O‘ZBEK TILI VA UNING TA’LIMI TARAQQIYOTI: MUAMMO VA YECHIM 82
so‗zlovchi nafaqat predmet, hodisani nomlaydi, balki o‗z his-
tuyg‗ularini, munosabatini ifodalaydi, o‗z bahosini beradi. Ko‗pincha
frazeologik birliklar bolalar asarlari qahramonlarining nutqida
qo‗llaniladi, bu ularning nutqini yanada hissiy qiladi.
Kelib chiqishi bo‗yicha ba‘zi frazeologik birliklar aslida ruscha,
boshqalari esa o‗zlashtirilgan.
Ko‗pgina frazeologik birliklar rus tilidan kelib chiqqan. Rus
frazeologiyasining asosiy manbai erkin iboralar bo‗lib, ular ko‗chma
ma‘noda
ishlatilganda
frazeologik
birliklarga
aylanadi.
Frazeologizmlarni guruhlarga bo‗lish mumkin.
Birinchi guruh- bular asrlar qa‘ridan, ajdodlarimiz hayotidan
kelib chiqqan va xalq og‗zaki ijodiga asoslangan frazeologik
birliklardir:
peshona bilan urish
Qalam oling
Mening boshimda shohsiz
Ikkinchi guruhFrazeologik
birliklar
Injildan
olingan
birikmalardir:
Bobil
Cho‗lda ovoz
Uchinchi guruhjahon tarixidagi mif va voqealardan kelib
chiqqan frazeologik birliklar, birikmalar:
Augean otxonalari
Axillesning tovoni
Diogen bochkasi
To„rtinchi guruhfrazeologik birliklar, ma‘lum bir kontekstda
ishlatiladigan, lekin ommalashib ketgan va shuning uchun nutqda
qayta-qayta takrorlanadigan iboralar. Ko‗pincha bular muallifning
asarlaridan kelib chiqqan frazeologik birliklar:
1) A. S. Pushkin asarlaridan
singan oluk
Henbane juda ko‗p yedi
2) ertaklardan:
Va Vaska tinglaydi va ovqatlanadi
Va quti endigina ochildi.
Frazeologik birikmalarning frazeologik birlik va birliklardan
farqi shundaki, ular leksik jihatdan mutlaqo bo‗linmaydi. Ushbu
turdagi iboraning frazeologik izolyatsiyasiga qaramay, hatto leksik
jihatdan erkin bo‗lmagan komponentlar ham umumiy frazeologik