mahsulotni
yaratish yoki yangilashga buyurtmalar berishlari kerak. Tajribaviy
176

---

---

namunani qabul qilishda savdo xodimlari hal qiluvchi ovozlardan

birini beradi, chunki yangi mahsulotning iste’mol xossalariga to ‘g‘ri
baho berishi kerak.
Tayyorlash bosqichida mahsulot attestatsiyadan o ‘tkaziladi.
Savdo xodimlari Davlat attestatsiya komissiyasiga a ’zo bo‘lib ki-
rishadi.
Bunda aholi talabi va ehtiyojidan kelib chiqqan holda mahsulot
sifatiga xolisona baho berish kerak.
Muomala va taqsimot bosqichida savdo xodimlari tovarlarni
saqlash, tashish, sotish sharoitlarini shunday yaratishlari kerakki,
unda mahsulot sifatiga zarar yetmasligi lozim.
Bu bosqichda mahsulotlar sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha qabul
qilinishi kerak.
Ekspluatatsiya va iste’mol qilish bosqichida tovarlarni to ‘g‘ri
ekspluatatsiya qilish, ularga xizmat qilish, sifatini tiklash, eskirgan
mahsulotlarni chiqitga chiqarish jarayonlarini tashkil qilish kerak.
Savdo bu haqdagi axborotni xaridorlarga yetkazishi lozim.
Yurtimizda mahsulot sifatini boshqarishning yagona davlat
tizimi mavjuddir.
Uning asosiy maqsadi kam mablag‘ sarf qilgan holda yuqori
sifatli mahsulot ishlab chiqarishdan iborat. Bunday maqsad faqat
ilm-fan, texnika yutuqlari, ilg‘or tajribani ishlab chiqarishga keng
va izchil joriy qilish bilangina amalga oshirilishi mumkin.
Yuqoridagi tizim davlat standarti asosida mahsulot ishlab chi-
qarishga asoslangan.
Mahsulot sifatini boshqarishning yagona davlat tizimi keng
assortimentli yangi mahsulotni ishlab chiqish va o ‘zlashtirishga
m o‘ljallangan. Bu tizim Vazirlar Mahkamasi tomonidan amalga
oshiriladi.
Mahsulot sifatini boshqarishning