O'zbekiston republikasida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan favqulodda vaziyatlar va ularni oldini olish borasida amalga oshirilayotgan ishlar

O'ZBEKISTON REPUBLIKASIDA YUZAGA KELISHI MUMKIN BO'LGAN FAVQULODDA VAZIYATLAR VA ULARNI OLDINI OLISH BORASIDA AMALGA OSHIRILAYOTGAN ISHLAR

Atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasi O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining (keyingi o‘rinlarda Davlat ekologiya qo‘mitasi deb yuritiladi) tarkibiy bo‘linmasi hisoblanadi.

Davlat ekologiya qo‘mitasi O‘zbekiston Respublikasi “Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi qonuni, O‘zbekiston Respublikasi “Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida”gi qonuni, O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining Nizomi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis qarorlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qaror va topshiriqlari, Vazirlar Mahkamasining qaror va topshiriqlari, O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining buyruq va topshiriqlari asosida ish olib boradi.

Atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasi O‘zbekiston Respublikasi ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining barcha tarkibiy bo‘linmalari bilan hamkorlikda ish olib boradi.

Davlat ekologiya qo‘mitasi O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash Vazirligi huzuridagi Davlat sanitariya epidemologiya nazorati, O‘zbekiston Respublikasi IIV Yo‘l Harakati Xavfsizligi boshqarmasining atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtiradi.

Atmosfera havosini muhofaza qilish boshqarmasi jamoat tashkilotlari va aholi bilan o‘zaro aloqada bo‘lib ularga metodik yordam beradi, atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi inspektorlarning ishlarini birgalikda tashkil qiladi va amaliy yordam beradi.

Atmosfera havosini muhofaza qilish sohasidagi xalqaro kelishuvlar O‘zbekiston Respublikasining Monreal protokolida ko‘rsatib o‘tilgan ozon qatlamini muhofaza qilish to‘g‘risidagi majburiyatlarini bajarish to‘g‘risida
O‘zbekiston Respublikasi BMTning «Ozon qatlamini muhofaza qilish to‘g‘risida»gi Vena Konventsiyasining tarafi hisoblanadi. Vena Konventsiyasini imzolash orqali O‘zbekiston Respublikasi quyidagi majburiyatlarni qabul qildi:

– ozon qatlamining holatini tizimli muntazam kuzatish va boshqa tegishli parametrlar;

– ozon qatlamining holatini o‘zgartirish yoki o‘zgartirish imkoniyatini yaratib, ushbu faoliyat salbiy ta’sirga ega ekanligi aniqlansa, o‘z yurisdiktsiyasiga kiradigan inson faoliyatini nazorat qilish, cheklash, kamaytirish yoki oldini olish uchun tegishli qonuniy yoki ma’muriy choralar ko‘rish;

– Ushbu Konventsiya protokol va ilovalarni amalga oshirish uchun kelishilgan chora tadbirlar, protseduralar va standartlarni ishlab chiqishda hamkorlik qilish;

– Ushbu Konventsiya va protokollarni samarali bajarish maqsadida vakolatli xalqaro organlar bilan hamkorlik qilish.

«Ozon qatlamini himoya qilish to‘g‘risida»gi Vena Konventsiyasi ko‘p tomonlama ekologik kelishuvdir. 1985 yilda Vena konferentsiyasida kelishib olindi va 1988 yildan kuchga kirdi, bu ozon qatlamini himoya qilish bo‘yicha xalqaro harakatlar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Ozon qatlamini buzadigan moddalar bo‘yicha Monreal protokoli ozon qatlamini iste’mol qilishni cheklash orqali ozon qatlamini himoya qilish bo‘yicha Vena konventsiyasiga oid xalqaro protokoldir.
Respublika Monreal protokoli va tuzatishlar doirasida ozon yemiruvchi moddalarning barcha global emissiyalarini tartibga solish bo‘yicha profilaktika choralarini ta’minlaydi, boshqa davlatlar bilan savdo-sotiqni tartibga soladi.
Ozonni yemiruvchi moddalarni iste’moldan bosqichma-bosqich voz kechishda taraqqiyotni ta’minlash uchun O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Makamasining quyidagi qarorlari qabul qilindi:
– 24.01.2000 yilda 20-conli “Ozon qatlamini himoya qilish soxasidai shartnomalar bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining xalqaro majburiyatlarini bajarish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi, uning doirasidagi OEMdan foydalanishni to‘xtatish bo‘yicha milliy dastur qabul qilindi:
– 14.03.2000 yilda 90-sonli "O‘zbekiston Respublikasiga olib kirish va O‘zbekiston Respublikasidan olib chiqishni tartibga solish to‘g‘risida";
– 11.11.2005 yilda 247-sonli "O‘zbekiston Respublikasiga olib kirish va O‘zbekiston Respublikasidan olib chiqishni tartibga solish va ularni o‘z ichiga olgan mahsulotlarni olib chiqishni takomillashtirish to‘g‘risida".
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2018 yil 9 yanvardagi “O‘zbekiston Respublikasiga import va O‘zbekiston Respublikasidan eksportni tartibga solish yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi 17-sonli qarori xamda tadbirkorlik sub’ektlariga 2018 yil 1 iyuldan boshlab “Yagona darcha” tamoyili bo‘yicha davlat xizmatdarini ko‘rsatishga qaratilgan o‘z ichiga olgan mahsulotlar qabul qilindi.
O‘zbekiston uchun Monreal protokoli doirisida qabul qilingan majburiyatlarning bajarilishiga rioya qilishning strategik yo‘nalishi 2030 yilga GXFUlar iste’molining to‘liq to‘xtatilishi hisoblanadi.
Amalga oshirilgan ishlar samarasini berdi. Bugungi kunga kelib Respublikada muomaladan 99.9% OEM to‘liq chiqarildi, bu esa Monreal protokoli tomonidan rejalashtirilgan muddatlardan ancha oldinda.
Ta’kidlash joizki, OEMdan foydalanishni to‘xtatish bo‘yicha Milliy dasturni amalgaoshirish natijasida O‘zbekiston Monreal protokoli va uning tuzatishlar doirasida qabul qilingan barcha majburiyatlarga to‘liq rioya qilish rejimida turibdi.
Davlat ekologiya qo‘mitasi va O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasi o‘rtasida doimiy hamkorlik amalga oshirilmoqda.
Milliy dastur doirasida OEM iste’molini davlat tomonidan tartibga solish chora-tadbirlari amalga oshirildi, shuningdek 2000-2007 yillarda O‘zbekiston Respublikasida GEF, YuNEP xalqaro tashkilotlar yordamida 3356,194 ming AQSh dollari qiymatidagi beshta loyiha amalga oshirildi. Shuningdek, hukumat qaroriga muvofiq O‘zbekistonda xalqaro ekologik fond/BMT loyihasi o‘tish davri iqtisodiyoti bo‘lgan mamlakatlar mintaqasida GXFUlarni jadal qisqartirilishining dastlabki bajarilishi loyihasi amalga oshirildi. Ushbu qarorni amalga oshirish maqsadida 2013-2018 yillarda umumiy qiymati 2109,789 ming AQSh dollariga teng loyihalar amalga oshirildi.
2019 yil iyul oyida O‘zbekistonda GXFU iste’moldan nol ozon yemiruvchi quvvatga ega va global isish salohiyati past bo‘lgan energiya samarador texnologiyalarni ilgari surish orqali chiqishining to‘liq yakunlash loyihasining 2-bosqichi ishga tushirildi. 2019-2024 yillarda amalga oshiriladigan loyihaning umumiy byudjeti 8646700 AQSh dollarini tashkil etadi.
Ushbu loyiha doirasida quyidagi faoliyatni amalga oshirish rejalashtirilgan:
– GFXU ist’molini olib tashlash va GFXU import/eksport nazorati bo‘yicha milliy qonunchilikni, shuningdek Yevropa ittifoqi va boshqa mamlakatlarning ilg‘or qonunchiligini moslashtirish orqali OEMlarni muqobillarini takomillashtirish;
– davlat bojxona qo‘mitasining OEMlarn import/eksportini nazorat qilish bo‘yicha mutaxassislarning salohiyatini mustahkamlash, shuningdek OEM va o‘z ichiga olgan uskunalarning muqobillarni mustahkamlash;
– katta ob’ektlarda GFXU larni kamaytirishuchun monitoring loyihasini sinovdan o‘tkazish;
– ozon qatlami bilan bog‘liq masalalar bo‘yicha jamoatchilik va iste’molchilarning xabardorligini oshirish;
– sovutish va havoni tozalash sohasida ayollarning roli va ozon qatlamini muhofaza qilish bo‘yicha keng qamrovli so‘rov o‘tkazish, OKV sektorida gender jihatlarini hosobga olish bo‘yicha yo‘l haritasi loyihasini ishlab chiqish;
– 6 ta yangi (qayta ishlash bo‘yicha 4 ta va qayta tiklash bo‘yicha 2 ta) va 6 ta (qayta ishlash bo‘yicha 5 ta va qayta tiklash bo‘yicha 1 ta) markazlarni qayta ishlash uchun sovutgichlardan kamida 3000 kg qayta ishlash va 1000 kg GXFU ni tiklash bo‘yicha faoliyatni takomillashtirish;
– davlat muassasalari tijorat ob’ektlari , shuningdek o‘quv markazlarida kamida 5 ta namoyish loyihasini amalga oshirish;
– O‘zbekistonning import/eksportini tartibga solish sohasidagi asosiy yutuqlari va ular tarkibidagi mahsulotlar:
• OEM va ularning tarkibidagi mahsulotlarni import/eksportga litsenziyalash tizimini joriy etish, takomillashtirish va ishga tushirish ta’minlandi;
• O‘zbekiston Respublikasi Monreal protokoli va uning barcha tuzatishlar doirasida qabul qilingan majburiyatlarga rioya etish rejimiga amal qilib kelmoqda.