Osiyo tinch okeani mintaqasi va janubiy osiyo mamlakatlari iqtisodiyoti va mamlakatshunosligi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1985 90 95 00 05 10 1985 90 95 00 05 10
 
 
Manba: O’zbekiston Respublikasida tashqi iqtisodiy faoliyat asosalari I.A.Hamedov, 
A.M.Alimov. 
 
III-BOB: 
YAPONIYA 
TASHQI 
IQTISODIY 
ALOQALARINI 
RIVOJLANTIRISH YO’NALISHLARI 
3.1 Yaponiyaning xalqaro bozoridagi mavqeini mustaxkamlash muammolari 
XX asrning oxiri - XXI asrning dastlabki yillarida Yaponiya yalpi milliy 
maxsulotining o’sish sura’atlari AQSH va ko’pgina Evropa mamlakatlaridagi 
muvofiq ko’rsatkichlar bo’yicha ancha ortda qola boshladi: 1990 va 1997 yillar 
oralig’ida u yiliga 1%ga yetib oldi, 2006 yilda -1,5% (AQSHda -2,6, Shvetsiyada 
- 
2,7, 
Buyuk Britaniyada -2,5%)ni tashkil etdi. YaIMning 1975-2002yillardagi 
o’rtacha 2,6%ga teng miqdori 2003-2007 yillarda 2,1 ga tushib ketdi. Mamlakat 
iqtisodiyotining rivojlanishiga shuningdek, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi 
ham o’z ta’sirini ko’rsatdi. BMT mutaxasislarining bergan baholariga ko’ra, 2008 
va 2009 yillarda mamlakatdagi ishlab chiqarish muvofiq ravishda 0,6 va 
6,5%gacha
 
qisqardi. 

---

28 
 
Industrial siyosatning negizi hisoblanmish Yaponiya moliya tizimi juda tang 
vaziyatga tushib qoldi: ko’p sonly banklar qayta moliyalashtirishga muxtojlik 
sezdilar, katta qismi esa yopilish holatiga tushib qoldi. Eng muhimi yapon 
xalqining o’z-o’ziga bo’lgan ishonchi asta-sekin yo’qolib bordi, bu ayniqsa, 
siyosat olib borishda qat’iylikning yo’qligi va iste’molchi hamda investorlar 
tomonidan ishonchning yuetarli darajada emasligida namoyon bo’ldi. Yaqin 
vaqtlarda barchani qoyil qoldirgan, g’ayrlik va taqlid predmeti bo’lgan Yaponiya 
tizimi XXI asrning boshidayoq ochiq tarzda shubxa ostiga olindi va tubdan 
islohotlarni talab eta boshladi. Bu birinchi navbatda, tuzilmaviy muammolar 
dolzarbligining o’sib borishi va istiqbolda rivojlanish strategiyasini izlash bilan 
bog’liq. 
Yaponiya hukumati iqtisodiyotni tiklash, jahon iqtisodiyotidagi 
mavqeini ko’tarish maqsadida global iqtisodiy strategiya va yangi iqtisodiy 
o’sish strategiyasini qabul qildi. Ushbu strategiyaning muallifi so’nggi 40 yil 
davomida Yaponiya dunyoning ikkinchi iqtisodiyoti bo’lib kelganligi tez orada 
bu mavqeini yo’qotishini ko’zda tutgan. 
Ushbu strategiya “Yaponiya dunyoning yetakchi va kuchli iqtisodiyoti 
mavqeini saqlab qolish uchun nima qilish kerak?”, degan savolga javob 
berilgan. Buning uchun quyidagi maqsadlar qo’yilgan: 
I. Yangi iqtisodiy o’sish maqsadlariga erishish; 
1. 
Aholi soni qisqarayotgan sharoitda iqtisodiy o’sish. Bunda urg’u mehnat 
unumdorligi o’sishiga ilmiy tadqiqot tajriba konstruktorlik ishlarini 
kuchaytirishga, yuqori samaraga ega bo’lgan tarmoqlarni rivojlantirishga 
qaratishga berilgan. 
2. 
Innovatsiya va talab omad spirali. Bunda innovatsiyalar talabni 
kengaytirishi, o’z navbatida kengaygan talab, innovatsiyalarni rag’batlantirishi 
ko’zda tutilgan. 
Bu yerda ikkita spiral ahamiyati ko’rsatib o’tilgan ya’ni Yaponiyadagi 
innovatsiyalarni o’sishi Sharqiy Osiyoda ularga bo’lgan talabning ortishiga olib 

---

29 
keladi. Keyingi bosqichda bu mamlakatlarning o’zida innovatsiyalar rivojlanadi. 
3. Islohotlarni amalga oshirish natijasida yaqin kelajakni ta’minlash. Unga ko’ra 
Yaponiya dunyoning innovatsiyalar markaziga aylanishi kerak. Uning aholisi esa 
mamlakatning eng asosiy boyligidir. 
II. 
Yaponiyaning xalqaro raqobatbardoshligini ta’minlash. Buning uchun 
quyidagilar amalga oshirilishi kerak: 
1. 
Yaponiya - Osiyo mamlakatlari hamkorligining omad spirali. Bunda 
Yaponiya Osiyo mamlakatlari iqtisodiy rivojlanishiga o’zining hissasini qo’shadi: 
-o’zaro kooperatsiyani ko’paytirish; 
-investitsiyalar kiritish; 
-kapitallar harakatchanligni oshirish; 
2. 
Innovatsiyalarni global markaziga aylanish. Buning uchun dunyoda 
yetakchilikni ta’minlovchi yangi tarmoqlarni yaratish, yangi materiallar ishlab 
chiqarish. 
3. 
Yaponiyaga bevosita invetitsiyalarni kengaytirish. Ichki talabga bog’liq bo’lgan 
sohalarga yordam ko’rsatish. 
III. 
Informatsion texnologiyalar vositasida ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirish. 
IV. 
Mintaqaviy iqtisodiyot rivojlanishini va kichik o’rta biznesni qo’llab 
quvvatlash va rag’batlantirish. 
Yaponiya - yuqori darajada rivojlangan va mustaxkam tashqi iqtisodiy 
aloqalarga ega bo’lgan mamalakat. Ammo, shunga qaramasdan inqiroz uning 
iqtisodiyotiga qattiq ta’sir ko’rsatdi. Shunday bo’lsada, xatto tushush davrida ham 
mamlakatning olib brogan chora tadbirlari, inqirozga qarshi ishlab chiqilgan 
strategiyalar, iqtisodiy salohiyati uning jahon arenasida o’zining yetakchi o’rnini 
saqlab qolish imkoniyatini beradi. 

---

30