O’zbekiston respubliikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Quyosh kollektori yordamida basseynini isitish sxemasi.
Hozirgi paytda kelib Quyosh kollektorlarining eng oddiy ko’rinishlaridan biri havo kollektorlari hisoblanadi. Bular termosifon kollektorlari deb ham yuritiladi. Bunday nomlanishiga sabab, generator bir vaqtning o’zida issiqlikni o’ziga olib uning hisobiga qiziyotgan suvni ham o’zida saqlaydi, bunday kollektorlar ko’pincha standart qurilmalar hisoblangan gazli va elektrli qurilmalarni dastlabki haroratgacha ko’tarish uchun suvni isitib beradi. Bunday usul yordamida elektr ta’minotini tejash mumkin. Ushbu kollektorning afzalliklarini qaraymiz: birinchidan, elektr energiyani tejaydi. Ikkinchidan, nisbatan yetarlicha arzon hisoblangan Quyosh suv isitish tizimida foydalaniladi. Uchunchidan, qurilmaga texnik xizmat ko’rsatish ancha oddiy, bunday kollektorlar “Integrated Collector and storage” yoki shunchaki yig’ma kollektorlar deyiladi. Bunda ko’pincha bir yoki bir nechta suv bilan to’ldirilgan bak mavjud. Bu baklar issiqlikdan himoyalangan yashik ichida joylashtiriladi va shisha qopqoq bilan qoplanadi, ba’zan yashik ichiga reflektor joylashtirilib uning maqsadi tushayotgan Quyosh nurini yig’ib beradi. Ushbu qurilmaning ishlash jarayoni ancha oddiy. Shishadan o’tgan Quyosh energiyasi suvni qizdiradi. Bunday usulda xizmat ko’rsatadigan qurilma arzonga tushadi, biroq sovuq paytda suvni muzlashdan himoya qilish kerak bo’ladi.




Quyosh havo kollektori.

Quyosh havo kollektorlari havoni sirkulyatsiya qilish usuliga qarab ikki guruhga bo’linadi: 1- guruhda kollektordagi issiqlik tashuvchi yani havoning oqimi to’g’ridan – to’g’ri yutuvchi sirt ostidan o’tadi. Bunda kollektordagi havoning harorati atrof – muhit haroratidan 3 – 5°C bilan farqlanadi. Bunday past FIKni bo’lishiga sabab konveksiya va nurlanish orqali issiqlik yo’qolishining mavjudligidir. Infraqizil nurlanishga nisbatan kichik o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan istalgan shaffof modda bilan yutuvchi sirt qoplanganda, u issiqlik yo’qolish darajasini kamaytiradi. Sabab havo oqimi yutuvchi sirt ostida yoki yutuvchi sirt bilan ushbu shaffof qoplama orasida to’planadi. Shisha yoki plastmassadan qilingan shaffof qoplama yutuvchi sirtdan chiqayotgan issiqlik nurlanish darajasini ko’p miqdorda pasaytirish imkoni yo’q. Biroq haroratni 20 – 50°C ko’tarish imkonini beradigan konvektiv issiqlik yo’qolishini kamaytirib yuboradi. Shu bilan birga bu parametrga kollektorga tushayotgan Quyosh energiyasini intensivligi va havo iqlimi sifati ham bo’g’liq. Bularning umumiy afzallik tomonlari yutuvchi sirt harorati pasayishi hisobiga nurlanish bilan issiqlik yo’qolishining kamayishi ham kuzatiladi. Biroq shuni ham qayd etish kerakki, havo oqimi to’qnashishi hisobiga absorbentga yutilayotgan energiyani kamayishi sodir bo’ladi.