7.2. O‘zbekistonda Davlat sanitariya-epidemiologiya
nazorati xizmati
Davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati aholiga tibbiy xizmat
ko‘rsatish borasida yuqori va muhim o‘rinni egallaydi. O‘zbekis-
tonda sanitariya faoliyati bilan faqat Davlat sanitariya-epidemio-
logiya nazorati shug‘ullanadi.
Har bir tibbiy muassasa, davolash-profilaktik maskan sani-
tariya-profilaktik va epidemiyaga qarshi vazifalarni o‘z reja fao-
liyatiga kiritadi. Sog‘lomlashtirish va profilaktik tadbirlarda, na-
faqat, sog‘liqni saqlash tashkilotlari, balki boshqa muassasa, kor-
xona va tashkilotlar ham faol ishtirok etishadi.
O‘zbekiston Respublikasining 2015-yil 26-avgustdagi
«
Aholining sanitariya-epidemiologik osoyishtaligi to‘g‘risida
»
gi
364
Qonuniga asosan O‘zbekiston Respublikasi hududida sanitariya-
gigiyenik va epidemiyaga qarshi tadbirlar o‘tkaziladi (5-bob
30–36-moddalar).
Sanitariya-epidemiya masalalarida aholining xotirjamligini
ta’minlash uchun quyidagilarga amal qilinishi shart:
atrof-muhitni sog‘lomlashtirish, ovqatlanish, mehnat, tur-
mush, dam olish, ta’lim-tarbiya berish sharoitlarini yaxshilashga
qaratilgan qonunchilik, sanitariya holatini yaxshilash va epidemiyaga
qarshi tashkiliy tadbirlar majmuyini amalga oshirish asosida odam-
ning salomatligini saqlash va mustahkamlash;
xalq xo‘jaligi obyektlari, texnologiya uskunalari va asbob-
larini, transport vositalarini rivojlantirish, joylashtirish, loyihalash,
qurish va ishga tushirish chog‘ida atrof-muhit omillariga, aholi sa-
lomatligiga zararli ta’sir ko‘rsatishining oldini olish;
aholining sanitariya madaniyati darajasini oshirish;
sanitariya holatini yaxshilash va epidemiyaga qarshi tad-
birlarni ishlab chiqish va ijtimoiy faoliyatning majburiy qismi si-
fatida amalga oshirish;
mulkchilik shaklidan qat’i nazar, korxonalar, muassasalar,
tashkilotlar, birlashmalar va alohida shaxslarning sanitariya
me’yorlariga, gigiyena qoidalariga rioya qilmasligi hamda sani-
tariyaga doir va epidemiyaga qarshi tadbirlarning amalga oshir-
masligi natijasida aholining salomatligiga hamda atrof-muhitga
yetkazilgan zararning o‘rnini qoplash;
sanitariya me’yorlari, qoidalariga rioya etilishi va sanitariya-
gigiyena tadbirlari bajarilishi borasida nazoratni amalga oshirish.
Sanitariya-epidemiologiya xizmati davlat va jamiyatning
kompleks tizimi bo‘lib, sanitar-sog‘lomlashtirish tadbirlarini o‘z
ichiga oladi. Bu tadbirlar fan yutuqlari va ilg‘or tajribaga asoslangan
bo‘ladi.
«Sanitariya-epidemiologiya» tushunchasi o‘zida quyidagilarni
qamrab oladi:
1. Davlat sanitariya-gigiyenik sog‘lomlashtirish va epidemiyaga
qarshi tadbirlari.
2. Davlat sanitariya-epidemiologiya markazi, soha sanitariya
tashkilotlari, sanitariya-profilaktik muassasalari, ularning faoliyati.
3. Yuqumli kasalliklar, mikrobiologiya, epidemiologiya, gigiyena
bo‘yicha ilmiy tadqiqot ishlari.
365
4. Gigiyena va epidemiologiya masalalari boyicha umumtib-
biy xodimlar tizimini, shuningdek, sanitariya xodimlarini tayyor-
lash, malakasini oshirish.
5. «Davlat sanitariya nazorati togrisida»gi Qonun.
6. Aholining ommaviy soglomlashtirish va profilaktik tadbir-
larda ishtirok etishi.
7. Aholi ortasida gigiyenik bilimlarni targib qilish va tashkillashtirish.
Sanitariya meyorlari, qoidalari va gigiyenik normativlari ilmiy
tadqiqot hamda boshqa muassasalar tomonidan ishlab chiqiladi.
Davlat sanitariya nazoratini amalga oshirayotgan idoralar, mu-
assasalar mansabdor shaxslarga roy bergan avariyalar, sanitariya-
epidemiya, radiatsiya vaziyati togrisida haqqoniy va tola-tokis
axborot berishlari sanitariya qonunchiligida korsatib otilgan.
Profilaktika deganda, nafaqat kasallikning oldini olish, balki
aholini soglomlashtirishga qaratilgan davlat va jamoat tadbirlari
tushunilishi lozim. Bu tadbirlar kishilarning yashash muhitini
yaxshilashga qaratilgan bolib, u insonning barcha fiziologik
talablarini qondira olishi kerak.
Mustaqil respublikamizda profilaktik maqsadda otkaziladi-
gan tadbirlar insonning hayot kechirish muddatlarini uzaytirish,
mehnat faoliyatini erkinlashtirish asosida baxtli, saodatli yashash
poydevorini yaratishga qaratilgan.
Ozbekiston Respublikasining Davlat sanitariya-epidemiolo-
giya xizmati qaysi idoraga boysunishi va mulkchilik shakllaridan
qati nazar, Ozbekiston Respublikasi hududida joylashgan davlat
idoralari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, birlashmalar sani-
tariya meyorlari, qoidalari va gigiyena normativlariga rioya etish
yuzasidan sanitariya nazoratini amalga oshiradi.
7.3. Kasalxonalarning sanitariya-epidemiologiya tartibi
Poliklinikaning epidemiyaga qarshi ishi poliklinika bosh shifo-
kori tasdiqlagan va tuman Davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati
markazi bilan kelishilgan reja asosida otkaziladi.
Ishning asosiy bolimlari quyidagilar: infeksion bemorlarni erta
va toliq aniqlash; ularni gospitalizatsiya qilish yoki uyda ajratish;
epidemik ochoqlarda quyidagi ishlarni olib borish: bemorlar bilan
muloqotda bolgan shaxslarni aniqlash va ular ustidan tibbiyot
kuzatuvi olib borish; bu shaxslarni laboratoriya tekshiruvidan
otkazish; ayrim hollarda ularni immunizatsiya qilish va profilaktik
366
davolash olib borish; agar bemorlar uyda ajratiladigan bolsa,
ochoqlarda joriy dezinfeksiya tashkil qilish va uni nazorat qilib
borish; bemorlar bilan muloqotdagi shaxslarning aloqasini uzish,
xronik bemorlar, kasallanib otgan va infeksiya tashuvchilar ustidan
dispanser kuzatuvi olib borish, profilaktik emlashlar otkazish,
ixtisoslashgan sanitariya aktivini tayyorlash va aholining sanitariya
madaniyati saviyasini oshirish, bemor va kasallik tashuvchilarni
qayd qilish, hisobga olish va infeksion kasalliklar hamda epidemiyaga
qarshi tadbirlar togrisida hisobot berib turishdan iborat.
Bu tadbirlarni tashkil qilish va ularni bajarish boyicha vazifa-
larni taqsimlash xususiyatlari shu poliklinika tarkibida infeksion
kasalliklar xonasi (IKX) bor-yoqligiga malum darajada bog-
liq, chunki bu xona poliklinikaning epidemiyaga qarshi barcha
ishlari boyicha konsultativ, metodik va nazorat qiladigan markazi
funksiyasini ado qiladi.
Epidemiyaga qarshi ishlar boyicha vazifalarni quyidagicha
taqsimlash mumkin. Uchastka shifokori va uchastka hamshirasi:
infeksion bemorlarni aniqlagan holda va epidemiolog bilan
hamkorlikda ularni gospitalizatsiya qilish zarurligi masalasini hal
qilib, DSENMga shoshilinch xabarnoma kartasi (58-shakl)
yuboradi, bemorlar bilan aloqada bolgan shaxslar ustidan tibbiyot
nazorati olib borib, ularning ish, oqish joyiga, bolalar muas-
sasasiga xabar beradi, uyda qoldirilgan infeksion bemorlarga davo
buyuradilar, kasallanib otganlar dispanserda kuzatiladi, degel-
mintizatsiya (gijjalarni tushirish) va profilaktik emlash otkazadilar,
ixtisoslashgan sanitariya faollarini tayyorlaydilar va aholi ortasida
sanitariya maorifini olib boradilar, hovlilarni aylanib chiqadilar.
Otkazilgan tadbirlarni hisobga olib borish uchun har bir
kasallik ochogi uchun alohida varaqa tutib, unga bemorlar haqidagi
anketa malumotlari, ularning qachondan buyon kasallangani,
tibbiy yordamga murojaat qilgani va gospitalizatsiyasi bilan birga
kasallik ochogidagi sanitariya-turmush sharoitlari, bemorlar bilan
aloqada bolgan shaxslar haqidagi malumotlar, ularni klinik va
laboratoriyada tekshirish natijalari, immunizatsiya yoki kimyoviy
profilaktika, muloqotda bolishni toxtatish, shuningdek, ochoqda
sanitariya maorifini olib borishni yozib borish maqsadga muvo-
fiqdir. Ochoqda ish tugallangandan song, varaq ambulatoriya
kartasiga (25-shakl) yopishtirib qoyiladi. Rangli qogoz qiyqimi
yoki shifr bilan belgilangan bu kartani kasal bolib otgan odam
dispanser hisobidan chiqarilguncha alohida saqlanadi.
367
Katta tibbiyot hamshirasi: epidemik ochoqda uchastka ham-
shiralari ishiga boshchilik qiladi. Oxirgi 20 yil mobaynida jarrohlik
kasalliklari va boshqa yiringli infeksiyalarning oldini olish va ularga
ishlov berishda bir qancha ishlar amalga oshirildi, yangi antibio-
tiklar va kimyoviy preparatlar, fermentlar, immunopreparatlar
shular jumlasidandir. Keyingi yillarda yiringli kasalliklar uchun
maxsus bolinmalar va palatalar ajratiladi.
Shunga qaramasdan, jarrohlik shifoxonasida ichki yiringli ka-
salliklar uchrab, jarrohlik amaliyotidan keyin bazi bir holatlarda
ularning asorati sifatida yiringli mastitlar, panaritsiyalardan keyin
inyeksiyalar tufayli yuzaga kelgan abssesslar, bazi hollarda be-
morlar olimiga sabab bolmoqda.
Shifoxona ichki infeksiyasining kelib chiqishiga quyidagi nuq-
sonlar sabab bolmoqda:
• bolimlardagi sanitariya-gigiyena holatining buzilishi;
• aseptika va antiseptikaga rioya qilmaslik;
• antibiotiklarning notogri va sistemasiz ishlatilishi;
• yiringli kasalliklar paydo bolgan bemorlarni boshqalardan
ajratmaslik;
• jarrohlik amaliyotidan keyin yara parvarishlanishining bu-
zilishi.
Yiringli kasalliklarning kelib chiqishiga kop hollarda shifoxo-
nada yotgan bemorlarning ozlari sababchi, chunki ular otkir
va surunkali shakldagi yiringli septik kasalliklar va shu kasallik-
larni tashib yuruvchilar hisoblanadi. Bazan septik kasalliklar
shifoxonada ishlayotgan xodimlar orasida bolib, ular ham shu
mikroblarni tashuvchisi hisoblanadi. Kop hollarda yiringli
kasalliklarning qozgatuvchisi sifatida stafilokokklar, strepto-
kokklar, qoy yiring tayoqchalari, klibsellalar, seratsiyalar, virus-
lar, kandidoz zamburuglari va boshqalar sabab bolmoqda. Kasal-
liklar, asosan, havo-tomchi yollari orqali, uy-rozgor buyum-
lari orqali yuqadi.
Kasallikni uzatuvchi sifatida xonalardagi havo, operatsiya qi-
luvchi xodimlarning qoli, toshaklar, boglov materiallari, as-
bob-uskunalar orqali yuqish hollari kuzatilmoqda. Bu kasallik-
larning yuzaga kelishiga zudlik bilan qilinayotgan operatsiyalar,
operatsiyadan oldin uzoq yotib qolish, shu bemorlarda boshqa
kasalliklarning bolishi, ulardagi streptokokklarning kopayishi
va shu tufayli immunitetning pasayishi sabab bolyapti. Yiringli
kasalliklarga chalingan bemorlarni davolash ularning bolimlarda
368
bolishi, mehnatga qobiliyatsizligini keltirib chiqarib, nogiron-
likkacha olib keladi, shu sababli jarrohlik statsionarlaridagi ish
faoliyatini yaxshilash uchun respublikadagi davolash muas-
sasalari boyicha:
1. Davolash-profilaktik muassasalarini sanitariya-gigiyena va
epidemiyaga qarshi instruksiyalar bilan taminlash.
2. Jarrohlik bolimlaridagi har xil dezinfeksiya rejimini ba-
jarish.
3. Opkani suniy nafas oldiruvchi va ingalatsion apparatlar
bilan tozalash.
4. Yiringli jarrohlik kasalliklar asoratini registratsiya qilish va
hisobga olish.
5. Joylarda ambulator-jarrohlik markazlarini barpo etish.
Barcha jarrohlik muassasalaridagi muolajalarni bajarishda toza
tibbiyot asboblari, apparatlar va boglov materiallari bilan tamin-
lashni nazoratga olish.
6. Barcha davolash muassasalari tarkibida jarrohlik bor joy-
larda doimiy komissiya tuzish, sanitariya-gigiyenik ishlarini tash-
kil etish, bunga mutaxassislarni jalb etish.
7. Barcha tarkibi 200 orindan ziyod bolgan statsionarlarda
mikrobiologiya bolimlarini tashkil etish, ularning ishini klinika-
diagnostik ishlar bilan qoshgan holda shifoxona ichki infeksiyasini
organish, antibiotiklarga sezuvchanligini aniqlash, tashqi muhitni
bakteriologik tekshirish, oyma-oy amalga oshishini tashkil etish,
agar shunday mikrobiologik bolimlar bolmasa, bunday bolim-
lari bor davolash muassasalari bilan shartnoma tuzish.
8. Barcha davolash muassasalarining jarrohlik bolimlarida
173-buyruqning bajarilishining sanitariya-gigiyenik holatini qatiy
nazorat qilib borish.
9. Barcha davolash muassasalarida har chorakda kamida
bir marta tekshiruv otkazilib, tashqi muhitni bakteriologik tek-
shirish, jarrohlik asbob-uskunalari tozaligini tekshirish (skalpel-
lar, qaychilar, ignalar, shprislar, qon quyish asbob-anjomlari,
zondlar, kateterlar, rezinali qolqoplar, jarrohlik tikuv mashi-
nalari, ketgutlar, iðlar, bintlar, shariklar, salfetkalar, trundalar),
operatsiya maydoni va operatsiya qiluvchilar qollari muntazam
ravishda tekshirilib borilishi lozim.
10. Barcha davolash muassasalarida buyruq bajarilishi yuza-
sidan imtihonlar otkazish va bu ishga tajribali epidemiologlarni
jalb qilish.
369
1. Sanitariya-epidemiologiya xizmatining boshqaruv tizimi haqida malu-
mot bering.
2. Ozbekiston Respublikasining «Davlat sanitariya nazorati togrisida»gi
Qonuni qachon qabul qilingan?
3. Davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati nima?
4. DSENM vazifasiga nimalar kiritilgan?
5. Maqsadli rejaning obyektiv omillari nimalardan iborat?
6. Karantin sifatini belgilovchi talablar nimalardan iborat?
7. Epidemik zanjirlarni bartaraf etishga qaratilgan tadbirlar nimalardan
iborat?
?
NAZORAT SAVOLLARI
370
FOYDALANILGAN ADABIYOÒLAR
1. Â.Ì. Æäàíîâ. Áîðüáà ñ èíôåêöèîííûìè çàáîëåâàíèÿìè. M.,
«Ìåäèöèíà», 1955.
2. Kas-Chernoxvostova. Epidemiologiya. Ò., Ozbekiston Sogliqni
saqlash vazirligining davlat tibbiyot nashriyoti, 1961.
3. È.Ì. Äàäàëîâà. Ñáîðíèê èíñòðóêöèé ïî ïðîôèëàêòèêå
èíôåêöèîííûõ çàáîëåâàíèé. T., «Ôðóíçåâåö», 1961.
4. È.È. Ðàãîçèíà. Âîåííàÿ ýïèäåìèîëîãèÿ. Ë., 1962.
5. E.M. Ïóãà÷. Ïðîôèëàêòèêà áåøåíñòâa è ïðîèçâîäñòâî
àíòèðàáè÷åñêîé âàêöèíû. M., «Ìåäèöèíà», 1963.
6. A.A.Ñòóäíèöèí. Èñòîðè÷åñêèé î÷åðê ìèêðîáèîëîãèè,
ýïèäåìèîëîãèè è êëèíèêè èíôåêöèîííûõ áîëåçíåé, ìèêîçû è
áîëåçíè ñ íåâûÿñíèòåëüíîé ýòèîëîãèåé. M., «Ìåäèöèíà», 1966.
7. Â.Ì. Æäàíîâ. Âèðóñíûå áîëåçíè è ðèêêåòñèîçû. M.,
«Ìåäèöèíà», 1966.
8. Â.Â. Ñêâîðöîâ, Â.Ñ. Êèêòåíêî, Â.Ä. Êó÷åðåíêî. Âûæèâàåìîñòü è
èíäèêàöèÿ ïàòîãåííûõ ìèêðîáîâ âî âíåøíåé ñðåäå. M., «Ìåäèöèíà»,
1966.
9. Ä.Í. Çàñóõèí. Äèàãíîñòèêà òîêñîïëàçìîçà. M., «Ìåäèöèíà», 1966.
10. Ò.Í. ßùåíêî, È.Ñ. Ìå÷åâà. Ðóêîâîäñòâî ïî ëàáîðàòîðíûì
èññëåäîâàíèÿì ïðè òóáåðêóë¸çå. M., «Ìåäèöèíà», 1966.
11. M.Ç. Ëåéòìàí. Àìåáèàç, êîêöèäîç, áàëàíòèäèàç. Ò., «Ìåäè-
öèíà», 1968.
12. E.Ï. Êîâàë¸âà. Áðþøíîé òèô è ïàðàòèôû À è Â. M.,
«Ìåäèöèíà», 1971.
13. E.Ï. Êîâàë¸âà. Ïîëèîìèåëèò. M., «Ìåäèöèíà», 1972.
14. Ï.Í. Áóðãàñîâ, Ã.Ï. Íèêîëàåâñêèé. Íàòóðàëüíàÿ îñïà. M.,
«Ìåäèöèíà», 1972.
15. Í.Ñ. Çàèðîâ, Ì.Ê. Øàêèðîâ. Ïðîôèëàêòèêà õîëåðû â
Óçáåêèñòàíå. Ò., «Ìåäèöèíà», 1973.
16. Ï.È. Åìåëüÿíîâ. Áàêòåðèè ðîäà øèãåëëè è èõ èíäèêàöèÿ. M.,
«Ìåäèöèíà», 1973.
17. Â.Ä. Âèíîãðàäîâ è äð. Ýïèäåìèîëîãèÿ. Ë., «Ìåäèöèíà», 1973.
18. Í.Ñ. Çàèðîâ. Îñíîâíûå ðóêîâîäÿùèå ìàòåðèàëû ïî ñàíèòàðíî-
ýïèäåìèîëîãè÷åñêîé è èíôåêöèîííîé ñëóæáå. Ò., «Ìåäèöèíà», 1974.
371
19. À.Ô. Áëþãåð, È.Í. Íîâèöêèé, Ç.Ô. Òåðåáêîâà. Ñàëüìîíåëë¸ç.
Ðèãà, «Çíàòíå», 1975.
20. E.Â. Áóíòèí è äð. Èíñòðóêöèÿ è ìåòîäè÷åñêèå óêàçàíèÿ ïî
êëèíè÷åñêîé è ëàáîðàòîðíîé äèàãíîñòèêå, ëå÷åíèþ è ïðîôèëàêòèêå
õîëåðû. M., «Ìåäèöèíà», 1975.
21. E.Ï. Øóâàëîâà. Èíôåêöèîííûå áîëåçíè. M., «Ìåäèöèíà»,
1976.
22. È.È. Åëêèí. Ðóêîâîäñòâî ê ïðàêòè÷åñêèì çàíÿòèÿì ïî
ýïèäåìèîëîãèè. M., «Ìåäèöèíà», 1976.
23. Ø.Õ. Õîäæàåâ, È.À. Ñîêîëîâà. Ìåíèíãîêîêêîâàÿ èíôåêöèÿ.
Ò., «Ìåäèöèíà», 1978.
24. K.Ä. Ïÿòêèí. Ìèêðîáèîëîãèÿ. M., «Ìåäèöèíà», 1979.
25. Â.Ì. Æäàíîâ, Ä.Ê. Ëüâîâ. Ýâîëþöèÿ âîçáóäèòåëåé èíôåê-
öèîííûõ áîëåçíåé. M., «Ìåäèöèíà», 1984.
26. D.I. Drankin. Epidemiologiya bilan parazitologiyadan amaliy
mashgulotlarga doir qollanma. Ò., «Meditsina», 1985.
27. Â.È. Ïîêðîâñêèé, Ê.Ì. Ëîáàí. Ðóêîâîäñòâî ïî èíôåêöèîííûì
áîëåçíÿì. M., «Ìåäèöèíà», 1986.
28. I.I. Yelkin. Umumiy va xususiy epidemiologiya. T., «Meditsina»,
1989.
29. M.L. Volovskaya. Epidemiologiya bilan infeksion kasalliklar asoslari.
Ò., Ibn Sino nomidagi nashriyot, 1992.
30. M.Q. Usmonov. Epidemiologiya. Ò., Ibn Sino nomidagi nashriyot,
1995.
31. S. Orifov, E. Eshboyev. Òeri va tanosil kasalliklari. Ò., «Ozbekiston
Milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 1997.
32. Sh.Sh. Shovaxobov. Yuqumli kasalliklar va epidemiologiya asoslari.
Ò., Ibn Sino nomidagi nashriyot, 1997.
33. A. Nikboyev. Ijtimoiy tibbiyot va sogliqni saqlash ishini tashkil
qilish. Ò., «Sharq», 1998.
34. E. Eshboyev, Y. Fayziyev, N. Nazarov. Mikrobiologiyadan amaliy
mashgulotlar. Ò., Ibn Sino nomidagi nashriyot, 2003.
372
MUNDARIJA
Kirish .................................................................................................. 3
I bolim. UMUMIY EPIDEMIOLOGIYA
1-bob. EPIDEMIOLOGIYANING ASOSIY TAMOYILLARI
1.1. Umumiy tushunchalar ................................................................... 6
1.1.1. Epidemiologiya fanining qisqacha tarixi ................................. 8
1.1.2. Orta Osiyoda epidemiologiya fanining
paydo bolishi va rivojlanishi................................................ 10
1.1.3. Epidemiologiyaning boshqa tibbiyot
fanlari bilan aloqasi ............................................................. 14
1.1.4. Epidemiologik tekshirish usullari ........................................ 16
1.1.5. Epidemiologik tahlil ............................................................ 17
1.2. Epidemik jarayon haqida tushuncha .............................................. 20
1.2.1. Epidemik jarayonning ichidan boshqarilishi ........................ 20
1.2.2. Epidemik jarayonning davriyligi .......................................... 23
1.2.3. Epidemik jarayonning korinishlari ..................................... 26
1.2.4. Yuqumli kasalliklarning tabiiy ochogi
togrisidagi nazariya ........................................................... 29
1.2.5. Epidemik jarayon korinishlarini
ifodalovchi tushunchalar ..................................................... 31
1.2.6. Epidemiyaning turlari ......................................................... 32
1.2.7. Hudud boyicha epidemiyalar .............................................. 34
1.2.8. Kasallik ochogida otkaziladigan
epidemiologik tekshirish ...................................................... 36
1.2.9. Kasalliklar otish mexanizmi ............................................. 38
1.2.10. Yuqumli kasalliklar tarqalishida havoning orni ................ 41
1.2.11. Suv yuqumlilik omili ................................................... 43
1.2.12. Òuproq kasallik tarqatuvchi omil ................................... 45
1.2.13. Oziq-ovqat mahsulotlari yuqumli
kasallik tarqatuvchi omil ................................................... 47
1.2.14. Òurmush va mehnat faoliyati jihozlari
kasallik tarqatuvchi omil ................................................... 48
1.2.15. Òashuvchilar yuqumli kasallik omili ............................ 49
373
1.3. Yuqumli kasalliklar profilaktikasi ................................................ 49
1.3.1. Yuqumli kasalliklarning oldini olish ................................... 55
1.3.2. Emlashlarni tashkil qilish va preparatlarni
kiritish texnikasi ................................................................ 61
1.3.3. Immunitet ........................................................................... 63
1.3.4. Sanitariya maorifi ishlari ..................................................... 67
1.3.5. Shoshilinch profilaktika ...................................................... 68
1.3.6. Epidemiyaga qarshi chora-tadbirlarning
samaradorligi ....................................................................... 69
1.3.7. Epidemiologik nazorat epidemiyaga
qarshi kurashning asosi ....................................................... 70
1.3.8. Hududning sanitariya muhofazasi ........................................ 71
1.3.9. Yuqumli kasalliklar ochogida epidemiyaga
qarshi kurash ...................................................................... 77
1.4. Sterilizatsiya ................................................................................. 89
1.4.1. Kimyoviy eritmalar bilan sterilizatsiya
qilishni tekshirish .............................................................. 92
1.5. Infeksion kasalliklar tasnifi ......................................................... 99
1.5.1. Epidemik jarayonning rivojlanish mexanizmi ................... 103
II bolim. XUSUSIY EPIDEMIOLOGIYA
2-bob. ICHAK INFEKSIYALARIGA QARSHI
EPIDEMIOLOGIK CHORA-TADBIRLAR
2.1. Ich terlama ................................................................................ 114
2.2. Esherixiozlar (ichak koliinfeksiyalari) ....................................... 121
2.3. Dizenteriya ................................................................................ 126
2.4. A virusli gepatit .......................................................................... 134
2.5. Shol (Poliomiyelitis) ................................................................. 138
2.6. Vabo .......................................................................................... 143
2.7. Ovqat toksikoinfeksiyalari .......................................................... 153
2.8. Botulizm .................................................................................... 155
2.9. Leptospirozlar ............................................................................ 162
2.10. Iyersinioz ................................................................................. 163
2.11. Xlamidiozlar ............................................................................ 168
2.12. Ornitoz .................................................................................... 170
2.13. Salmonelloz ............................................................................. 172
2.14. Poliklinikada yuqumli kasalliklar xonasining
ishlash tartibi .......................................................................... 180
374
3-bob. NAFAS YOLI INFEKSIYALARI
3.1. Griðð. Paragriðð. Adenovirusli infeksiyalar ................................. 185
3.2. Difteriya, skarlatina ................................................................... 188
3.3. Qizamiq ..................................................................................... 192
3.4. Kokyotal .................................................................................. 195
3.5. Epidemik meningit ..................................................................... 197
3.6. Suvchechak ................................................................................ 202
3.7. Qizilcha ..................................................................................... 204
3.8. Epidemik parotit......................................................................... 207
3.9. Sil .............................................................................................. 210
4-bob. QON ORQALI OTADIGAN INFEKSIYALAR
4.1. Toshmali terlama. Brill kasalligi ................................................. 216
4.2. Bezgak ....................................................................................... 220
4.3. B, C, D virusli gepatit ................................................................ 236
4.4. OITS (ÂÈ× infeksiyasi) ............................................................ 242
4.5. Gemorragik isitma ..................................................................... 245
4.6. Ku-isitma .................................................................................. 248
4.7. Qaytalama kana terlamasi ............................................................ 253
4.8. Brutselloz ................................................................................... 257
4.9. Olat .......................................................................................... 260
4.10. Legionelloz .............................................................................. 263
5-bob. TASHQI QOPLAM INFEKSIYALARI
5.1. Dermatomikozlar va qotir ......................................................... 266
5.2. Quturish .................................................................................... 268
5.3. Oqsim........................................................................................ 270
5.4. Kuydirgi .................................................................................... 273
5.5. Qoqshol ..................................................................................... 278
5.6. Moxov ....................................................................................... 281
5.7. Kanalar orqali otuvchi virusli ensefalit ..................................... 284
5.8. Tulyaremiya (Tularaemia) ......................................................... 288
6-bob. PARAZITOLOGIYA
6.1. Parazitizm, infeksiya va qozgatuvchi xususiyati
haqida tushuncha ....................................................................... 299
6.2. Parazitar turlarning kelib chiqishi va evolutsiyasi....................... 301
6.3. Trematodalar sinfi (Trematoda) ............................................... 304
6.4. Sestodalar sinfi (Cestoda)......................................................... 311
375
6.5. Nematodalar sinfi (Nematoda) ................................................. 324
6.6. Gijja kasalliklarida laboratoriya tashxisining
asosiy usullari............................................................................ 329
6.7. Amyobiaz................................................................................... 333
6.8. Leyshmaniozlar ......................................................................... 340
6.9. Balantidiaz ................................................................................. 343
7-bob. DAVLAT SANITARIYA-EPIDEMIOLOGIYA NAZORATI
MARKAZI ISHINI TASHKIL QILISH
7.1. Umumiy rahbarlik ..................................................................... 346
7.2. Ozbekistonda Davlat sanitariya-epidemiologiya
nazorati xizmati ........................................................................ 363
7.3. Kasalxonalarning sanitariya-epidemiologiya tartibi ..................... 365
Foydalanilgan adabiyotlar ..........................................................
370
YANGIBOY MANOBOVICH FAYZIYEV,
XURSANOY ABDUKARIMOVNA FAYZIYEVA
Dostları ilə paylaş: |