O‘zbek tili va uning ta’limi taraqqiyoti: muammo va yechim 80 Foydalanilgan adabiyotlar

O‘ZBEK TILI VA UNING TA’LIMI TARAQQIYOTI: MUAMMO VA YECHIM 
81 
O‗tgan asrning 60-70-yillaridan boshlab o‗zbek frazeologiyasini 
o‗rganish ishi quyidagi ikki asosiy yo‗nalishda rivojlandi:
a) o‗zbek tili frazeologik birliklarining ayrim struktural tiplari 
maxsus o‗rganila boshladi;
b) frazeologik birliklarning badiiy uslubiy xususiyatlari 
o‗rganildi. 
Frazeologik 
birliklar 
frazeologiyaning 
o‗rganish ob‘ekti 
hisoblanadi. Tilshunoslikning bo‗limi sifatida frazeologiyaning 
predmeti frazeologik birliklarning kategorik belgilarini o‗rganishdan 
iborat bo‗lib, ular asosida frazeologiyaning asosiy belgilari ajratiladi 
va frazeologik birliklarning tilning maxsus birliklari sifatida mohiyati 
to‗g‗risidagi masala hal qilinadi. shuningdek, frazeologik birliklarning 
nutqda amal qilish qonuniyatlarini va ularning shakllanish 
jarayonlarini aniqlash. Biroq, frazeologiyaning asosiy masalalari 
bo‗yicha ko‗plab tadqiqotlar mavjud bo‗lishiga qaramay, tilning 
frazeologik birligini aniqlashda haligacha yagona yondashuv mavjud 
emas. 
"Frazeologik birlik" tushunchasiga juda ko‗p ta‘riflar mavjud. 
V.M. Mokienkoning aytishicha, frazeologik birlik yaxlit ma‘noga ega 
bo‗lgan leksemalarning nisbatan turg‗un, takrorlanuvchi, ifodali 
birikmasidir. 
Frazeologik birliklar til birliklari sifatida so‗z va morfemalar bilan 
bir qatorda e‘tirof etilganligi sababli ayrim tadqiqotchilar til lug‗at 
tarkibiga frazeologik birliklarni kiritadilar, frazeologik birliklar esa 
so‗z ekvivalenti sifatida qaraladi. Binobarin, frazeologik birliklarning 
so‗zga tengligi nazariyasi alohida e‘tiborga loyiqdir. Bu S. Balli 
tomonidan ishlab chiqilgan ekspressiv faktlarni aniqlash nazariyasiga 
qaytadi, u barcha boshqalarini almashtiruvchi frazeologik burilishning 
eng keng tarqalgan belgilaridan biri bu oddiy so‗z o‗rniga bitta oddiy 
so‗zni qo‗shish imkoniyati yoki mumkin emasligi ekanligini 
ta‘kidlagan. bu burilish. Charlz Balli bunday so‗zni "so‗z 
identifikatori" deb atagan. Bunday sinonimning mavjudligini S. Balli 
frazeologik birliklar yaxlitligining ichki belgisi sifatida qaraydi. Bu 
nuqtai nazar muayyan e'tirozlarni keltirib chiqaradi. V.P. Jukov 
ta‘kidlaganidek, "frazeologik birlikning semantik yaxlitligini bu tarzda 
o‗rnatish mumkin emas, chunki so‗zlarning o‗zgaruvchan 
birikmalarida ham sinonim so‗zlar bo‗lishi mumkin".
Frazeologik birliklarning juda muhim xususiyati ularning 
obrazliligi, yorqinligi, emotsionalligidir. Frazeologik birlik yordamida 

---