O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

vaqtning sekinlashishi 
deyiladi. 
Bu 
qonuniyatlarni 
aniqlash 
uchun 
Lorents 
almashtirishlaridan 
foydalanamiz. Aytaylik, xarakatlanayotgan K
1 
sistemaning (M-n, kosmik 
kemaning) biror X' nuqtasida t
1 
vaqtda qandaydir voqea boshlansin-u, t
2 
vaqtda tamom bo’lsin. Masalan, chiroq yonsin-u, o’chsin. Shu sistemada 
chiroqning yonib o’chishi 
uchun 
ketgan 
vaqt, 
ya’ni 
voqealar 
davom 
etadigan 
vaqt 
oralig’i 
qo’yidagicha 
bo’ladi:

---

Chizg’ich K' sanoq sistemasida O'X o’q bo’ylab tinch yotgan bo’lsin. 
Bu 
sistemadagi chizg’ichning uzunligi qo’yidagiga teng: 
K' sistema K sistemaga nisbatan o’zgarmas v tezlik bilan 
xarakatlanadi. 
Chizg’ichning K sistemadagi uzunligini o’lchash uchun shu sistemaga tegishli 
vaqt bo’yicha ayni bir paytda chizg’ich uchlarining K sistemadagi x
1 
va x
2 
koordinatalari o’lchab olingan bo’lishi zarur: Bu koordinatalar ayirmasi 
K' sistemada chizg’ich 
uchlarining koordinatalari Lorents almashtirishlaridan topiladi: 
K' sistema K sistemaga nisbatan o’zgarmas v tezlik bilan 
xarakatlanadi. Chizg’ichning K sistemadagi uzunligini o’lchash uchun shu 
sistemaga tegishli vaqt bo’yicha ayni bir paytda chizg’ich uchlarining K 
sistemadagi x
1 
va x
2 
koordinatalari o’lchab 
olingan
bo’lishi 
zarur: 
Bu 
koordinatalar 
ayirmasi 
Chizg’ichning K sistemadagi uzunligi bo’ladi: l=x
2
-x
1 
(b)

---

ADABIYOTLAR 
1.O.Axmadjonov. Fizika kursi. Mеxanika va molеkulyar fizika. Toshkеnt . 
O`qituvchi 1981. ( 128:133 ) 
2. U.K.Nazarov, X.Z.Ikromova, K.A. Tursinmеtov. Umumiy mеxanika kursi. 
Mеxanika va molеkulyar fizika. Toshkеnt. “O`zbеkiston”. 1992. ( 117:129) 
3. A.S.Nu'monxujaеv. Fizika kursi. I qism .Mеxanika va statis tik fizika 
tеrmodinamika. Tosh. “O`qituvchi” 1992. ( 77:87) 
4. I.V.Savеlеv .Umumiy fizika kursi .I tom . Tosh. “O`qituvchi”. 
5.T.I.Trofimova. Kurs fiziki. M; - Vo`ssh. shk. 1985 (:62:64) 
6.
Yu.B.Rushеr, M.S.Ro`vkin .Tеoriya otnositеlnosti. M.UChPЕDGIZ. 1960 (75:98) 
7. 
M.Ismoilov, P. Habibullaеv, M. Xaliulin «Fizika kursi» Toshkеnt «O`zbеkiston» 
2000 
8. 
O`.Q. Nazarov «Umumiy fizika kursi» Toshkеnt «O`zbеkiston» 2002