O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarni ularning xo‘jalik faoliyatini taftish
qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan holda tekshirish tegishli nazorat qiluvchi (yong‘inga qarshi, sanitariya, veterinariya, energetika nazorati va boshqa) organlar tomonidan, qoida tariqasida, bir marta o‘tkaziladigan kompleks tekshiruv davomida amalga oshiriladi. Kompleks tekshiruvlar maxsus vakolatli organ tasdiqlagan rejalar asosida o‘tkaziladi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini muqobil tekshirishlar jinoyat ishlari yuzasidan tergov olib borish jarayonida tekshirish tayinlash to‘g‘risidagi qaror asosida yoxud nazorat qiluvchi organlar tomonidan maxsus vakolatli organning qaroriga binoan amalga oshiriladi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini muqobil tekshirishlar xo‘jalik yurituvchi subyektlarga bormasdan turib amalga oshiriladi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini muqobil tekshirishlarga ularning tekshirilayotgan xo‘jalik yurituvchi subyekt bilan o‘zaro munosabatlari yuzasidangina yo‘l qo‘yiladi, ulardan muqobil tekshirish predmetiga taalluqli bo‘lmagan moliya-buxgalteriya hujjatlarini yoki boshqa hujjatlarni talab qilib olish taqiqlanadi. Nazorat qiluvchi organlar tomonidan tadbirkorlik subyektlari faoliya- tini tekshirishni o‘tkazish muddati 30 kalendar kundan oshmasligi kerak. Istisno tariqasidagi hollarda, Kengash qarori bilan bu muddat ko‘pi bilan 30 kunga uzaytirilishi mumkin. Tegishli asoslar (tadbirkorlik subyektlari rahbarlari, bosh buxgalterla- rining yo‘qligi, boshqa asosli sabablar) bo‘lganda tekshirishlar o‘tkazish muddatini o‘zgartirishga Kengash qarori bilan, rejali tekshirishlarni ularni o‘tkazish imkoni bo‘lmaganligi yoki ularda ayrim nazorat qiluvchi organlar hududiy bo‘linmalari ishtirok etishi mumkin bo‘lmaganligi sababli birmuncha keyinroq muddatlarga ko‘chirishga esa viloyat komissiyalarining qarori bilan yo‘l qo‘yilishi mumkin. Tadbirkorlik subyekti faoliyatini tekshirishga Kengash yoki viloyat komissiyasi tomonidan belgilangan tartibda ruxsat berilgan nazorat qiluvchi organlarning tarkibiy tuzilmalariga ana shu nazorat qiluvchi organlar boshqa tarkibiy bo‘linmalarining tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirish huquqiga ega bo‘lgan xodimlari tegishli nazorat qiluvchi organ yuqori bo‘linmasi rahbarining mazkur masala bo‘yicha maxsus qarori (buyrug‘i) asosidagina qo‘shilishi mumkin. Tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirishlarga belgilangan tartibda ruxsat berilgan bitta nazorat qiluvchi organga boshqa nazorat 78 qiluvchi organlar, rejadan tashqari tekshirish o‘tkazish uchun qonun hujjatlarida nazarda tutilgan asoslar bo‘lgan taqdirda, ular tomonidan berilgan buyurtmanoma asosida, Kengash qarori bilan qo‘shilishi mumkin. Kengash yoki uning hududiy bo‘linmalari qarorlari bilan ruxsat berilgan tadbirkorlik subyektlarini tekshirishlarni amalga oshirishni nazo- rat qiluvchi organlar o‘zlarining quyi hududiy bo‘linmalariga topshirishga haqli. O‘tkazilgan tekshirish natijalariga rozi bo‘lmagan tadbirkorlik subyektlari nizoli masalalarga aniqlik kiritish uchun nazorat qiluvchi organlarning yuqori bo‘linmalariga yozma murojaat qilish huquqiga ega. Nizoli masalalarga nazorat qiluvchi organlarning yuqori bo‘linmalari Kengash yoki uning viloyat komissiyalari bilan qo‘shimcha ravishda kelishmasdan turib, faqat tadbirkorlik subyektlarining murojaatlarida ko‘rsatilgan masalalar yuzasidangina aniqlik kiritadilar. Tadbirkorlik subyektlari ularda o‘tkazish mo‘ljallanayotgan yoki o‘tkazilayotgan rejali yoki boshlab yuborilgan rejadan tashqari tekshirish haqidagi va ular faoliyatini tekshirishni amalga oshirishga ruxsat olgan nazorat organlarining nomi to‘g‘risidagi axborotni Kengash yoki viloyat komissiyasining ishchi organlaridan bepul olishga haqlidirlar. Tegishli axborotni olish rejasi tekshirishlar to‘g‘risidagi axborotni matbuotda chop etish yo‘li bilan ham ta’minlanishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va uning joylardagi organlari zimmasiga respublika hamda mahalliy budjetlarning, shuning- dek, qo‘shma budjetda hisobga olinadigan budjetdan tashqari jamg‘arma- larning mablag‘lari hisobidan moliyalanadigan muassasalarning moliya- xo‘jalik faoliyatini belgilangan tartibda tekshirish vazifasi yuklansin. Zarur hollarda ana shu tekshirishlarni amalga oshirish uchun soliq va boshqa nazorat organlari jalb qilinishi mumkin. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilganidek Moliya vazirligi tizimida Bosh nazorat-taftish boshqarmasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida nazorat-taftish boshqarmalari faoliyat ko‘rsatadi. Ularning asosiy vazifasi bo‘lib budjet jarayonining barcha bosqichlarida budjet intizomiga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish hisoblanadi. Taftishlarni o‘tkazish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 1999-yil 4-yanvardagi 1-sonli Yo‘riqnomasi bilan tartibga solinadi. Ushbu normativ hujjat taftishlarning maqsad va vazifalari, ularni 79 tashkil etish va o‘tkazish, ularning natijalarini rasmiylashtirish hamda aniqlangan moliya intizomini buzishlar va kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar qabul qilish tartibini belgilaydi. Taftishning asosiy vazifalari tekshiruv obyektiga qarab farqlanadi. Moliya organlarining ish faoliyatini taftish qilish vaqtida quyidagilar tekshiriladi: - budjetlarni tuzish, ko‘rib chiqish va ijro etish tartibiga rioya etilishi; - budjetda nazarda tutilmagan chora-tadbirlar uchun sarflangan qo‘shimcha xarajatlarning qonuniyligi; - moliya organlari iqtisodiy va nazorat ishlarining ahvoli, budjet muassasalarining moliyaviy-xo‘jalik faoliyati to‘g‘risidagi hisobotlarni tahlil etish bo‘yicha ishlar, moliya oranlari tomonidan iqtisodiy va nazorat ishlari rejasining bajarilishi, yuqori moliya organlari topshiriq, vazifalarining o‘z vaqtida va sifatli bajarilishi; - moliya organi apparatini saqlash uchun xarajatlar smetasining ijrosi, moliya organida buxgalteriya hisobining ahvoli va hisobot tuzishning to‘g‘riligi; - moliya organlariga moliya organlari xodimlarining xatti-hara- katlari ustidan kelib tushgan shikoyatlar hamda moliya intizomi buzilganligi to‘g‘risida fuqarolardan tushgan ariza va xatlarni ko‘rib chiqishga doir ishlarning ahvoli va boshq. Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini taftish qilish vaqtida mablag‘lar va moddiy boyliklar saqlanishi hamda to‘g‘ri sarflanishi, buxgalteriya hisobi va hisobotining to‘g‘riligi, moliya intizomiga rioya etilishi tekshiriladi. Budjet muassasalari taftish qilinayotgan vaqtda smeta hisob- kitoblarining asoslanganligi, smetalarning ijrosi va mablag‘larning maqsadli ishlatilishi, mablag‘larning tejamli sarflanishi va saqlanishini ta’minlash, moliya-budjet intizomiga rioya etilishi va buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot tuzish to‘g‘riligi, budjetdan tashqari maxsus mablag‘larni hosil qilish va ularni to‘g‘ri xarajat qilish qonuniyligi masalalari va boshqalar tekshiriladi. Taftishlar o‘tkazish muddatlari va taftishchi guruhlar tarkibi har bir taftishning aniq vazifalari hamda taftish qilinayotgan muassasalarning o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqadigan, oldinda turgan ishlar hajmini hisobga olgan holda belgilanadi. Taftishlar va tekshiruvlar o‘tkazish muddati 30 kun belgilangan. 80 Taftish natijasida aniqlangan moliya intizomini buzishlar va ishdagi kamchiliklar to‘g‘risida dalolatnoma tuzilib, unga guruh rahbari, tekshirilayotgan muassasa rahbari va bosh hisobchi imzo chekadilar. Dalolatnoma bo‘yicha e’tiroz yoki boshqa fikrlar yuzaga kelgan holda, uni imzolagan rahbar va bosh buxgalter imzo yonida o‘z fikri, qo‘shimcha tushuntirishini yozadi hamda dalolatnoma imzolangan kundan boshlab besh kundan kechiktirilmagan holda yozma ravishda tushuntirish xatini taqdim etishadi. Dalolatnoma bo‘yicha tekshirilayotgan tashkilotning taftish bilan aniqlangan faktlarida bevosita aybdor deb hisoblangan boshqa mansabdor shaxslari ham, zarur bo‘lgan hollarda esa, ushbu tashkilotda ilgari ishlab ketgan rahbar va bosh hisobchi ham (aniqlangan tartibbuzarlik ular ishlagan davrga tegishli bo‘lsa) tushuntirish xati beradilar. Tushuntirish xatlarida bayon etilgan faktlarning to‘g‘riligi tekshirilishi va ular bo‘yicha yozma ravishda xulosa berilishi kerak. Aniqlangan faktlar bo‘yicha tartibbuzarliklarni bartaraf etish yuzasidan, taftish muddati tugashini kutmasdan, zudlik bilan qaror qabul qilish yoki suiiste’mollikda aybdor bo‘lgan shaxslarni javobgarlikka tortish zarur; bunda alohida dalolatnoma tuziladi, mansabdor shaxslar esa, aniqlangan faktlar bo‘yicha zarur bo‘lgan tushuntirish xatlarini berishlari shart. Oraliq dalolatnomalar kassalarni taftish qilish natijalari bo‘yicha ham tuziladi. Bu dalolatnomalar tekshiruvchilar va tegishli mansabdor shaxslar hamda pul mablag‘lari va moddiy boyliklarning saqlanishi uchun mas’ul bo‘lgan moddiy javobgar shaxslar tomonidan imzolanadi. Oraliq dalolatnomaning bir nusxasi tekshirilayotgan tashkilotning dalolatnomaga imzo chekkan mansabdor shaxsiga beriladi. Oraliq dalolatnomada bayon etilgan faktlar taftish umumiy dalolatnomasiga kiritiladi. Taftish dalolatnomasi bayonida aniqlangan faktlar qat’iy xolisona bo‘lishi, tushunarli va aniqligiga rioya etilishi shart. Tekshirilayotgan tashkilot moliyaviy faoliyati to‘g‘risida hujjatlar bilan tasdiqlanmagan turli xulosa va taxminlar taftish dalolatnomasiga kiritilishiga ruxsat berilmaydi. Taftish natijalari oshkor etilib, xo‘jalik yurituvchi subyektlar va muassasalarga ular haqida axborot beriladi. Davlat moliya intizomi bo‘yicha jiddiy tartibbuzarliklar aniqlangan yoki davlat mablag‘lari o‘g‘irlangan hamda boshqa suiiste’molliklar sodir etilgan hollarda, taftish materiallari tergov organlariga topshiriladi va ayni vaqtda tegishli organ rahbari oldiga javobgar mas’ul shaxslarning bundan 81 keyin egallab turgan lavozimlarida qolish-qolmasligini ko‘rib chiqish to‘g‘risidagi masala qo‘yiladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|