O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH
VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI
DAVLAT
QO’MITASI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS
FILIALI
KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
KASBIY TA’LIMI YO’NALISHI
IQTISODIYOT NAZARIYASI FANIDAN
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Bozor iqtisodyotning avzalliklari va
kamchiliklari
Topshirdi:
Qoshqarov A.
Qabul qildi:
Zakimov A.
NUKUS 2014
KIRISH
Bozor mexanizmi davlat tomonidan tartibga solishsiz
ishlay olmaydi. Davlatning tartibga
solishsiz normal bozorning
bo‘lishi mumkin emas. Bu davlatning xo‘jalik yurituvchi
subyektlarning faoliyatiga bozor mexanizmining ishlashi uchun
normal sharoitlar ta’minlash, iqtisodiy va ijtimoiy muammolarni
hal qilish maqsadida ta’siridir. Iqtisodiyotning
davlat tomonidan
tartibga solinishi o‘z ichiga turli: byudjet-soliq, pul-kredit,
ma’muriy shakllarni oladi. Ma’muriy tartibga solish, masalan,
majburan kartellashtirish, korxonalarni ochish uchun ruxsat olish
va hokazo kabi choralar yordamida amalga oshiriladi.
Byudjet-
soliq shaklida tartibga solish byudjetining daromad va xarajat
qismlarini tenglashtirishni ko‘zda tutadi. Tanqislik bilan
moliyalashtirish inflyatsiya jarayonlarini kichraytiradi,
ularga
turtki va zamin bo‘ladi. Shuning uchun davlat byudjetni
muvozanatlashtirishga intiladilar, pul-kredit shaklida tartibga
solish foiz stavkalarini o‘zgartirishni, «ochiq bozor»dagi
amallar
(operatsiyalar)ni, majburiy bank zaxiralarining me’yorlarini
o‘zgartirishni o‘z ichiga oladi.
Xo‘jalik yuritishning bozor tizimiga xos bo‘lgan rag‘batlar va
tamoyillarning samaradorligini ijobiy baholagan holda unga xos
bo‘lgan salbiy tomonlarni ham inkor etib bo‘lmaydi, ular iqtisodni
nomo‘’tadil rivojlanishi tendensiyalari (inflyatsiya, ishsizlik, o‘sish
sur’atlarining
pasayishi),
daromadlarning
taqsimlanishidagi
tengsizlikning kuchayishiga olib keluvchi tendensiyalarni yuzaga
keltiruvchi, ijtimoiy ne’matlar ishlab
chiqarish va xizmatlar
ko‘rsatish
bilan
bog‘liq
bo‘lgan
sohalarni
rivojlantirish
imkoniyatlarini cheklovchi bozor qonunlarining amal qilishning
oqibatlaridir.
Shuning uchun hozirgi zamon bozor tizimi uchun iqtisodiy
rivojlanishga davlatning aralashishi zarurdir. Buning miqyosi va
shakllari har bir mamlakatda turlicha variantlardadir. Ammo
bozor
iqtisodiyotida davlatning iqtisodiy vazifalarini kengaytirish uchun
obyektiv
chegaralar
mavjuddir.
Bozor
mexanizmining
harakatlarini to‘g‘rilab, uning salbiy tomonlarini yumshatib turar
ekan davlat bozor narxlarini shakllantirishning asoslarini va erkin
raqobatni buzilmasligi kerak.