O'sish ritmi. Biologik soatlar

O'sish ritmi. Biologik soatlar
Fotoperiodizm O’SIMLIKLARNING O’SISHI. O’sish - o’simlik hayotining faollik darajasini ko’rsatuvchi zng muhim jarayonlardan biridir. Chunki bu jarayon o’simlik tanasidagi barcha fiziologik va bioqimeviy reaktsiyalar natijasida sodir bo’lib, yangi-dan-yangi xujayralarning, organlarning hosil bo’lishi va ularning umu­miy kuruk, massasining ortib borishi bilan tavsiflanadi.
O’simliklarning o’sishi hayvonlardan farqli ravishda butun onto-genezida davom qiladi va yangidan-yangi organlar x.osil bo’ladi. Shu-ning uchun yuz yillik va ming yillik daraxtlarda ham yosh, bir necha kunlik organlarning borligini ko’rish mumkin.
G’amlab qo’yiladigan moddalarning to’plaish joyi o’simlik turiga karab xar xil bo’lishi mumkin. Ko’pchilik ikki pallali o’simliklarda bu vazifani murtakdagi uruғbargchalar bajaradi. Moddalar to’plaishi natijasida ular-ning xajmi juda kattalashib, ururni deyarli tuldiradi. Ururdagi murtakning boshqa qismlari bu vaqtda urur barglari bilan qobiq. urtasida joylashgan bo’ladi.
Buni loviya ururida kuzatish mumkin. Bir pallali o’sim-liklarning ururida ramlab ko’'yiladigan moddalar asosan endospermida joy­lashgan bo’ladi. Endosperm uruғning de­yarli hammasini tuldirib turadigan bir turdagilar paenximatik tuқimadan ibo­rat, murtak esa bir chetga surilgan bo’ladi. Masalan, burdoy donida buni yaxshi kurish mumkin Ururning unishi, suvni shimib olib burtishi, embrional to’қimalarning usa boshlashi қobik. yorilishiga boғliқ o’sish jarayonida fermentlar ishtirokida murakkab organik moddalarning (Oqsillar, polisaxaridlar, yog’lar) oddiy moddalarga (aminokislotalar, monosaxaridlar, yor kislotalar va boshқalar) parchalanishi sodir bo’ladi.
Buning xisobiga murtakning o’sishi boshlanadi. қamlab kuyilgan moddalardan bo’shagan ururlar asta-sekin burishib kurib krladi. Murtakdan o’sib chikkan ururbargchalar va ildizchalar mustak.il oziklana boshlaydi. Uruғbarglar yer ustiga chikқandan keyin yashil tusga kiradi (chunki xlorofill xosil bo’ladi) va xavodan oziқlanish boshlanadi. Ildizchalar esa tuproqdan oziklana boshlaydi. Keyinchalik chin barglar shakllangandan sung, uruғbargchalarning xavodan oziklanishi tuxtab, ulartukilib ketishi mumkin
XUJAYRALARNING O’SISH FAZALARI. o’simlikning o’sishi uni tashqil kiladigan xujayralarning ko’payishi va o’sishidan iborat. O’simliklarning vegetativ organ' xujayralari va gameta xosil kiluvchi xujayralar mitoz yuli bilan bulinish natijasida har bir xujayradan ikkita xujayra xosil bo’ladi. Mitoz meristema xujayrasi xo’ayot tsiklining asosiy bosqichi bo’lib, bulinishiga qobiliyatli barcha xujayralar uchun xos xususiyatdir. Bunday xujayralar ketma-ket interfaza, pro­faza, metafaza, anafaza vatelofaza bosqichlarini o’taydi .
Mitozning birinchi fazasi profaza bo’lib, unda yadro yiriklashadi. Xujayradagi organoidlar yadrodan uzoqlashadi, Interfazadagi yozilgan holatdagi xromosoma iplari spirallanib yugonlashadi. Profaza oxirida yadro membranasi asosiy plazmaga ko’shilib ketadi, yadrocha sakdanib k.oladi. Nukleoplazma xujayra tsitoplazmasiga kushiladi. Profaza oxirida romosoma iplari anik, va ko’shkavat bo’lib ko’rinadi.
Mitozning keyingi fazasi - metafazada xromosomalarning spiralla-nishi eng yukrri darajaga yetadi va ancha kiskaradi. Ular xujayraning urta қismida bir tekislikda joylashadi va mitoz duki (axromatin duki) hosil bo’ladi. Duk iplari mikronaychalardan iborat bo’ladi. har bir xromosoma mitoz dukiga berkitilgan xrlda ikkita bo’lib spirallashgan, bir-biriga parallel joylashgan xromatidlardan iborat bo’ladi
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT