Bog’lovchi - gapining uyushiq bolaklarini va qo’shma gapdagi soda gaplarini bir-biriga bog’lash uchunxizmat qiladigan yordamchi so’zlar bog’lovchi deb ataladi.
Teng bog’lovchilar - bu bog’lovchilar gapning uyushiq bo’laklarini va qo’shma gap tarkibidagi sodda gaplarni teng huquqli qilib bog’laydi va quyidagi turlarga bo’linadi:
1.Biriktiruvchi bog’lovchilari: va, ham, hamda.
2.Zidlov bog’lovchilari: ammo, lekin, biroq, balki, holbuki.
3.Ayiruv bog’lovchilari: yo, yoki, yoxud, gox, ba’zan, yo…yo, yoki…yoki, goh…goh, ba’zan…ba’zan, bir…bir, dam…dam.
Ergashtiruvchi bog’lovchilar - bu bog’lovchilar ko’pincha ergashgan qoshma gap tarkibidagi sodda gaplarni bir-biriga ergashtirish yo’li bilan bog’laydi va quyidagi turlarga bo’linadi:
1.Aniqlov bog’lovchisi: ya’ni, -ki(-kim), -toki.
2.Sabab bog’lovchilari: chunki, shuning ushun.
3.Shart bog’lovchilari: agar(da), garchi, garchand, gar, mabodo, basharti.
4.O’xshatish bog’lovchisi: go’yo(ki)
Mustaqil so’z va gaplarga qoshimcha ma’no beradigan yordamchilar
yuklama deyiladi. Yuklamalar tuzilishiga ko’ra ikki xil bo’ladi:
1.So’z yuklamalar: faqat, ham, axir, hatto.
2.Qo’shimcha ko’rinishdagi yuklamalar: -ku, -mi, -a, -gina.
Yuklamalar ma’no jihatdan quyidagi turlarga bo’linadi:
1.So’roq va taajjub yuklamalari: -miso’roq va taajjubdan tashqari modal ma’noni ham bildiradi, bunda u noaniqlikni ifodalaydi: Uyidami, ko’chadami, uning uchun farqi yo’qedi. –chi so’roqdan tashqari buyruq, do’q, iltimos, qistash, ta’kid, uqtirish ma’nolarini ham bildiradi: Qani, yur-chi! Kitobingni berib tur-chi.–a. –ya yuklamalari ham so’roq va taajjubdan tashqari his-hayajonni, tasdiq va ishonchni ham bildiradi: Qanday chiroyli-ya! Go’sht olibdi – jiqqa ho’l-a.
Dostları ilə paylaş: |
