1-MAVZU: TA’LIM TIZIMI VA UNI BOSHQARISH
METODOLOGIYASI
Tayanch tushunchalar: Ta’lim tizimi, ta’lim sifati, modellashtirish,
ilmiy bilish, maktbgacha ta’lim, boshqarish, qonun hujjatlari, ta’limni tizimli
tahlili, amaliyot sohasi, tarkibiy tahlili.
Maktabgacha ta’lim tashkilotining pedagogik jamoasini boshqarish
o‘z navbatida boshqaruv faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarni MTTning
xodim va xodimlar guruhi tomonidan boshqa guruhlar faoliyatini samarali
tashkil etish va birgalikdagi faoliyatni amalga oshirishning mexanizmlarini
rivojlantirilib
boriladi.
Maktabgacha
ta’lim tashkilotini hodimlarini
boshqarishda, ta’lim tashkilotlari raxbarlari, pedagog xodimlar uchun pedagogik
jamaoni boshqarishda bilimlarning ahamiyati, jamoada bo‘ladigan shaxslarning
o‘zaro munosabatlarini tashkil etishiga muhim ilmiy-amaliy manba bo‘lib
xizmat qiladi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi pedagogik jamoani boshqarish ilmiy
asosida o‘rganiladi. Maktabgacha ta’lim tashkilotini boshqarishda boshqa
sohalari bilan uzviy bog‘likda, o‘zi to‘plagan ma’lumotlarni chuqur va ilmiy
jihatdan oqilona tahlil qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Maktabgacha ta’lim
tashkilotlarini boshqaruv ilmining mazmun va mohiyati xodimlarni yoki jamoa
mehnat faoliyatini boshqarish bilan ham bog‘likdir. Jamoa yiriklashgan sari
boshqaruvning vazifalari murakkablashib boradi. Boshqaruv jarayonining
murakkablashuvi boshqaruv ilmidan foydalanish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
Ta’lim sifati muammolarini tadqiq qilish metodologiyasi uch xil tahlil
darajasini: tadqiqotning umummetodologik, xususiy metodologik va aniq
metodikalarini o‘z ichiga oladi.
Metodologiya, metodika va tadqiqot jarayonlari o‘rtasidagi tafovut obyektiv
ravishda vujudga kelgan vositalar tizimini aks ettiradi. Bunda gap haqqoniylikni
o‘rganish va obyektga yaqinlashishning turli darajalarida, ya’ni oliy (uning
9
barcha o‘zaro aloqalaridagi jarayonni qamrab oluvchi), o‘rta (ushbu tizimning
ma’lum bir tarixiy sharoitlarda ishlashini qamrab oluvchi) va tajriba-sinov
darajalarida tahlil qilish usullarini chegaralash haqida boradi.
Umummetodologik daraja o‘rganilayotgan muammoga umumiy ijtimoiy-
falsafiy yondashuv bo‘lib, u tadqiqot obyektini va predmetini, uning barcha
jihatlari, aloqalari va vositalarini har tomonlama o‘rganishni talab qiladi.
Dialektik metod predmetni rivojlanishda, harakatda va o‘zgarishda o‘rganilishini
ko‘zda tutadi. O‘rganilayotgan jarayonlar va hodisalarni bilishga bunday
yondashuv o‘rganilayotgan tizim, hodisa yoki jarayonning qaror topish va
rivojlanish qonuniyatlarini ochish hamda ularni isloh qilish chora-tadbirlarini
asoslash imkonini beradi.
Dialektik metod ta’lim sifatini umumdavlat, jamoat va shaxs nuqtai nazaridan
ko‘rib chiqadi, umumjahon qonuniyatlari va tamoyillarini e’tiborga oladi, ta’lim
sohasidagi milliy madaniy-tarixiy va ma’naviy-axloqiy an’analar hamda
qadriyatlarning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga oladi. Bundan tashqari,
«ta’lim sifati» ham umuman, ham ayrim jihatlari bo‘yicha doimiy «taftish»
qilinadigan va to‘g‘rilab boriladigan dinamik hodisa sifatida ko‘rib chiqiladi.
Bunda ta’lim sifatining muhim xususiyatlarini birlikda, o‘zaro ta’sirda, o‘zaro
bog‘liqlikda va rivojlanishda tahlil qilish ko‘zda tutiladi.
Tadqiqotning xususiy metodologik darajasi ular asosida tadqiq qilinadigan
metodologik tamoyillar yig‘indisidan iborat. Bular tizimli-tarkibiy tahlil,
kompleks, dasturiy-maqsadli, shaxsiy-faoliyatli yondashuvlar, nazariya va
amaliyot, ong va faoliyat birligi tamoyillari va boshqalardir.
Tizimli-tarkibiy tahlil dastlab XVIII asrda jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy tizimi
misolida ishlab chiqilgan. O‘shanda tayyor metodologiya ishlab chiqilmagan
edi, biroq u yaxlit o‘rganishda tizimli-tarkibiy tahlil imkoniyatlari va
istiqbollarini ko‘rsatdi. Keyinchalik ijtimoiy-falsafiy, psixologik va pedagogik
muammolarni ishlab chiqishda ushbu tamoyil tobora keng qo‘llanilmoqda.
10
Ta’limni tizim sifatida jamiyat tuzilmasidan ajralgan holda ko‘rish imkonini
beruvchi mezon uning aniq maqsadga yo‘naltirilganligidir. Tizimli yondashuvda
ko‘zda tutilgan maqsadli tahlil ta’limni ijtimoiy-iqtisodiy, demografik, siyosiy
va boshqa jarayonlar bilan aloqalari nuqtai nazaridan ko‘rib chiqish imkonini
beradi. Ta’limning har bir tarkibiy qismi ham ana shu aloqaning muayyan
jihatini aks ettirgan holda, aniq yo‘nalishdagi maqsadga ega. Masalan, ta’lim
sifati, ta’lim tizimining tarkibiy-mazmunli qismi sifatida davlat, jamiyat,
shaxsning (ijtimoiy-shaxs buyurtmasi) maqsadli ko‘rsatmalari va qadriyatlar
bilan bog‘liq yo‘nalishlari, fan, texnika, madaniyat, texnologiyalarning
taraqqiyot darajasi, shuningdek tizimning tegishli tarzda kadrlar hamda resurslar
ta’minlanishi bilan belgilanadi.
Ijtimoiy tizimni o‘rganishda «hamma narsa hamma narsadan iborat» tamoyili
maqbuldir. Murakkab tizimning tarkibiy unsurlarga bo‘linishi ijtimoiy hodisalar
va jarayonlarni tadqiq qilishning eng to‘g‘ri usulidir.
Tizimli — tarkibiy tahlilning qo‘llanilishi quyidagilarni nazarda tutadi.
1. Ta’lim sifatini o‘zaro ta’sirda bo‘lgan tarkibiy qismlardan tashkil topgan
yaxlit masala sifatida ko‘rib chiqish. Shu boisdan, ta’lim sifati muayyan
bog‘liqlikda va iearxiyada bo‘lgan qator tarkibiy qismlarni birlashtiruvchi yaxlit
tizim sifatida tahlil qilinadi.
2. Ta’lim sifatini o‘rganishda asosiy e’tibor tarkibiy qismlarning o‘zaro va muhit
bilan ta’siriga qaratiladi. Bunda ta’lim sifati tarkibiy qismlarining funksional
iearxiyasini va ularning bo‘ysunishini aniqlash zarur. Faqat ana shu o‘zaro ta’sir
asosidagina birmuncha yuqori darajadagi hal qiluvchi tarkibiy qismlar yanada
takomillashgan ta’lim sifatining shakllantirilishini ta’minlaydi. Ta’lim sifatining
tashqi omillar bilan o‘zaro ta’sirini o‘rganish, unga ta’sir etuvchi shart-
sharoitlarni aniqlash hamda aks ettirilayotganning aks ettirilgani uchun
ahamiyatini har tomonlama va chuqur ochib borish imkonini beradi.
3. Ta’lim sifatini dinamik holat sifatida ko‘rib chiqish. U ham shaklan, ham
mazmunan va pirovard (kutilayotgan, maqsadli va haqiqiy) natijaga qarab
11
doimiy o‘zgarib turadi. Bu holatlarni keltirib chiqaruvchi sabablarni aniqlash
ta’lim sifatini rivojlantirish jarayonini samarali boshqarish imkonini beradi.
Ta’lim sifati va unga ta’sir ko‘rsatuvchi shart-sharoitlarning asosiy tavsiflarini
tadqiq qilish rivojlanish istiqbollari haqida fikr yuritish imkonini beradi. Bunday
yondashuvda uni o‘zgartirish jarayonida ta’lim sifati tarkibi va mazmunidagi
o‘zgarishlarni o‘rganish imkonini yaratadi.
Ta’lim tizimiga obyektiv ravishda xos bo‘lgan integral sifat — inersiyalilik —
ta’lim
va
kasb-hunar
dasturlarining
tegishli
tarkibiy
qismlarini
takomillashtirishga tegishli darajada prognozlashtirib yondashish zarurligini
anglashda, ularning aniq o‘zlashtirilishini ta’minlashda, shuningdek, tegishli
pedagogik tizimga singdirilgan ilmiy bilimlarning bashoratli yo‘nalishi
sharoitida hisobga olinishi mumkin. Aynan shu boisdan ham, uzluksiz ta’lim va
pedagogika fani sohasida ijtimoiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy-tarixiy,
etnopsixologik va boshqa turdagi prognoz qilish natijalarini majburiy tartibda
integratsiyalashni ko‘zda tutuvchi uzluksiz ta’limning yaxlit tizimini
rivojlantirishni prognozlashga tizimli yondashish dolzarb ahamiyat kasb etadi.
Ta’lim sohasida prognozlash va istiqbolni ko‘zlab rejalashtirish masalalarini eng
muhim muammolar qatoriga qo‘shayotgan taniqli olimlar, pedagoglar va ta’lim
tashkilotchilarining aksariyat ishlarida ushbu g‘oya qat’iy ta’kidlab o‘tilmoqda.
Ammo vazifa ta’lim sohasidagi prognoz tadqiqotlarning zarurligini anglab
еtishdan respublikada ta’lim tizimini rivojlantirish uchun amalda aniq
ifodalangan ijtimoiy buyurtmani amalga oshirish imkonini beruvchi
tadqiqotlarning o‘ziga o‘tishdan iboratdir. Bunda ta’lim-pedagogik prognoz
bilan
bog‘liq
ishlarda istiqbolda ta’lim iqtisodiyotining prognozli
muammolariga, masalan, istiqbolli miqdoriy parametrlar, ya’ni pedagogik
kadrlarga, malakali ishchilar va mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyojni aniqlashga,
turli xildagi ta’lim tashkilotlarining tegishli miqdori va ixtisosini bashorat
qilishga, ularni oqilona joylashtirishga, ilmiy-pedagogik tadqiqotlar mavzusini
istiqbolli rejalashtirishga, ta’lim tizimining ijtimoiy-iqtisodiy samaradorligini
12
aniqlashtirishga katta e’tibor beriladi. Xususan, uzluksiz ta’limning turli
darajalardagi maqsadlarini, ta’lim sifatini, uning mazmunini, usullari, o‘quv-
tarbiyaviy faoliyat vositalari va tashkiliy shakllarini prognozli asoslash bilan
bog‘liq pedagogik va didaktik muammolar hamon yеtarlicha ishlab
chiqilmayapti. Uzluksiz ta’lim tizimini rivojlantirishni bashorat qilishning asosiy
metodologik va nazariy muammolariga oid mavzular doirasi juda kengdir.
Avvalo, pedagogik prognozlashning real ilmiy maqomini hamda bilimlarning
ushbu tarmog‘i qamrab oladigan o‘sha fan sohasini aniqlash, pedagogik
prognozlash mumkin bo‘lgan obyektlarni va asosiy yo‘nalishlarni ko‘rsatish
zarur. Shundan so‘ng, prognozlash obyektlari va konkret shart-sharoitlarning
o‘ziga xos xususiyatini hisobga olgan holda, ta’lim sohasida tashxisli
tadqiqotlarni tashkil etishga nisbatan yondashuvlarni belgilovchi metodologik
tamoyillar tizimini asoslash lozim. Bunda prognozlash tavsifidagi ishonchli
axborot olishni va uning to‘g‘riligini ta’minlaydigan muayyan tadqiqot
usullarini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi.
Bugungi kunda pedagogik prognozlash nazariyasi va amaliyotining dastlabki
bosqichida O‘zbekistonda uzluksiz ta’lim tizimini rivojlantirishga oid turli
prognoz loyihalarni ko‘rib chiqish emas (vaholanki, ularni olish jarayonlari
bayon qilinmagan holda bunga urinishlar bo‘lgan), balki shunga o‘xshash
loyihalarni isbotlanganlik darajasini oshirish vositalari va usullarini izlash
muhim o‘rin tutadi. Shu bois yagona pedagogika fani pedagogik prognozlash
doirasida yangi yo‘nalishni, ya’ni barcha bo‘g‘inlarda uzluksiz ta’limning yaxlit,
murakkab va dinamik tizimini rivojlantirish alohida ahamiyat kasb etmoqda.
Bashoratli tadqiqotlarning birinchi galdagi vazifalarini hal qilishga va shu bilan
birga, ana shunday tadqiqotlarni samaraliroq o‘tkazish uchun muayyan
metodologik yo‘nalishlarni belgilab olishga diqqat-e’tiborni qaratish imkonini
beradigan umumlashtirilgan, tartibga solingan obyektlarni aniqlash muhim.
Boshqaruv san’at yoki fan sifatida qachon vujudga kelganligini ko‘rsatib
o‘tish juda mushkil. Ammo shu aʼyonki, qayerda inson faoliyat (mehnat) bilan
13
shug‘ullangan bo‘lsa, o‘sha joyda boshqaruv mavjud bo‘lgan. Bu jamiyatni
uchta sohasida yaqqol ifodalangan. Bular:
Ijtimoiy sohada. Guruh va jamoalarda tartib va targ‘ibotni joriy etish hamda
nazorat qilish uchun.
Iqtisodiy sohada. Ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish uchun va resurslarni
taqsimlash uchun.
Mudofaa sohasida. Dushmanlardan va vahshiy hayvonlardan, tabiat ofatlari
kabilardan himoyalanish uchun.
Bu holatni inobatga olib, ta’kidlash mumkinki “Boshqaruv deb, belgilab
olingan aniq maqsadga muvofiq, u yoki bu natijaga erishish uchun umumiy
tarzda tartibga keltirishga, barpo etishga, takomillashtirishga, qisqartirishga yoki
obyekt tuzilishini o‘zgartirishga qaratilgan, subyektning obyektga turli ko‘rinish
va darajalarda ta’sir etish jarayoniga aytiladi.
Boshqaruvni turli nazariyalar asosida tasniflab, bir qator darajalarini
aniqlash mumkin, ammo amaliyot nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda uning
mazmundorligini inobatga olib, ikki darajaga ajratish maqsadga muvofiq:
- boshqaruvning birinchi darajasi-jamiyat rivojlanishining turli davriy
bosqichlarida institutlar faoliyat mexanizmini aniq tushuntira olishga qodir
bo‘lgan falsafiy, pedagogik, siyosiy, iqtisodiy va sotsiologik majmuasidan tarkib
topgan boshqaruv nazariyasi;
- boshqaruvning ikkinchi darajasi-boshqaruv obyektlarining yig‘indisi,
amaliy bilim va ko‘nikmalarni, aniqroq aytganda, jamiyat taraqqiyotini
ta’minlash maqsadida fundamental ilmiy nazariyalarni (matematika, mantiq,
pedagogika,psixologiya, akmeologiya) qamrab olgan amaliy fan”.
2
Boshqaruvning maqsadi, sohalari, yo‘naltirilganligi, qo‘llaniladigan usul va
texnikalarini inobatga olgan holda uni umumiy, xususiy, shoshilinch, taktik va
strategik kabi turlarga ajratish mumkin.
2
Самаров Р. Ижтимоий тараққиётни таъминлашнинг назарий-амалий жиҳатлари // Ж. Муҳофаза +, 4 –
сон. 2011 (78). - Б. 4.
14
Boshqaruv masalalarida tadqiqot olib borgan nemis olimlari V. Zigert va L.
Lang boshqaruvga quyidagicha ta’rif berganlar: “Boshqaruv – bu odamlarni
boshqarish va mablag‘lardan foydalanishning shunday turiki, u qo‘yilgan
maqsadga insoniy, iqtisodiy va ratsional ravishda erishishni ta’minlaydi”.
Amerikalik olim P. Drukerning nuqtai nazari bo‘yicha, “boshqaruv, bu
faoliyatning mujassamlashmagan, olomonni samarali, maqsadga yo‘naltirilgan
va ishlab chiqaruvchi guruhga aylantiruvchi turidir”.
Boshqaruv darajalari, odatda uchta asosiy kategoriyalarga bo‘linadi:
1. institutsional bosqich;
2. boshqaruv bosqichi;
3. texnik bosqich.
Ularni ko‘rib chiqamiz:
Institutsional bosqichda strategik, ya’ni istiqbol rejalar va maqsadlar
tuziladi. Bunda boshqarishning boshqa kategoriyalariga qaraganda kam sonli
hisoblanadi va o‘zida yuqori bo‘g‘in boshqaruvchilarini: – vazirlar, rektorlar,
kompaniya direktorlar Kengashi raisi, generallar va maktabgacha ta’lim
boshqarishni qamrab olishi mumkin.
Yuqori bo‘g‘in boshqaruv rahbarlari shunday shaxslarki, ular tashkilotning
muhim qarorlarini qabul qilinishida mas’ul hisoblanishadi. Ularning ishi juda
katta bosimga ega, qizg‘in va ushbu tashkilot mavjud ekan, aniq bir chegaralar
mavjud emas.
O‘rta bo‘g‘in boshqaruv rahbarlari yuqori bo‘g‘in boshqaruvchilariga
bo‘ysunadilar va quyi bo‘g‘in (texnik) rahbarlarining ishini yo‘naltiradilar va
nazorat qiladilar. Agar tashkilot keng tarqalgan tuzilmaga ega bo‘lsa, unda o‘rta
bo‘g‘in boshqaruvi rahbarlari ikki qo‘shimcha darajaga bo‘linadilar (yuqori
darajadagi o‘rta bo‘g‘in boshqaruvi rahbarlari va quyi darajadagi o‘rta bo‘g‘in
boshqaruvi rahbarlari). O‘rta bo‘g‘in boshqaruvi rahbarlariga eng keng tarqalgan
misol qilib quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin: dekan (oliy ta’lim
15
muassasida), bo‘lim boshliqlari (agar gap biznes haqida borsa), sektor boshlig‘i,
maktabgacha ta’lim tashkiloti mudiralari va boshqalar.
Quyi bo‘g‘in boshqaruvi rahbarlari ishlab chiqarish vazifalarining
bajarilishini nazorat qilishadi. Bular - tashkiliy daraja, ya’ni bevosita
kadrlar,ishchilar yoki yosh kadrlar bilan ishlaydilar. Quyi bo‘g‘in boshqaruvi
rahbarlari juda xilma-xil bo‘lgan harakatlar mavjud bo‘lgan qizg‘in ishni
bajaradilar. Ular bir vazifadan ikkinchisiga o‘tishlariga to‘g‘ri keladi.
Shunday qilib, pedagogik boshqaruv ijtimoiy boshqaruvning muhim qismi
hisoblanib, o‘z maqsadi, predmeti, manbalari va tarkiblariga egadir.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini pedagogik boshqaruvning maqsadi:
ta’lim–tarbiya samaradorligini oshirish va tizim faoliyatini ta’minlash, jamiyat
tomonidan ta’lim -tarbiyaga qo‘yilayotgan talablarni bajarishini ta’minlash
uchun tizimning takomillashuvini oshirish yo‘llarini ishlab chiqishdan iborat.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini pedagogik boshqaruvi ta’lim–tarbiyani
rejalashtirish, amalga oshirish kabi vazifalarni bajarib kelayotganlarning
faoliyati.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini pedagogik boshqaruv manbalari: ta’lim-
tarbiya sohasiga oid bo‘lgan ilm-fanning yutuqlari: ta’lim falsafasi, ta’lim
sotsiologiyasi, ta’lim psixologiyasi, ta’lim va tarbiya nazariya, ta’lim iqtisodi,
ta’lim huquqi, ta’lim mededsinasi kabilarning natijalari.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini pedagogik boshqaruvning tarkibi:
Mudira Xodimlar Pedagogik jamoa Bilim Jamiyat
Bolalar Oila Tarbiyachi Pedagogik jamoa Xodimlar
jamoasi Ta’lim (Kasbiy ta’lim) Jamiyat kabi tizimi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini pedagogik boshqaruvni uchta asosiy
tipini ajratish mumkin:
—ta’lim-tarbiyaning konseptual rejadagi masalalari (ta’lim-tarbiyani uzoq
muddatli rejalashtirish, istiqboli bilan bog‘liq strategik vazifalar (darslik, o‘quv
uslubiy qo‘llanma kabilarni yaratish));
16
—ta’lim tarbiya jarayonini texnik-texnologik ta’minoti bilan bog‘liq
masalalar (yangi ta’lim texnikasi va texnologiyalarni yaratish, joriy qilish);
—pedagogik faoliyatni ta’minlash bilan bog‘liq masalalar (kadrlar
masalasi, pedagogik jamoalardagi ijtimoiy-pedagogik muhitni hisobga olish va
boshqalar).
Boshqaruv tizimi ochiq murakkab tizim hisoblanadi. Pedagogik jamoani
boshqaruvda pedagogik holatlar, ta’lim jarayoni va uning vazifalarini hisobga
olish lozim. Pedagogik jamoani tarkibiga e’tibor beradigan bo‘lsak, unda
Mudira, tarbiyachilar va ularning ota-onalarini tashkil etadi.
Pedagogik jamoa mudira , tarbiyachilar va bog‘chaning boshqa xodimlar
o‘rtasidagi bog‘liqlik, ta’limning tuzilishi, tarbiyachilar va boshqa xodimlarning,
gurux bolalarining bilish faoliyatini shakllantirish, ta’lim-tarbiya jarayonida
guruh bolalarni barkamol inson sifatida shakllantirish kabi muhim
muammolarni tadqiq etadi. Pedagogik jamoada o‘quv-tarbiya jarayonlarining
o‘ziga xos xususiyatlari, zamonaviy ta’lim-tarbiya nazariyasining
vazifalarini tadbiq etish bilan shug‘ullaniladi. Pedagogik faoliyat doimo
bog‘cha xodimlari jamoasi doirasida olib boriladi. Shu munosabat bilan rahbar
pedagogik jamoaning ichki hayotiga oid o‘ziga xos qonun, qoida va xususiyatlar
haqidagi bilimlarga ega bo‘lishi lozim.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2017-yil 16 fevraldagi
PF – 4958 – sonli “Oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim tizimini yanada
takomillashtirish to‘g‘risida”gi Farmoni o‘rganish.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 29-dekabrdagi PQ 27 – 07 -
sonli “2017 - 2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 9 sentyabrdagi
PQ-3261-sonli “Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori to‘g‘risidagi,
17
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 19-iyul 528 - sonli
“Maktabgacha ta’lim tashkilotlarining faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”
gi Qarori to‘g‘risidagi,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 30 sentyabr PF-5198-sonli
“Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni kabi me’yoriy manbaalari sifatida o‘rganishdan
iboratdir.
NamDU “Maktabgacha ta’lim metodikasi” kafedrasining 2018-2022 yillarga
mo‘ljallangan ilmiy-tadqiqot ishlari rejasi loyihalarini o‘rganib ish faoliyatlarigi
tadbiq qilishdan iborat.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy
Majlisga Murojaatnomasida shunday fikrlar keltirilgan: “...ta’lim sohasidagi
davlat siyosati uzluksiz ta’lim tizimi prinsipiga asoslanishi, ya’ni, ta’lim
bog‘chadan boshlanishi va butun umr davom etishi lozim. Rivojlangan
mamlakatlarda ta’limning to‘liq sikliga investitsiya kiritishga, ya’ni, bola 3
yoshdan 22 yoshgacha bo‘lgan davrda uning tarbiyasiga sarmoya sarflashga
katta e’tibor beriladi. Chunki ana shu sarmoya jamiyatga 15-17 barobar
miqdorda foyda keltiradi. Bizda esa bu ko‘rsatkich atigi 4 barobarni tashkil
etadi. Binobarin, inson kapitaliga e’tiborni kuchaytirishimiz, buning uchun
barcha imkoniyatlarni safarbar etishimiz shart”.
3
ligini takitlab boriladi.
Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyalanuvchilarining shaxsiy rivojlanishi, ular
ijtimoiy-shaxsiy qiziqishlarining faoliyatga yo‘nalganligi, mustaqil fikrlashlari,
ijodkorliklari, faolliklari, dunyoqarashlarining turg‘unlashuvi va bilishga
bo‘lgan ehtiyojlarini shakllanishi kabi holatlar bilan tushuntiriladi. Maktabgacha
ta’lim tashkilotlarini rivojlanishida mashg‘ulotlarda innovatsion yondoshuv
asosida muvafaqqiyatli sanalgan sifat, bilim, ko‘nikma va malakalarni
rivojlantirish va o‘z-o‘zini takomillashtirishning maqbul davridir. Bola ushbu
jarayonda bilimlarni jamlash, saqlash, uzatish, ularning mantiqiy tuzilmasini
3
Dostları ilə paylaş: |