Osiyo mamlakatlarining iqtisodiy geografik tasnifi

Demografik tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2000— 01 yillarda har 1000 kishi hisobidan tugʻilish 22, oʻlim 8, tabiiy oʻsish 14 nafarni tashkil qildi. Yevropada esa tabiiy koʻpayish —1 ga, Afrikada +24 ga, Amerikada +13 ga, Okeaniyada +11 ga, butun dunyo boʻyicha esa +13 ga teng. Osiyoda oʻrtacha umr uzunligi erkaklarniki 65 va ayollarniki 68 yosh. Lekin bolalar orasida oʻlim ancha yuqori: har 1000 ta bolaga 55 ta toʻgʻri keladi (qiyoslash uchun: Afrikada 88 ta, Amerikada 25 ta, Okeaniyada 28 ta, Yevropada 9 ta). Osiyoda 15 yoshgacha boʻlgan bolalar butun aholining 30 %ni, Yevropada 18 %ni, Amerikada 28 %ni, Afrikada 43 %ni tashkil etadi. 64 yoshdan katta kishilar Osiyoda 6 % boʻlgani holda Yevropada 15 %, Amerikada 8 %, Afrikada 3 %, Okeaniyada 10 %dir.
Siyosiy boʻlinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ilk sivilizatsiya markazlari qadimda Osiyoda yuzaga kelgan. Bu yerda asrlar davomida buyuk davlatlar (Bobil, Shumer, Ossuriya, Harappa, Urartu va boshqalar) hamda saltanatlar (Boburiylar, Usmoniylar) yuzaga kelgan va parchalanib ketgan. 19-asrlarda Osiyo hududidagi bir qancha mamlakatlar yevropaliklarning mustamlakalari boʻlgan. Osiyo siyosiy xaritasida 20-asrda juda katta oʻzgarishlar roʻy berdi. Milliy ozodlik kurashi oqibatida Moʻgʻuliston (1921), Vyetnam (1945), Koreya (1948), shuningdek, Birlashgan Qirollikning sobiq mustamlakalari mustaqillikka erishdi (Hindiston, Pokiston, Bangladesh, Shri Lanka, Iordaniya, Maldiv orollari, Malayziya, Singapur, Yaman, Indoneziya, Suriya, Livan, Laos, Kambodja). Falastinning bir qismida Isroil davlati va Falastin muxtoriyati paydo boʻldi. 1971-yil Abu Dabi, Dubay, Sharja, Al Fujayra, Umm al-Kayvayn, Ajman amirliklarining birlashuvidan Birlashgan Arab Amirliklari davlati tuzildi. 1991-yilda Rossiya imperiyasining parchalanib ketishi oqibatida Oʻrta Osiyoda Oʻzbekiston, Turkmaniston, Qirgʻiziston, Tojikiston va Qozogʻiston mustaqillikka erishdi. Osiyo hududining 1/4 qismidan koʻprogʻi, uning shimoliy qismi Rossiya Federatsiyasi tarkibida. 2000-yilda Sharqiy Timor davlati tashkil topdi.