O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
O‘zbekiston sug‘urta tashkilotlarining sug‘urta mukofotlari
Yüklə 0,8 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yirik sug‘urta kompaniyalarida sug‘urta mukofotlari tushumi va sug‘urta to‘lovlarini to‘lash ko‘rsatkichlari tahlili
|
O‘zbekiston sug‘urta tashkilotlarining sug‘urta mukofotlari
tushumlari bo‘yicha ulush ko‘rsatkichlari (%) Manba: O‘zbekiston Respublikasida faoliyat ko‘rsatayotgan sug‘urta tashkilotlari hisobotlari asosida tayyorlangan. Majburiy sug‘urtani amalga oshirishda yetakchi o‘rin «O‘zagro- sug‘urta» DASK hisobiga, mos ravishda, 68,8; 64,2; 69,1; 49,8 foiz ulushlarda to‘g‘ri kelgan. Bunga uning zimmasiga majburiy sug‘urtani amalga oshirish yuklatilganligi sababdir. Sug‘urtaning Yirik sug‘urta kompaniyalarida sug‘urta mukofotlari tushumi va sug‘urta to‘lovlarini to‘lash ko‘rsatkichlari tahlili 7 7
2002-yillar bo‘yicha, mos ravishda, 9,2; 16,6; 13,9; 27,1; «Kafolat» DASK 21,0; 16,5; 12,9; 16,9 yoki bu ikki sug‘urta tashkilotiga keltirilgan yillarda 30,2; 33,1; 26,8; 44,0 foiz ulushlar to‘g‘ri kelgan. Tahlil davomida, majburiy sug‘urtani amalga oshirishda «Madad» SA ham o‘ziga xos o‘ringa ega bo‘lib borayotganligi kuzatildi. Uning bu shakl bo‘yicha sug‘urta mukofotlaridagi ulushi keltirilgan yillarda mos ravishda 0,9; 2,7; 3,1; 6,3 foizlarga teng ekanligi shundan dalolat beradi. Sug‘urtaning ixtiyoriy shakli bo‘yicha 4 ta asosiy sug‘urta tashkilotlari turlicha ko‘rsatkichlarga ega ekanliklari tadqiqot davomida aniqlandi. Ta’kidlash lozimki, 1999—2002-yillarda ixtiyoriy sug‘urta bo‘yicha mukofot tushumi ko‘rsatkichlarida «O‘zagrosug‘urta» DASK hisobiga eng ko‘p ulush, ya’ni mos ravishda, 46,1; 39,0; 43,0; 43,7 foiz to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, «Kafolat» DASK tomonidan ham ma’lum sa’y-harakatlar amalga oshirilganligi natijasida, mos ravishda, 28,4; 27,5; 24,2; 17,0 foiz ulushidagi mukofotlar jamlanishiga erishilgan. Boshqa sug‘urta tashkilotlari ham mukofot jamlanishida sezilarli ulush ko‘rsatkichlariga ega bo‘lganliklarini qayd etish lozim. Ular tomonidan 1999-yilda ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha jami mukofot tushumlarining 22,0 foizi jamlangan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2000—2002-yillarda, mos ravishda, 29,3; 20,7; 29,2 foizga teng bo‘lgan. Keltirilgan ma’lumotlar tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta o‘zida katta imkoniyatlarni mujassam etgan. Mamlakatimizda keyingi yillarda turli iqtisodiyot subyektlarining mol-mulklari tarkibi son jihatdan ortib bormoqda. Shu bois, ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasini amalga oshirishga bo‘lgan talab ortib borayotganligi kuzatilmoqda. Xususan, ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha jamlangan sug‘urta mukofotlari tushumlarining tahlili shuni ko‘rsatmoqdaki, 1999—2002-yillarda jami undirilgan mukofotlar summasidagi ulush nisbati tadqiqot obyektlari bo‘lgan 4 ta sug‘urta tashkilotlari hisobiga, mos ra- vishda, 93,0; 87,6; 96,0; 82,8 foizni tashkil etgan. Shuni qayd etish mumkinki, ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha 1999— 2002-yillardagi mukofotlar tushumida eng ko‘p ulush, mos ravishda, 47,2; 55,0; 76,9; 65,2 foiz darajasida «O‘zbekinvest» 7 8
kofotlari tushumida «O‘zagrosug‘urta» DASK ham sezilarli o‘ringa ega bo‘lganligini ta’kidlash lozim. Sug‘urta tashkilotlari tomonidan keltirilgan yillarda ixtiyoriy javobgarlik sug‘urtasi bo‘yicha ham mukofot tushumlari ortib borayotganligi kuzatildi. Xususan, bu borada eng ko‘p mukofot undiriluvi «O‘zbekinvest» EIMSK hisobiga, ya’ni keltirilgan yillarda, mos ravishda, 6,2; 17,4; 41,2; 41,4 foiz ulushlarda bo‘lganligi aniqlandi. Ixtiyoriy javobgarlik sug‘urtasi bo‘yicha boshqa sug‘urta tashkilotlari tomonidan (tadqiqot obyektlari bo‘lgan 4 ta sug‘urta tashkilotlaridan tashqari) hisobiga keltirilgan yillarga, mos ravishda, 27,9; 49,2; 42,6; 25,8 foiz sug‘urta mukofotlari jamlanishiga erishilgan. Sug‘urta tashkilotlari tomonidan iqtisodiyot subyektlarining risklardan ishonchli himoyasini ta’minlash muhim hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, mamlakat sug‘urta tashkilotlarining qoplama to‘lovlari darajasi (2-jadval), albatta, potensial mijozlarning sug‘urtaga bo‘lgan talabi ortishi yoki aksincha, pasayishiga sabab bo‘lishi mumkin. 1999—2002-yillarda mamlakat sug‘urta tashkilotlari tomoni- dan amalga oshirilgan qoplama to‘lovlari ortib borganligini qayd etish mumkin. Xususan, majburiy sug‘urta bo‘yicha yuz bergan sug‘urta hodisasi oqibatida subyektlarning ko‘rgan zararlarini qoplash uchun to‘langan jami qoplama summasidagi eng katta ulush «O‘zagrosug‘urta» DASK hisobiga to‘g‘ri kelgan va keltirilgan 4 yil bo‘yicha u o‘rtacha 90,4 foizdan yuqori darajada bo‘lgan. Mamlakatimizda faoliyat ko‘rsatayotgan boshqa sug‘urta tashkilotlari (tadqiqot obyektlari bo‘lgan 4 ta sug‘urta tashkilotlaridan tashqari) tomonidan keltirilgan yillarda majburiy sug‘urta bo‘yicha qoplama to‘lanmagan. O‘zbekiston sug‘urta tashkilotlarining 1999—2002-yillarda ixtiyoriy sug‘urta bo‘yicha jami qoplama to‘lovlari summasida ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta va ixtiyoriy mol-mulk sug‘urtasi bo‘yicha yetakchi o‘rin, mos ravishda, 60,5; 50,8; 57,3; 58,5 hamda 81,8; 78,3; 91,7; 83,9 foizlarda «O‘zagrosug‘urta» DASK tomonidan amalga oshirilgan. Ixtiyoriy shaxsiy sug‘urta bo‘yicha «Kafolat» DASK ham keltirilgan yillarda 26,3; 15,0; 19,3; 12,7, shuningdek, boshqa sug‘urta tashkilotlari (4 ta nomlari keltirilganlaridan 7 9
to‘lovlarini amalga oshirganligi e’tiborga molikdir. 2-jadval Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|