Owczarek Sławomir Warszawa 16 Gimnastyka korekcyjna leczyć nie szkodzić Gimnastyka korekcyjna w bocznych skrzywieniach kręgosłupa leczy czy szkodzi? Wstęp
Yüklə 92,56 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Miejsce gimnastyki korekcyjnej i rehabilitacji w kulturze fizycznej
- Gimnastyka korekcyjna a rehabilitacja
- Gimnastyka korekcyjna Rehabilitacja Rodzaj zajęć
- Kwalifikacja i kontrola efektów
- Podległość organizacyjna
- Skolioza a boczne skrzywienie kręgosłupa
- + / - + / - Rotacja od 7 o
|
Owczarek Sławomir Warszawa 16 Gimnastyka korekcyjna leczyć nie szkodzić Gimnastyka korekcyjna w bocznych skrzywieniach kręgosłupa leczy czy szkodzi? Wstęp Od kilku lat nasilają się głosy mówiące o szkodliwości gimnastyki korekcyjnej w stosunku do skolioz. Sa one najmocniej artykułowane przez lekarzy ortopedów i fizjoterapeutów pracujących ze skoliozami. Postulują oni, aby terapią skolioz zajęła się wyłącznie rehabilitacja. W sposobach rehabilitacji skolioz obserwowany jest, zwłaszcza w ostatnich latach, duży postęp. Niestety gimnastyka korekcyjna jakby nie nadążała za tymi zmianami. Niektórzy twierdzą, że zatrzymała się w latach 70-tych. Dotyczy to zwłaszcza podejścia do bocznych skrzywień kręgosłupa, gdzie dominuje schemat, któremu najbliżej do metody dra Stanisława Majocha opracowanej w STOCERze w Konstancinie. . Czy jednak rzeczywiście gimnastyka korekcyjna jest szkodliwa? Czy należałoby ją w obecnej formie wyeliminować z grupy środków korygujących postawę ciała dzieci i młodzieży czy próbować ją zachować, ale najpierw zmienić, odświeżyć, dostosować do współczesnych założeń? Mój artykuł jest próbą odpowiedzi na te pytania. Miejsce gimnastyki korekcyjnej i rehabilitacji w kulturze fizycznej Na wstępie należy spróbować uściślić definicje, a w zasadzie wyraźnie zaznaczyć różnice między:
oraz
Gimnastyka korekcyjna i rehabilitacja działają we wspólnym obszarze zainteresowań – osób z nieprawidłowościami w budowie, rozwoju i funkcjonowaniu organizmu. Obie dążą do poprawy funkcjonowania organizmu i obie wykorzystują w swojej działalności środki specyficzne dla kultury fizycznej. Mimo tego są między nimi wyraźne różnice nie pozwalające na utożsamianie tych dwóch dziedzin. Gimnastyka korekcyjna nie jest rehabilitacją. Nie jest też „małą rehabilitacją” jak próbuje się ją określać. Rehabilitacja i gimnastyka korekcyjna są częścią kultury fizycznej. O ile jednak rehabilitacja jest jej samodzielną częścią (jak sport czy rekreacja) to gimnastyka korekcyjna jest częścią wychowania fizycznego, w ramach którego realizuje swoje cele naprawcze gdy inne funkcje wf (a więc stymulacja, adaptacja i kompensacja) nie zapewniają osiągnięcia założonego celu – ukształtowania zdrowego, sprawnego, z prawidłowa postawą ciała dziecka (ryc. 1). Ryc. 1 Działy kultury fizycznej
Główne różnice między gimnastyką korekcyjną a rehabilitacją zostały ujęte w tabeli 1. Tab 1 Zasadnicze różnice między gimnastyką korekcyjną a rehabilitacją
Podstawowa różnica między gimnastyką korekcyjną a rehabilitacją dotyczy rodzaju prowadzonych zajęć. Gimnastyka korekcyjna prowadzona jest w zespołach. Mogą to być kilku lub kilkunastoosobowe grupy, ale jednak grupy. Z tego powodu jest tu mała możliwość indywidualizacji zajęć, dostosowania ćwiczeń do poszczególnych dzieci. Grupy dzieci ćwiczących w zajęciach gimnastyki korekcyjnej są najczęściej dobierane w oparciu o kryterium wieku, czasem płci, rzadko pod względem występującej wady. Stąd zdarza się, że w jednej grupie ćwiczą dzieci np. z plecami okrągłymi, wklęsłymi, bocznymi skrzywieniami kręgosłupa i płaskostopiem. Rehabilitacja zapewnia ćwiczenia indywidualne, w których jeden instruktor ćwiczy z jednym dzieckiem, co stwarza możliwości indywidualnego doboru pozycji wyjściowych, stabilizacji i ruchu a w konsekwencji lepiej oddziałuje na wadę. Gimnastykę korekcyjną i rehabilitację różnią także formy prowadzenia zajęć. Gimnastyka korekcyjna to lekcje wychowania fizycznego z elementami korekcji. Jej zadaniem jest korygować, ale w sposób jak najbardziej przyjemny dla dziecka. Dlatego w zajęciach gimnastyki korekcyjnej dominuje forma zabawowa. Dzieci przychodzą na zajęcia, bo są one dla nich przyjemne, ciekawe. Nie muszą sobie zdawać sprawy z leczniczego charakteru ćwiczeń. Rehabilitacja preferuje formę ścisłą. Dziecko/pacjent nie musi w pełni akceptować ćwiczeń, ale dla dobra terapii musi je wykonać. Kolejna różnica wiąże się z długotrwałością terapii. Gimnastyka korekcyjna liczy czas pracy z dzieckiem w latach przy częstotliwości spotkań 2 razy w tygodniu Rehabilitacja teoretycznie zakłada ciągłość terapii do wyleczenia pacjenta, ale w praktyce przy niewielkich wadach jest to najczęściej 1 – 3 – 10 - krotne spotkanie instruktażowe a później zlecenia ćwiczeń w domu. Z własnego doświadczenia wiem, że rzadko, bardzo rzadko dzieci systematycznie ćwiczą w domu a ponadto nie ma pewności czy rodzice są w stanie wyegzekwować poprawność wykonywania ćwiczeń. Dotyczy to niestety zarówno dzieci objętych rehabilitacją jak i gimnastyką korekcyjną. Gimnastyka korekcyjna adresowana jest do dzieci z małymi wadami w płaszczyźnie strzałkowej, niskostopniowymi bocznymi skrzywieniami kręgosłupa, niewielkiego stopnia wadami klatki piersiowej i wadami kończyn dolnych – płaskostopiem czy niewielką koślawością kolan. Rehabilitacja z racji swoich możliwości organizacyjnych wybiera przypadki wad bardziej zaawansowanych. Różnice są też w kwalifikacjach kadry prowadzącej zajęcia. Fizjoterapeuta – zwłaszcza aktualnie - ma bardzo dobre przygotowanie medyczne, czym znacznie przewyższa instruktora gimnastyki korekcyjnej, ale ustępuje mu pod względem przygotowania „wuefiarskiego” i pedagogicznego. I ostatnia z istotnych różnic. Rehabilitacja prowadzona jest w ramach służby zdrowia i podlega Ministerstwu Zdrowia, a gimnastyka korekcyjna podlega oświacie i Ministerstwu Edukacji. Gimnastyka korekcyjna nie jest częścią rehabilitacji. Nie należy więc utożsamiać tych 2 działów kultury fizycznej i wyznaczać im jednakowych celów i wymagać takich samych rezultatów w stosunku do wszystkich poddanych ich oddziaływaniom osób.
Popularnie przyjmuje się, że skolioza to boczne skrzywienie kręgosłupa. O ile jednak w potocznym języku takie uproszczenie jest przyjęte i dopuszczalne to specjaliści muszą je odróżniać. Skolioza jest nie tylko bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Skolioza jest chorobą charakteryzującą się wielopłaszczyznowym odchyleniem linii kręgosłupa od warunków prawidłowych. Jest to choroba przebiegająca ze skrzywieniem bocznym, lordotyzacją i rotacja kręgosłupa. Dopóki w skoliozie nie wystąpi rotacja, nie pojawi się garb żebrowy (lub wał lędźwiowy) możemy mówić o bocznym skrzywieniu kręgosłupa. Według aktualnego kryterium Scoliosis Reaserch Socjety za początek skoliozy przyjmuje się skrzywienia powyżej 10o mierzonych sposobem Cobba na zdjęciu rtg w projekcji a-p wykonanym w pozycji stojącej. Wygięciu bocznemu w skoliozie towarzyszy rotacja. Za początek skoliozy przyjmuje się rotację od 70 mierzonych skoliometrem. Skrzywienia poniżej 10o Cobba i skrzywienia bez rotacji nie są jeszcze skoliozami. Są to tylko boczne skrzywienia kręgosłupa inaczej zwane również funkcjonalnymi wygięciami kręgosłupa w bok. Czy z nich rozwiną się skoliozy i z którego bocznego skrzywienia rozwinie się pełnoobrazowa skolioza niestety nie wiemy. Można w rozwoju skoliozy wyróżnić następujące jej stadia:
Kolejne ważne ustalenie dotyczy częstości występowania poszczególnych rodzajów odchyleń. Pomoże ono, moim zdaniem, ustalić miejsce rehabilitacji i gimnastyki korekcyjnej. CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA SKOLIOZ W dostępnej literaturze nie natknąłem się na dane mówiące o częstości występowania postaw skoliotycznych, ale z praktyki można stwierdzić, że jest ich dużo – znacznie prawie połowa naszych dzieci ma asymetrię barków, łopatek, miednicy, które nie skorygowane, z czasem pociągną za sobą skrzywienie kręgosłupa. Większość autorów przyjmuje, że częstość występowania skolioz o kącie Cobba większym od 10o wynosi 2 – 3 % populacji, natomiast o kącie przekraczającym 20o 0,3 – 0,5 %. Natomiast skrzywienie o kącie nie przekraczającym 5o stwierdza się u ponad 40% a o kącie nie przekraczającym 10o u 17%. Tab. 2 Częstość występowania skrzywień kręgosłupa w zależności od kąta Cobba
Ryc. 2 Częstość występowania skrzywień kręgosłupa w zależności od kąta Cobba 
Przyjmując, że rehabilitacja powinna zająć się leczeniem każdej skoliozy to staje przed nią problem zajęcia się potężną liczbą 100 – 150 tysięcy dzieci. Czy jest do tego przygotowana? Na pewno ani organizacyjnie ani finansowo nie jest w stanie zapewnić opieki terapeutycznej wszystkim tym dzieciom. Zalecane podejście do rehabilitacji skolioz przedstawia tab. 3 Tab. 3 Podział skolioz ze względu na kąt skrzywienia i zalecane postępowanie terapeutyczne (za Kotwiczki T. i inni: Zasady leczenia nieoperacyjnego skolioz idiomatycznych – wskazówki oparte na zaleceniach SOSORT 2006. Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja Vol. 11, nr 5, 2009, s.383
Widać z tych zaleceń, że rehabilitacja zaczyna leczenie ze skoliozami już zaawansowanymi. Dla skolioz niskostopniowych dopuszcza tylko obserwację. Co więc mają robić dzieci z bocznymi skrzywieniami do 10o i skoliozami w granicach 10o – 20o, którymi rehabilitacja nie chce lub nie może się zająć? Czy mają czekać na progresję? Czy mamy czekać aż będziemy wiedzieć czy jest to rzeczywista skolioza? A co ze skrzywieniami, które nie będą postępować? Czy można założyć, że utrzymanie skrzywienia w granicach 10o - 15o - 20o nie będzie miało konsekwencji w życiu dorosłym? Czy można przyjąć, że takie niewielkie skrzywienia można zostawić bez żadnej ingerencji a obawiać się tylko rzeczywistych, progresywnych skolioz? Na wszystkie te pytania trzeba odpowiedzieć przecząco. Większość autorów przyjmuje jako „krytyczny próg” wartość 30o kąta Cobba po przekroczeniu którego wzrasta ryzyko problemów zdrowotnych w życiu dorosłym. Już od 25o obserwuje się zmiany strukturalne w kręgosłupie. Ale każde boczne skrzywienie kręgosłupa, nawet bez wyraźnej rotacji powoduje zaburzenie biomechaniki kręgosłupa, co musi powodować nieprawidłowy rozwój struktury kręgów, stabilizujących je mięśni i więzadeł oraz wpływać na znajdujące się w pobliżu nerwy i naczynia. Każde więc boczne skrzywienie kręgosłupa to potencjalne źródło problemów zdrowotnych jeżeli nie dzisiaj to na pewno za lat kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt. Z tego względu pozostawienie bocznych skrzywień kręgosłupa i niskostopniowych skolioz bez próby korekcji jest działaniem szkodliwym. Pozostaje jednak pytanie, komu przekazać opiekę nad tą bardzo liczna grupą dzieci? Rehabilitacja jest nią nie zainteresowana. Raz – woli zająć się przypadkami cięższymi, dwa – jest niewydolna organizacyjnie (i finansowo), aby to udźwignąć. Alternatywą wydaje być gimnastyka korekcyjna. Jednakże w stosunku do niej wysuwane są zastrzeżenia:
Powstają więc pytania:
Nie ma dowodów na skuteczność kinezyterapii w leczeniu skolioz. Wielu autorów twierdzi, że kinezyterapią nie jesteśmy w stanie zatrzymać procesu skoliotycznego. Nie ma jednakże także dowodów na nieskuteczność ćwiczeń w leczeniu skolioz. Nikt nie jest w stanie stwierdzić, że ćwiczeniami nie spowalniamy progresji. Podobnie jest z gimnastyką korekcyjną
Gimnastyka korekcyjna może nadal być sojusznikiem rehabilitacji w walce z bocznymi skrzywieniami kręgosłupa. Moim zdaniem nie należy stawiać pytania CZY gimnastyka korekcyjna jest potrzebna. Wydaje mi się, że powinno się szukać odpowiedzi na pytanie JAKA powinna być gimnastyka korekcyjna. Jeżeli założymy, że gimnastyka korekcyjna nie jest odpowiednią metodą terapii dla dzieci ze skoliozą a jedynie dla dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa to powinniśmy jasno określić granice, po przekroczeniu których dziecko powinno być odsyłane z zajęć gimnastyki korekcyjnej na rehabilitację. Myślę, że granice te określają:
Jeżeli skolioza, a w zasadzie boczne skrzywienie, jest skrzywieniem czynnościowym, nie utrwalonym, korygującym się czynnie i nie progresującym to takie dziecko, według mnie, powinno być kierowana na zajęcia gimnastyki korekcyjnej. Ograniczenie korekcji czynnej, zauważalna rotacja kręgosłupa i progresja skoliozy to przesłanki do odesłania dziecka do rehabilitacji. Tab. 4 Kwalifikacja dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa do gimnastyki korekcyjnej i rehabilitacji
W literaturze poświęconej gimnastyce korekcyjnej można spotkać się z kilkoma podejściami do problemu przedstawienia ćwiczeń stosowanych w korekcji bocznych skrzywień kręgosłupa:
Można więc powiedzieć, że aktualnie brak jest opracowań, które dawałyby instruktorom gimnastyki korekcyjnej zgodny z aktualnie obowiązującym podejściem zasób ćwiczeń. Wymaga on dopiero opracowania, ale najpierw należy ustalić, jakie ćwiczenia powinien on zawierać. Konieczne jest wypracowanie i przyjęcie kierunków zmian, którymi podążać powinna gimnastyka korekcyjna. Przy założeniu, że gimnastyka korekcyjna określonym bocznym skrzywieniom i skoliozom może pomagać rodzi się pytanie, co w niej zmienić. Moje propozycje idą w kierunku:
W zespołach gimnastyki korekcyjnej dla dzieci z bocznymi skrzywieniami kręgosłupa powinny być uwzględnione następujące elementy:
Podsumowanie Skolioza jest schorzeniem nie do końca poznanym. Dopóki nie znajdziemy jej przyczyny leczenie będzie polegało na oddziaływaniu na objawy i nie będziemy mieli pełnego przekonania o skuteczności podejmowanych działań. Skoliozy powinny być leczone w ramach rehabilitacji, ale gimnastyka korekcyjna może być pomocna w jej leczeniu w początkowym etapie jak również w stosunku do skolioz czynnościowych. Środki stosowane w ramach gimnastyki korekcyjnej nie sprawdzają się w stosunku do skolioz. Należy więc dążyć do zmian, które byłyby zgodne z aktualnie obowiązującym stanem wiedzy. Należy zmienić kwalifikację dzieci z bocznymi skrzywieniami kręgosłupa do zajęć gimnastyki korekcyjnej, sposób tworzenia grup i stosowane w zajęciach rodzaje ćwiczeń. Do zmian tych należy przekonać kadrę prowadzącą zajęcia gimnastyki korekcyjnej. Należy także wprowadzić je do programów szkół wychowania fizycznego i kursów szkolących instruktorów gimnastyki korekcyjnej. Mam nadzieję, że zgodzimy się, że nie ma sensu przekreślanie potrzeby stosowania gimnastyki korekcyjnej w przeciwdziałaniu wadom postawy, w tym bocznym skrzywieniom kręgosłupa. Myślę, że warto ZMIENIAĆ gimnastykę korekcyjną wykorzystując jej potencjał i dostosowując ją do aktualnie obowiązujących kanonów. Mam nadzieję, że zapoczątkowana zostanie dyskusja i działania pozwalające gimnastyce korekcyjnej wrócić na należne jej miejsce niekwestionowanej części terapii wad postawy. Bibliografia
Yüklə 92,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
