O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

Adabiyotlar
: 
1.
Мирзиѐев Ш. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий 
жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши 
керак. – Т.: Ўзбекистон, 2017. – 104 б.
2.
Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Т.: «Маънавият», 
2008. 
3.
Каримов И.А. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. – Т.: 
Ўзбекистон, 2011. 
4.
Vaxitov M.M., Mirzayev SH.R. Me‘morchilik. 1 qism. Me‘morchilik 
tarixi. – Toshkent: «Tafakkur» nashriyoti, 2010.
5.
Saidboboyev Z,. Choriyev Sh. Maxsus tarixiy fanlar asoslari (o‘quv 
qollanma). – T., 2015. 
6.
Засипкин Б.Н. Архитектура Средней Азии. – М., 1948.
7.
Vohidov M.M. Samarqand arxitektura yodgorliklari. – Buxoro, 2009.
8.
Vohidov M.M. Buxoro arxitektura yodgorliklari. – Buxoro, 2009.
9.
Vohidov M.M. Xiva me‘moriy obidalari. – Buxoro, 2009.
10.
Vohidov M.M. O‗zbekiston milliy me‘morchiligi. – Buxoro, 2009.
11.
Vohidov M.M. Binokorlik bezakchiligi. – Buxoro, 2009.
12.
www.ziyonet.net 
13.
www.history.ru
 

---

11- mavzu: O‘rta Osiyo me'morchiligining vujudga kelishi va rivojlanishi 
tarixi. 
Reja: 
1. O‗rta Osiyoda qadimgi davrda me'morchilikning vujudga kelishi va 
rivojlanishi tarixi. 
2. O‗rta Osiyoda o`rta asrlarda me'morchilikning rivojlanishi tarixi. 
 
Maqsad
: O‗rta Osiyoda qadimgi va o`rta asrlarda me'morchilikning 
vujudga kelishi va rivojlanishi tarixi to`g`risidagi tasavvurlarini boyitish va bu 
boradagi ma`lumot berish. 
O‘rta Osiyoda qadimgi davrda me'morchilikning vujudga kelishi va 
rivojlanishi tarixi. 
O'zbekiston Respublikasi hududida me'morchilik va 
binokorlik qadim zamonlardan — miloddan avvalgi III minginchi ba'zi 
ma'lumotlarga ko'ra, X minginchi yillardan boshlangan.
 
Juda ko'p arxeolog qazilmalar bu yurtda otashparastlar va budda 
dinlariga mansub bo'lgan ibodatxonalar qurilganligidan dalolat beradi. 
O'sha davrlarda qal'alar qurilishi ham keng rivojlangan. Qal'alar 
balandlik joylarida qurilib, tashqi yovlardan mudofaa vazifasini o'tagan. 
Hozirgi kunda ham 400 ga yaqin qal'alarning qoldiqlari O'zbekiston 
hududida mavjuddir. 
Mamlakatimiz hududida topilgan eng qadimiy san'at yodgorliklari 
(Zarautsoy sur'atlari) mezolit davriga mansubdir. Kaltaminor madaniyati 
namunalari neolit davrining san'ati haqida tasavvur beradi. So'x 
(Farg'ona) vodiysidan topilgan ikki ilonning boshi bir -biriga qaratib, 
bilaguzuksimon qilib ishlangan yirik tosh haykal miloddan avvalgi II 
ming yillikning oxirlari — miloddan avvalgi I ming yillikning boshlarida 
yaratilgan. O'sha davrlarda sodda chizma (uchburc hak, archasimon, yo'l-
yo'l) bilan bezatib sopol idishlar tayorlangan. Turar -joylar tosh davrida 
g'orlardan (Teshiktosh g'ori) hamda daraxt shoxlari va poxoldan 
ishlangan konussimon chaylalardan iborat bo'lgan. 

---

Aholining bir qismi ko'chmanchilikdan o'troqli kka o'tgach, tosh, 
guvala, paxsa, sinchli uylar qurila boshlangan. Bronza davrida 
O'zbekiston hududining janubida (Sopollitepa) murakkab arxitektura 
komplekslari vujudga kelgan. Bronza, kumushdan nafis zargarlik 
buyumlari, idishlar tayyorlangan, sopol idis hlar bo'yalib geometrik 
naqshlar bilan bezatilgan. Buxoro vohasida Qizilqirdan (miloddan 
avvalgi II ming yillik) va Farg'ona vodiysidagi Chustdan topilgan sopol 
buyumlar (shakl jihatdan turli-tuman: qozon, xurmacha, xum piyola, 
qadah, krujka va boshqalar) kulollik charxining yordamisiz qo'lda 
tayyorlangan. 
Ilk 
temir 
davrida 
to'g'ri 
to'rtburchak 
(Qiziltepa, 
Bandixontepa), aylana (Kuchuktepa; milodan avvalgi III asrda bunyod 
etilgan Qo'yqirilgan qal'a ham aylana tarzda) qal'a -shaharchalar qurilgan. 
Afrosiyobdan topilgan arxitektura inshootlarining haroba va qoldiqlari, 
ulardagi san'at asarlari Axmoniylar (Eron) san'atiga yaqindir.