Oвid haydarov

 
INTERNET SAYTLARI  
 
1. www.president.uz 
2. www.ziyonet.uz 
3. www.xs.uz 
4. www.elections.uz 
 
 
 
 
 

---

79 
 
Mavzu: KORRUPSIYAGA QARSHI KURASH – FUQAROLIK 
JAMIYATINI RIVOJLANTIRISHNING USTUVOR SHARTI 
 
Reja: 
1. Korrupsiya  va  unga  qarshi  kurash  tushunchasi.  Korrupsiyaga  qarshi 
kurash borasida xalqaro huquqiy hujjatlar 
2. O‗zbekiston 
Respublikasi 
―Korrupsiyaga 
qarshi 
kurashish 
to‗g‗risida‖gi Qonuni (2017 yil 3-yanvar) 
3. Korrupsiyaga  qarshi  kurashda  fuqarolar  hamda  fuqarolik  jamiyati 
institutlarining ishtirok etishi 
 
Tayanch so‗z va iboralar: 
Korrupsiya, poraxo„rlik, BMTning korrupsiyaga qarshi konvensiyasi, 
Istambul  harakat  dasturi,  qonunning  ustuvorligi,  adolat,  korrupsiyaga 
qarshi  kurashish  bo„yicha  davlat  dasturi,  fuqarolarning  huquq  va 
erkinliklari, 
korrupsiyaga 
qarshi 
kurashning 
asosiy 
prinsiplari, 
korrupsiyaga qarshi kurashish sohasidagi huquqiy ta‟lim-tarbiya  
 
1.Mustaqillikning ilk kunlaridan boshlab mamlakatimizda demokratik 
huquqiy  davlat  va  kuchli  fuqarolik  jamiyati  qurishning  umumiy 
strategiyasini  amalga  oshirish  doirasida  qonun  ustuvorligini  ta‘minlash, 
fuqarolarning  huquq  va  erkinliklarini  himoya  qilish,  sud-huquq  tizimini 
isloh  qilish  yuzasidan  qator  chora-tadbirlar  izchil  amalga  oshirib 
kelinmoqda.  
Tarixan qisqa davr ichida mamlakatda qonuniylik va huquq-tartibotni 
ta‘minlashning  institutsional  va  huquqiy  asoslari  shakllantirildi, 
korrupsiyaga  qarshi  kurashishning  samarali  tizimi  yaratildi. Mazkur 
yo‗nalishdagi  islohotlarni  amalga  oshirish  davomida  milliy  qonunlarga 
xalqaro huquqning umume‘tirof etilgan normalarini singdirish masalasiga 
alohida  e‘tibor  berildi.  Bu  munosabat  2008  yilda  qabul  qilingan 
«Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  korrupsiyaga  qarshi  konvensiyasiga 
(Nyu-York, 2003 yil 31 oktyabr) O‗zbekiston Respublikasining qo‗shilishi 
to‗g‗risida»gi Qonunda o‗z aksini topdi.  
2010  yilda  O‗zbekiston  Iqtisodiy  hamkorlik  va  rivojlanish  tashkiloti 
Korrupsiyaga  qarshi  kurashish  tarmog‗ining  Istambul  harakat  dasturiga 
qo‗shildi.  
Korrupsiya  nima? Bu  haqda  hammaning  o‗ziga  xos  tasavvuri, 
tushunchasi  bor,  albatta.  Qonunda  unga  shunday  ta‘rif  berilgan: 
«korrupsiya —  shaxsning  o‗z  mansab  yoki  xizmat  mavqeidan  shaxsiy 

---

80 
 
manfaatlarini yoxud o‗zga shaxslarning manfaatlarini ko‗zlab moddiy yoki 
nomoddiy naf olish maqsadida qonunga xilof ravishda foydalanishi, xuddi 
shuningdek, bunday nafni qonunga xilof ravishda taqdim etish». 
Korrupsiya  dunyo  miqyosida  hal  etilishi  lozim  bo‗lgan  global 
muammolardan  biridir.  Ushbu  illat  har  qanday  davlat  va  jamiyatning 
siyosiy-iqtisodiy  rivojlanishiga  jiddiy  putur  yetkazadi,  inson  huquq  va 
erkinliklarining poymol bo‗lishiga olib keladi. Shu bois unga qarshi kurash 
xalqaro ahamiyat kasb etib, jahon siyosatining muhim masalalari qatoridan 
joy olgan. 
Dunyoda korrupsiyaning turi ham, tavsifi ham juda ko‗p. Uning kelib 
chiqish  sabablarini  ochish,  unga  qarshi  kurashishning  samarali  yo‗llarini 
topish bo‗yicha olimlar, turli institutlar va xalqaro tashkilotlar tomonidan 
yuzlab, minglab tadqiqotlar o‗tkazilgan. Turli ko‗rsatkich va raqamlar aks 
etgan  jadvallar  yaratilgan,  o‗ziga  xos  reytinglar  tuzilgan.  Hatto 
korrupsiyaning  xilma-xil  formulalari  ham  ishlab  chiqilgan.  Bu  boradagi 
ishlar va izlanishlar izchil davom etmoqda. 
Ijtimoiy-tarixiy  vaziyat,  fuqarolarning  huquqiy  dunyoqarashi,  davlat 
tuzilishi,  iqtisodiy  rivojlanish  omillaridan  kelib  chiqib,  har  bir  davlat 
korrupsiyaga  qarshi  o‗ziga  xos  usullarda  kurashmoqda.  Bu  borada  eng 
samarali  yo‗l  hali  topilgan  emas.  Chunki  korrupsiya  bir  qarashda  oddiy 
jinoyat bo‗lib ko‗ringani bilan aslida uning kelib chiqishi va yashovchanlik 
sabablari juda chigal va murakkabdir. 
Bir  davlatda  natija  bergan  usul  boshqa  davlatda  u  qadar  samara 
ko‗rsatmasligi  mumkin.  Shuning  uchun  har  bir  davlat  va  jamiyat 
korrupsiyaga qarshi kurashish yo‗lini o‗zi tanlaydi, aniqrog‗i, qanday yo‗l 
to‗g‗ri ekanini hayot ko‗rsatadi.  
Korrupsiya  so‗zi  «sotish»,  «sotilish»  degan  ma‘nolarni  ham  anglatar 
ekan.  Rahbar  yoki  mas‘ul  kishi  qanday  qilib  korrupsiyaga  qo‗l  uradi? 
Bunga qanday omillar sabab bo‗ladi? Bu savollarga javob har xil bo‗lishi 
mumkin.  Lekin  shunisi  aniqki,  sotadigan,  sotiladigan  odam  hech  bir 
vazifani ko‗ngildan bajarmaydi. 
Korrupsiyaga  aloqador  odam  qonunni  buzishidan  tashqari,  o‗zining 
kimligini,  e‘tiqodi,  ma‘naviyati  qay  darajada  ekanini  oshkor  qiladi. 
Bunday  odam  nafaqat  moliyaviy  ziyon-zahmat  etkazadi,  balki  davlatni, 
demokratiyani behurmat qilib, obro‗sini to‗kadi, unga non-tuz berib katta -
qilgan,  ilmu  hunar,  obro‗  va  mansab  bergan  el-yurtning  yuziga  oyoq 
qo‗yadi. 

---

81 
 
Korrupsiyaga  oid  huquqbuzarlik  -  korrupsiya  alomatlariga  ega 
bo„lgan,  sodir  etilganligi  uchun  qonun  hujjatlarida  javobgarlik  nazarda 
tutilgan qilmishdir. 
Korrupsiyaga  qarshi  kurashish  sohasidagi  davlat  siyosatining  asosiy 
yo‗nalishlari  va  prinsiplarini  belgilashda  bunday  huquqbuzarlik  uchun 
javobgarlikning  muqarrarligini  ta‟minlash  masalasi  qat‘iy  hisobga 
olingan.  Korrupsiyaga  aralashgan,  bu  jirkanch  illatga  qo‗l  urgan  odam 
uchun  ulug‗  narsalar,  mo‗tabar  tuyg‗ularning  qadri  yo‗qoladi.  Bunday 
odamlar  hayotda  hamma  narsani  sotib  olish  va  sotish  mumkin,  deb 
o‗ylaydi.  Ular  hech  kimga,  imon-e‘tiqodga  ishonmaydi,  ayni  paytda 
bunday  kimsalarga  hayot  uchun  aziz  sanaladigan  hech  narsani  inonib 
bo‗lmaydi.  Chunki  ular  ota-onasi,  qarindosh-urug‗lari,  yoru-  birodarlari, 
mahalla-ko‗yning yuzini yerga qaratishdan, boshini egishdan uyalmaydi. 
So‗nggi  yillarda  korrupsiyaga  qarshi  kurashishning  huquqiy 
mexanizmlarini  takomillashtirishga  qaratilgan  bir  qator  muhim  normativ-
huquqiy  hujjatlar,  jumladan  Byudjet  va  Bojxona  kodekslari  (yangi 
tahrirda),  «Huquqbuzarliklar  profilaktikasi  to„g„risida»gi,  «Ijtimoiy 
sheriklik  to„g„risida»gi,  «Davlat  hokimiyati  va  boshqaruvi  organlari 
faoliyatining 
ochiqligi 
to„g„risida»gi, 
«Tezkor-qidiruv 
faoliyati 
to„g„risida»gi,  «Elektron  hukumat  to„g„risida»gi,  «Ichki  ishlar  organlari 
to„g„risida»gi qonunlar qabul qilindi.  
2019  yil  27  mayda  ―O‗zbekiston  Respublikasida  korrupsiyaga  qarshi 
kurashish  tizimini  yanada  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to‗g‗risida‖gi 
O‗zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  Farmoni  e‘lon  qilindi.  Ushbu 
farmonda  korrupsiyaga  qarshi  kurashish  tizimini  yanada  takomillashtirish 
chora-tadbirlari belgilab berildi.  
Iqtisodiyotni  erkinlashtirish,  ishchanlik  muhitini  yaxshilash,  kichik 
biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  uchun  qulay  sharoitlar  yaratish,  ma‘muriy 
to‗siqlarni  bartaraf  etish  hamda  litsenziyalash  va  ruxsat  berish  tartib-
taomillarini 
soddalashtirish, 
davlat 
xaridlari 
mexanizmlarini 
takomillashtirish, 
davlat 
xizmatchilarining 
odob-axloq 
qoidalarini 
tasdiqlashga doir bir qator chora-tadbirlar amalga oshirildi.  
2.Respublikamizda  korrupsiyaga  qarshi  kurashishning  huquqiy 
asoslarini  yanada  takomillashtirish  maqsadida  ilg‗or  xorijiy  tajribani 
hisobga  olgan  holda  «Korrupsiyaga  qarshi  kurashish  to‗g‗risida»gi