O’zbekiston respubliikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Sodda havo kollektorining umumiy ko’rinishi va sxemasi.


Yassi quyosh kollektorlari.
Iste’moldagi suvni isitish va turmushdagi isitish tizimlari uchun yassi kollektor ko’rinishidagi Quyosh qurilmasi ishlatiladi. Bir qaraganda bu qurilma oddiy metall yashikday ko’rinadi, biroq uning ichida Quyosh nurini yaxshi yutadigan qora plastina joylashgan. Bu yashik qopqog’i shisha yoki Quyosh energiyasini yaxshi o’tkazadigan plastmassadan iborat bo’lishi shart.
Yassi Quyosh kollektorini shisha qismi shaffof yoki xira bo’ladi, ko’pincha shishani Quyosh nuriga nisbatan to’liq shaffofmas qilib yasalishiga sabab, bunday shisha faqatgina yorug’likni o’tkazishi uchun. Xususan, shisha tarkibiga temir juda past miqdorda qo’shiladi, bu esa kollektorga tushayotgan yorug’likni asosiy qismini o’tkazishga yordam beradi. Uning ishlashi quyidagicha: Issiqlik qabul qiluvchi plastina deb nomlanadigan plastinkaga tushgan Quyosh energiyasi shu yerning o’zida issiqlik energiyasiga aylanadi, shisha esa kollektor FIKni oshirish uchun xizmat qiladigan issiqlikdan himoyalovchi qatlam bo’lib hisoblanadi. Uning devorlari ham issiqlikdan himoyalagich vazifasini bajaradi, bunday konstruksiya issiqlik yo’qolishini minumumga tushiradi.
Quyosh nurini yutuvchi plastina yoki absorbentni qora rangda bo’yalishiga sabab, yutilayotgan Quyosh energiyasi miqdorini oshirishdir. Chunki, mutlaq qora jism tushayotgan radiatsiyaning to’lqin uzunligiga bog’liq bo’lmagan holda barcha diapazonini yutadi.


Yassi Quyosh kollektorining sxematik ko’rinishi.

Shishadan o’tib yutuvchi plastinkaga tushgan Quyosh energiyasi shu yerda issiqlik energiyasiga aylanish jarayonini davom ettirish uchun olingan issiqlik issiqlik tashuvchiga yuboriladi. Bunda issiqlik tashuvchi bo’lib, trubalarda aylanayotgan havo yoki suyuqlik hisoblanadi. Afsuski, qoraytirilgan sirt ham Quyosh radiatsiyasining 10%ni qaytaradi. Bu holatni cheklash uchun yutuvchi plastinkaga qo’shimcha maxsus qoplama qoplanadi. Bunday qoplama oddiy bo’yoq bilan bo’yalgan sirtga nisbatan uzoqroq xizmat qilib, kollektor FIKni oshirish imkonini ham beradi. Bunday qoplamalarga misol sifatida amorf yarim o’tkazgichli qatlamlar kiradi. Qaysiki ular, asosi metall hisoblangan plastinkaga purkaladi. Yutuvchi plastinalar issiqlikni yaxshi o’tkazadigan metalldan tayyorlanadi, metallning yuqori darajada issiqlik o’tkazuvchanligi issiqlik tashuvchiga qayta ishlangan energiyani uzatish jarayonida issiqlik yo’qolishini kamaytirishga olib keladi. Bunday metallarga alyuminiy va mis kiradi. Bu ikki metall orasidagi farq misning alyuminiy plastinkasiga nisbatan issiqlikni yaxshiroq o’tkazishi va korroziyaga bardoshliligidir.