O‘zbekiston respublikasi oliy ta`lim, fan va innavatsiyalar vazirligi chirchiq davlat pedagogika universiteti

KOLLEJDA FIZIKANI O'QITISH MUAMMOLARI HAQIDA
Maqolada ko'p qirrali usulda jamlangan natijalar keltirilgan kollejda o'qitish faoliyati. Muallif ishining asosiy natijasi bu umumiy ta'limning shakllanishining asosiy sabablarini aniqlashdir fizikani o'rganish jarayonida kollej o'quvchilarining va kolatlari. Yechimlardan biri maqolada keltirilgan muammolar quyidagilardan keng qamrovli foydalanishdir innovatsion pedagogik texnologiyalarning pedagogik faoliyati. Natijada xulosa shuki, ma'lumotli raqobatbardoshlikni shakllantirish mutaxassis-bu fizika darslarida o'qituvchining asosiy vazifasi. Kalit so'zlar: vakolat, raqobatbardosh mutaxassis, axborot texnologiyalari. Kollejda fizikani o'qitish bo'yicha ko'p yillik tajriba shuni ko'rsatadiki to'liq assimilyatsiya texnologiyasi fizikaning asosiy materialini egallashni kafolatlaydi guruhlarning barcha talabalari. Bu o'qitishning asosiy maqsadlaridan biridir maxsus fizika bloki, ammo bu texnologiya rivojlanishda unchalik samarali emas kognitiv faoliyat, axborotlashtirish sharoitida talabalarning motivatsiyasi jamiyatlar mutaxassisliklari bo'yicha talabalarni rejali qabul qilish. Qurilish va bino va inshootlardan foydalanish, avtomobil yo‘llaridan foydalanish va aerodromlar, amaliy informatika shuni ko'rsatadiki, asosiy bilimlarga ega bo'lmagan birinchi kurs talabalari soni yil sayin ortib bormoqda.
Didaktika, pedagogika, psixologiya sohasidagi mutaxassislar bunga ishonishadi o'qituvchi talabalarning muvaffaqiyatsizligi sababini bilishi kerak. Bu faqat emas talabalarning o'qishni istamasligi. Ko'pincha vaziyat ko'rinadiganidan ancha murakkab bir qarashda.
Bir qator asosiy sabablarni ajratish mumkin:
1. umumiy ta'lim kompetentsiyalarining shakllanmaganligi;
2. fizika, matematika bo'yicha zaif bilimlar;
3. shaxsiy motivatsiyaning etishmasligi;
4. irodaning sust rivojlanishi, intizomsizlik, darslarning etishmasligi;
5. mustaqil ishlash ko'nikmalarining etishmasligi;
6. sog'liqni saqlash muammolari: zaif asab tizimi, hissiy va nutq qoidabuzarliklar;
7. ota-onalarning e'tiborsizligi;
8. moslashuv muammolari: mashg'ulotlar orasidagi qisqa tanaffuslar, talabalar ovqatlanish uchun vaqtlari yo'q, fanlar bo'yicha yuklar, kollejga uzoq yo'l.
Fizika fanidan dasturda qisqartirilgan soatlar soni, shuningdek talabalarning bilim darajasiga ta'sir qiladi. Fizika bo'yicha aniq darsliklarning etishmasligi kollejlar uchun talabalarning darslikdagi darslik bilan ishlashini qiyinlashtiradi. Bugungi kunda kompyuter texnologiyalari hayotning ajralmas qismiga aylandi talabalarimiz. Ular ko'pincha ularni ko'proq qiziqish bilan qabul qilishadi, oddiy fizika darsligidan ko'ra. Ma'lumotli raqobatbardosh mutaxassisni shakllantirish-bu fizika darslarida o'qituvchining asosiy vazifasi. "Jamiyat va shaxsning erkinligi, farovonligi va rivojlanishi insonning asosiy qadriyatlari. Siz ularni faqat yaxshi bo'lganda topishingiz mumkin ma'lumotli fuqarolar o'zlarining demokratik huquqlarini amalga oshirishga qodir va jamiyatda faol rol o'ynang. Jamiyat hayotida samarali ishtirok etish va rivojlanish demokratiya faqat qoniqarli ta'lim bilan mumkin, teng bilim, g'oyalar, madaniyat va erkin va cheksiz foydalanish kabi "(YUNESKOning "ommaviy kutubxonalar to'g'risida" Manifesti) Ushbu muammolarni qanday yo'llar bilan hal qilish mumkin?
- birinchi darsda o'qituvchining talablari aniq belgilanadi talabalar, baholash mezonlari va ularga rioya qilishning qat'iyligi ko'rsatilgan;
- talabalarning har qanday o'quv faoliyatini rag'batlantirish.
- muvaffaqiyatsiz talabalar uchun individual konsultatsiyalar o'tkazish;
-shaxsga yo'naltirilgan ko'p darajali ta'limdan foydalanish.
Bundan tashqari, shaxsga yo'naltirilgan texnologiya quyidagilarga imkon beradi kasbiy, kognitiv va kommunikativ kompetentsiya talabalar
- qiyinchilik darajasiga ko'ra har xil turdagi vazifalarni qo'llash ( variantni tanlash
talabaga taqdim etish);
- ta'limning barcha bosqichlarida va undan keyin bilimlarni doimiy nazorat qilishni ta'minlash fizika darsligining har bir qismini o'rganish;
-AKT va Internet-resurslardan foydalanish taqdimotni diversifikatsiya qilishga imkon beradi o'quv materiallari. Fizika-bu aniqlik muhim bo'lgan intizom talabalarning ilmiy dunyoqarashini shakllantirishdagi roli. Kompyuter o'rnini bosishi mumkin sifat jihatidan ulardan ustun bo'lgan butun TCO to'plami quyidagilarga imkon beradi biz ko'ra olmaydigan tabiiy hodisalarni namoyish eting. Masalan, mikrokosmos hodisalari yoki tez sodir bo'ladigan jarayonlar. Elektron dasturlardan foydalanish "Fizika 10-sinf va Fizika 11-sinf" o'quv qo'llanmalari (G. ya. sinflar sizga o'quv materialini chuqurroq o'rganish, tanishish imkonini beradi qiziqarli yoki qiyin mavzular bilan batafsil. Multimedia bilan bezatilgan elektron qo'llanmadagi o'quv materiallari sizga vizual namoyish qilish imkonini beradi nazariya, tajribalar, laboratoriya va amaliy ishlar.
Yangi axborot texnologiyalari XXI ning hal qiluvchi vositasiga aylandi asr, uning yordamida inson ongi yangi xarakterga ega bo'ladi. Aloqada shaxsning rivojlanishi bolalikdan sodir bo'lishi bilan. Ish staji qancha ko'p bo'lsa, shuncha ko'p yangi pedagogik fikrlashni rivojlantirish, shakllarni o'zlashtirish jarayoni qiyinroq va innovatsion texnologiyalar usullari. Innovatsion texnologiyalarni o'zlashtirish jarayon murakkab va uzoq davom etadi. Innovatsion texnologiyalar bizdan talab qiladi bilimlarni qulay, hissiy jihatdan rang-barang tarzda taqdim etishni o'rganing, o'zingizni o'zgartiring va ushbu rivojlanish sur'atini talabalarga etkazing . Ulardan biri yangi axborot texnologiyalaridan foydalanishning afzalliklari qidiruv va ijodiy faoliyat. An'anaviy shakl bilan taqqoslaganda doimiy ravishda bo'r va doskaga murojaat qilishga majbur qiladigan darsni o'tkazish men bo'ldim talabalarni ushbu mavzu bo'yicha taqdimotlar yaratishga jalb qilish materialni qo'shimcha tushuntirish uchun ishlatiladi. Talabalar kirish huquqiga ega elektron kutubxonalar uchun qo'shimcha materiallar tanlanadi, uni tizimlashtiring, taqdimotlar yarating va eng yaxshisi uchun shaklni tanlang spektakllar, guruh oldida o'z ishlarini himoya qilish. Natijada qiziqish ortib bormoqda fizikaga ko'ra, talabalar guruhda ishlashni o'rganadilar, notiqlik qobiliyatlarini rivojlantiradilar, qo'shimcha adabiyotlar bilan ishlash ko'nikmalari. Birinchi kurs talabalari oxirgi fizika bo'yicha davlat imtihonlaridan oldin darslar juda yaxshi bajariladi taqdimot, tadqiqot ishlarini loyihalash uchun murakkab vazifalar, loyihalarni tuzish. Ularning pedagogik faoliyatida kompleks foydalanish innovatsion pedagogik texnologiyalar to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita yo'llar bilan:
- talabalarning shaxsiy rivojlanish jarayonlariga ta'sir qilish;
- talabalarga o'z ta'limotlarini samarali tashkil etish, o'z-o'zini tartibga solishni o'rgatish xulq-atvor;
- shaxsni rivojlantirishning psixogen omillari ta'sirini faollashtirish;
- qurilish kollejida fizikani o'qitish maqsadlarini to'liqroq amalga oshirish vakolatli mutaxassislarni tayyorlashga qo'yiladigan zamonaviy talablarni hisobga olgan holda, doimiy o'z-o'zini rivojlantirish va o'z-o'zini tarbiyalashga qodir. Agar shaxs o'z-o'zini rivojlantirish potentsialiga ega bo'ling va kichik yutuq vositalariga ruxsat bering kerakli natija, u o'sadi, bu dunyoda o'zini kashf va dunyo oldin va keyin innovatsion texnologiyalarning roli katta bo'ladi. Va natija muvaffaqiyatli kollej bitiruvchilarining rivojlanayotgan faoliyati!


XULOSA
Kasb hunar maktablarida fizika fanining o`qitilishi ish reja asosida mutahasislik faniga bog`langan holda o`qitiladi.
Pedagogik texnologiyalar masalalari muammolarini o’rganayotgan o’qituvchilar, ilmiy tadqiqotchilar, amaliyotchilarning fikricha pedagogik texnologiya-bu faqat axborot texnologiyasi bilan bog’liq, hamda o’qitish jarayonida qo’llanishi zarur bo’lgan kompyuter, masofali o’qish yoki turli xil texnikalardan foydalanish deb belgilanadi. Bizning fikrimizcha, pedagogik texnologiyaning eng asosiy negizi-bu o’qituvchi va talaba-talabaning belgilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga hamkorlikda erishishlari uchun tanlagan texnologiyalariga bog’liq deb hisoblaymiz. Ya’ni o’qitish jarayonida maqsad bo’yicha kafolatlangan natijaga erishishda qo’llaniladigan har bir ta’lim texnologiyasi o’qituvchi va talaba o’rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil eta olsa har ikkalasi ijobiy natijaga erisha olsa, o’quv jarayonida o’qituvchi-talabalar mustaqil fikrlay olsalar, ijodiy ishlay olsalar, izlansalar, tahlil eta olsalar, o’zlari xulosa qila olsalar, o’zlariga, guruhga, guruh esa ularga baho bersa, o’qituvchi esa ularning bunday faolliklari uchun imkoniyat va sharoit yarata oladi. O’qish jarayonning asosi xisoblanadi. Har bir dars, mavzu, o’quv predmetining o’ziga xos texnologiyasi bor ya’ni o’quv jarayonidagi pedagogik texnologiya-bu yakka tartibdagi jarayon bo’lib, u talaba-talabaning ehtiyojidan kelib chiqqan holda yo’naltirilgan, oldindan loyihalashtirilgan va kafolatlangan natija berishiga qaratilgan pedagogik jarayondir. Ta’lim jarayoni samaradorligini oshirish, ta’lim oluvchilarning mustahkam nazariy bilim, faoliyat, ko’nikma va malakalarini shakllantirish, ularni kasbiy mahoratga aylanishini ta’minlash maqsadida o’qitish jarayonida yangi pedagogik texnologiyadan foydalanish davr taqozosi hamda ijtimoiy zaruriyat sifatida kun tartibiga qo’yilmoqda.
Yangi pedagogik texnologiya nazariyasi g’oyalaridan foydalanish asosida tashkil etilgan ta’lim jarayoni barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tarbiyalash borasidagi ijtimoiy buyurtmaning bajarilish holatining sifat ko’rsatkichiga ega bo’lishiga olib keladi.
Malakaviy bitiruv ishida bajarilgan ishlarni umumlashtirib quyidagicha xulosalar qilish mumkin:
Xulosa qilib Gettengen universitetining professori G.N.Lixtenberg aytganidek: “Kimda-kim men faqat fizikani bilaman desa, bilinki u fizikani ham bilmaydi”,-degan fikri juda qo‘l keladi. Haqiqiy bilimli inson, u olimmi, yoki o‘qituvchi o‘z bilimini tor doiradagina oshirmay, balki keng sohani qamrab olib amalga oshiradi. Bugungi talabalarimizga esa bu narsa biroz yetishmaydi. Ularning fikrlash doiralari ancha tor bo‘lib, ma’lum bir fanlar bo‘yicha cheklangan bilimlarga egadir va, mustaqil fikirlash ko‘nikma va malakalari anchagina past darajada. O`qituvchi va o`quvchi – talabaning maqsaddan natijaga erishishida qanday texnologiyani tanlashlari ular ixtiyorida bo`lib, chunki har ikkala tomonning asosiy maqsadi aniq natijaga erishishga qaratilgandir, bunda saviyasi, guruh saviyasi, guruh xarakteri, sharoitga qarab ishlatiladigan texnologiya o`qituvchi talaba – o`quvchilarning bilim tanlanadi, masalan, natijaga erishish uchun kompyuter bilan ishlash lozimdir, balki film, tarqatma material, chizma va plakatlar, turli adabiyotlar, axborot texnologoyasi kerak bo`ladi, bular o`qituvchi va talaba – o`quvchilarga bog`liq.
Shu bilan bir qatorda o`qitish jarayonini oldindan loyihalash zarur, bu jarayonda o`quv predmetining o`ziga xos tomonini, joy va sharoitini, O`TV ni, eng asosiysi, o`qituvchi – talabaning imkoniyati va ehtiyojini hamda hamkorlikdagi tashkil eta olishini hisobga olish kerakdir, shundagina, kerakli kafolatlangan natijaga erishish mumkin. Qisqa qilib aytganda, o`qituvchi – talabaning ta`limning markaziga olib chiqishi kerak.