Bozor xo‘jaligini subyekti.
Uy-xo‘jaligi – bu bir yoki bir necha kishilik tarkibidagi iqtisodiy birlikdir. U:
- inson kapitalining ishlab chiqarilishi va qayta ishlab chiqarilishini ta’minlaydi;
- o‘zi mustaqil qaror qabul qiladi;
- ishlab chiqarish omillaridan qaysi biriga egalik qiladi;
- o‘z talab va ehtiyojlarini maksimal darajada qondirishga intiladi.
Korxona – shunday iqtisodiy birlikki, u:
ishlab chiqarish omillarini sotish maqsadida mahsulot ishlab chiqarish uchun
ishlatadi;
maksimal foyda olishga intiladi;
o‘zi mustaqil ravishda qaror qabul qiladi.
Bank – bozorning normal faoliyat yuritishi uchun zarur bo‘lgan pul
massasining harakatini tartibga soluvchi moliya-kredit muassasasidir.
Davlat – huquqiy, siyosiy hokimiyatni zarur hollarda ijtimoiy aloqalarga
erishish uchun bozor subyektlari ustidan nazoratni ta’minlovchi hukumat
muassasalari timsolida taqdim etiladi.
Bozor munosabatlari tizimida «ishlab chiqaruvchi –iste’molchi» aloqasi
asosiylaridan biri hisoblanadi.
Bozor xo‘jaligi subyektlarining o‘zaro harakatining umumiy modeli:
Bozor xo‘jalik obyektlari: tovarlar va xizmatlar, ishlab chiqarish omillari
(mehnat, yer, ishlab chiqarish vositalari), pul, kapital, qimmatbaho qog‘ozlar,
davlat tomonidan beriladigan imtiyozlar va subsidiyalar, ijtimoiy to‘lovlar va
preferentsiyalardir.
Bozor tuzilmasining tasnifi:
Bozor iqtisodiyotining infratuzilmasi – bu alohida bozorlar doirasida harakat
qiluvchi va uning normal ishlashini ta’minlash uchun ma’lum bir vazifalarni
bajaruvchi, o‘zaro bog‘liq institutlarining yig‘indisidir.
Bank
Uy xo‘jalikgi
Davlat
Korxona
Bozor obyektlarining iqtisodiy
naziyalari
Tovarlar va xizmatlar bozori; ishlab
chiqarish vositalari bozori; mehnat bozori;
investitsiyalar bozori; moliya bozori;
qimmatbaho qog‘ozlar bozori
Mahalliy bozor: mintaqaviy bozor; jahon
bozori
Jog‘rofiy holati bo‘yicha
Monopolistik bozor; oligapolik bozor;
erkin bozor
Raqobatning
cheklanganligi
darajasi bo‘yicha
Avtomobil bozori, kompyuter bozori
Tarmoqlar bo‘yicha
Ulgurji bozor, chakana bozor
Sotishning holati bo‘yicha
|
