O‘zbekiston aloqa, axboratlashtirish va telekomunikatsion texnologiyalar davlat qo‘mitasi

Makroiqtisodiyot - bu mamlakat miqiyosida moddiy ishlab chiqarish va 
nomoddiy so‘zlarini bir butun qilib olingan milliy iqtisodiyotdir. 
Milliy ho‘jalikning tarkib topgan tuzilishi ijtimoiy mexnat taqsimoti rivojining 
natijasi hisoblanadi. 

---

Makroiqtisodiyot o‘z ichiga xalq xo‘jaligining moddiy va nomoddiy ishlab 
chiqarish, hamda hizmat ko‘rsatish sohalarini oladi. 
Moddiy ishlab chiqarish sohalari o‘z navbatida xalq xo‘jaligining ko‘plab yirik 
tarmoqlaridan iborat bo‘ladi. Ular ishlab chiqarish vositalari va iste`mol buyumlari 
ishlab chiqaruvchi tarmoqlarga (I va II bo‘linma) ajratiladi. 
Milliy iqtisodiyot meyorida faoliyat qilish uchun barcha tarmoq va ishlab 
chiqarish sohalarining o‘zaro bog‘liqligi va muvozanatli rivojlanishi talab qilinadi. 
Nomoddiy ishlab chiqarish milliy iqtisodiyotning ijtimoiy iste`molni qondirishga 
hizmat qiluvchi (soliqni saqlash, ta`lim, tarbiya) va millatning madaniy 
rivojlanishini belgilab beruvchi (fan, madaniyat, san`at, sport) sohalarini, hamda 
davlat boshqaruv va mudofaa tizimini o‘z ichiga oladi. 
Xizmat ko‘rsatish sohalari uy-joy, kommunal xo‘jaligi va madaniy maishiy 
xarakterdagi xizmat ko‘rsatuvchi ko‘plab tizimlardan iborat bo‘ladi. 
Milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarish hajmi bir qator ko‘rsatkichlar tizimi orqali, 
mikro va makroiqtisodiy darajada aniqlanib, tahlil qilinadi. Bu ko‘rsatkichlar 
yordamida korxonalar faoliyatiga baxo beriladi va milliy iqtisodiyotning 
rivojlanish tamoyillari aniqlanadi. 
Masalan, korxonalar faoliyatiga baxo berish uchun, ularning daromadlari va 
harajatlari hisoblab chiqiladi. Shu ma`lumotlarga asoslanib korxonaning foyda 
olishi eki zarar ko‘rishini bilish mumkin. Agar korxonaning ishi yaxshi bo‘lib, 
foida olsa, tegishli ma`lumotlaridan muvaffaqiyat sabablarini aniqlash uchun 
foydalaniladi. 
Korxona 
zarar 
ko‘rgan 
taqdirda 
ham 
tegishli 
mikroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlaridan uning bevosita sabablari aniqlanadi. 
Mikroiqtisodiy ko‘rsatkichlar ham butun iqtisodiyot uchun huddi shunday 
vazifani bajaradi. Bu tizimga kiruvchi turli hil ko‘rsatkichlar, birinchidan, bizga 
ma`lum vaqt oralig‘idagi ishlab chiqarish hajmini hisoblash va milliy 
iqtisodiyotning faoliyat yuritishini bevosita ta`sir qiluvchi omillarni aniqlash 
imkonini beradi. Ikkinchidan, makroiqtisodii ko‘rsatkichlar tizimi, Yamm ni uning 
harakatining barcha bosqichlarida, ya`ni ishlab chiqarish, taqsimlash, qayta 

---

taqsimlash va natijada foydalanish bosqichlarida ko‘rgazmali shaklda aks ettirishga 
imkon beradi.
Nixoyat mazkur ko‘rsatkichlar tizimi mavjud resurslar va ulardan 
foydalanishning mos kelishi (tengligi) kuzatilganda, mamlakatdagi umumiy 
iqtisodiy muvozanatlik holatini aks ettiradi. Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimini 
yaxshi tushunib olish uchun bozor ho‘jaligi sub`ektlari va bozor operasiyalari 
tarkibini (klassifikasiyasini) bilib olish zarur. 
Bozor xo‘jalik sub`ektlarini quyidagicha tasniflash qabul qilingan.