O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi
Yüklə 0,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qonun oldida hamma bir.
A) miqdor ma’nosi B) teng ma’nosi S) kuchaytirish ma’nosi D) noaniqlik ma’nosi Mustaqil ish Badiiy nutq uslubi. O‘zbek she’riyati. “Bir she’r tarixi” mavzusida esse yozish 7-MAVZU. ADABIY NUTQ VA UNING USLUBLARI REJA: 1. Adabiy nutq va uning uslublari. 2. Ilmiy, badiiy, so‘zlashuv, rasmiy-idoraviy, publitsistik uslublar va ularning uslubiy xususiyatlari. Tayanch so’z va iboralar: adabiy til, shevalar, so’zlasuv uslubi, affikslar, badiiy uslub, rasmiy ish qog’ozlar uslubi, publitistik uslub, ijtimoiy hodisa, frazeologizm. Adаbiy til quyidаgi vаzifаviy uslublаrdаn tаshkil tоpаdi: so‘zlаshuv uslubi, bаdiiy uslub, ilmiy uslub, publitsistik uslub, rаsmiy uslub. O‘zbek tilshunosligining nisbatan yangi sohasi sanaladigan stilistika – uslubshunoslik til birliklarining aloqa vositasi sifatida muomala jarayonida turli soha va vaziyatda qo‘llanishi, nutqni tashkil qilish qonuniyatlari, til tizimidagi barcha vositalarning nutq jarayonidagi imkoniyatlari va ma’no nozikliklarini aniqlash bilan shug‘ullanadi. «Stilistika – tilda mavjud bo‘lgan barcha vositalar – leksik, grammatik, fonetik vositalardan nutqda qanday foydalanish zarurligini, ma’lum bir tipdagi forma, so‘z va konstruksiyalardan qaysi birini qo‘llash muvofiq ekanini, yaxshi va eng muvofiq vositasini tavsiya etadi, norma qilib belgilaydi, nutqning turli stilistik qatlamlarida qo‘llanadigan vositalarni belgilab beradi. Shunga ko‘ra, stilistika so‘z san’ati, ifoda vositalar haqidagi alohida bir fandir». Tildagi ana shunday muammolar bilan shug‘ullanadigan uslubshunoslikning quyidagi yo‘nalishlari mavjud: Tilning leksik resurslarini o‘rganuvchi yo‘nalish. Funksional stilistika – vazifaviy uslubshunoslik. Badiiy adabiyot uslublari. Amaliy uslubshunoslik mavzu nuqtai nazaridan bu o‘rinda bizni vazifaviy us- lubshunoslik qiziqtiradi. Kishilar o‘z ijtimoiy faoliyatlarida tildagi barcha vositalardan – fonetik, grammatik, leksik, frazeologik birliklardan foydalanganlarida, avvalo ularni o‘z ehtiyojlaridan kelib chiqib, nutq mavzusiga, vaziyatga qarab tanlaydilar va qo‘llaydilar. Tilimizdagi vositalaming bir nechalab ko‘rinishlarga ega bo‘lishi, sinonimik rang-baranglik shunday yo‘l tutishga imkon beradi. Mana shu tanlash nutq jarayonida til birliklarining o‘ziga xos uslubiy chegaralanishini taqozo qiladi. Til birliklarini ijtimoiy muhitda tanlab ishlatish zarurati va ularni tilshunoslikda ilmiy-amaliy tahlil qilish uslubshunoslikda yangi sohani – vazifaviy uslubshunoslikni vujudga keltirdi. Tarixan tarkib topgan, qat’iy me’yorlarga bo‘ysunuvchi, so‘zlashuvchilarning qaysi hududda yashashidan qat’iy nazar barchasi uchun umumiy bo‘lgan til adabiy til sanaladi. Adabiy til har qanday tilning oliy shakli sanaladi va lug ' at tarkibining boyligi, grammatik qurilishining tartibga solinganligi , qat'iy me'yorlarga amal qilishi, uslubning rivojlanganligi bilan xarakterlanadi. Adabiy tilning ijtimoiy hayotdagi ma’lum soha doirasiga , ma’lum nutqiy vaziyatga xoslangan ko‘rinishi nutq uslubi hisoblanadi. So‘zlar ma’lum nutq uslubiga xoslanish-xoslanmaslik belgisiga ko‘ra uslubiy xoslangan va uslubiy betaraf so‘zlarga bo‘linadi. Ayrim nutq uslubidagina qo‘llaniladigan so‘zlar uslubiy xoslangan so‘zlar, bunday xususiyatga ega bo‘lmagan so‘zlar esa uslubiy betaraf so‘zlardir. Yüklə 0,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|