O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi bilim va malakalarni baholash agentligi

............ 
E. ......... ve mevlevihane yakınında bulunan bir yalıya nakledilir.
 
 
 
 
BÖLÜM 3 
 21-30 sorular aşağıdaki parçaya göre cevaplandırılacak. 
Çocuk anne babanın mutluluk kaynağı, ailenin sevinci ve güzelliğidir. Dünya hayatının 
nimet, süs ve imtihan araçlarından biri olan çocuğun terbiyesi ve eğitimi, aile hayatı ve sosyal 
hayat açısından oldukça önemlidir. Hatta toplumların geleceği, bilim ve teknolojide ne kadar 
ilerlemiş olurlarsa olsun, netice itibariyle, madden ve manen sağlıklı bir nesle bağlıdır.
Terbiye çocuğun dűnyaya geldiği gűnden başlar. Çocuk 0-6 yaş arasında emici zihne 
sahiptir ve her şeyi çevresinden öğrenir. Bu dönemde odadaki ışık, ses gibi unsurlar dikkate 
alındığı gibi, çevrenin güvenli olmasına da önem verilmelidir. Çocuğun oda içinde hareket 
ederken neye ulaşabileceği bilinmeli ve çevre gűvenli hale getirilmeli, evin her bölümü çocuğu 
içine alacak şekilde düzenlenmelidir.
Bir defada çocuğun önüne bir çok eşya yayılmamalı, oyuncaklar ve araç gereçler birkaç 
sepete koyulmalıdır. Oyuncakları, kitapları vb. sırayla vermek daha iyi fikirdir. Ancak çocuğun 
kimi şeyleri sürekli çevresinde tutmak isteyeceği de unutulmamalıdır. Çocuğun her odada 
çalışmak, oynamak ve eşyalarını saklamak için tahta mobilyalara sahip olması uygundur. 
Çocuğun çizim yapması, yemek yemesi için, ayakları yere değecek şekilde oturmasını 
sağlayacak masa ve sandalyenin bulundurulması önemledir.
Çocuk yaşamının ilk gűnlerinden itibaren açık havaya çıkarılmalı, aktif olarak onun 
izlemesi ve dinlemesi için görüntü ve ses dengesi sağlanmalıdır. Başlangıçta çok kısa olabilecek 
gezme süresi, zamanla bir yürüyüşe dönüşebilir. Bu yürüyüşlerde yetişkinler çocuğun hızına 
ayak uydurmalı, koklarken, görürken, işitirken ve dış dűnyaya dokunurken onu takip etmelidir. 
İlk günlerden itibaren çocuk aile yaşantısına katılmalıdır.

---

13 
Çocuk kűçűkken her gördüğüne dikkat eder, sonra da bu gördüklerini taklit etmeye, 
işittiklerini söylemeye, bűyűklerden gördűğű her şeyi tekrar etmeye çalışır. Bu bakımdan anne 
ve babalar, her hususta yavrularına örnek olmalıdırlar. 
Çocuklarını evde veya komşu çocuklarıyla beraber oyun oynamaktan mahrum eden ana 
babalar, onları gelişebilmeleri için şart olan temel ihtiyaçlarından mahrum etmiş olmaktadırlar. 
Netice itibariyle oyunun faydalarını şu şekilde sıralamak mümkündür: 
fiziksel boyut
: canlı ve 
hareketli bir oyun, kasların gelişimi için zarurettir; 
pedagojik boyut
: oyun çocuğun bir çok araç 
ve gereci öğrenmesine, çeşitli şekiller, renkler, hacimler ve giysiler tanımasına yardım eder. 
Diğer kaynaklardan elde edemediği birçok bilgiyi görerek öğrenir; 
sosyal boyut:
oyun esnasında 
çocuk diğer çocuklarla nasıl sosyal ilişkiler kuracağını, dayanışma esaslarını ve yetişkinlere nasıl 
davranacağını öğrenir; 
ahlaki boyut:
çocuk oynarken ilk aşamada doğru ve yanlış kavramlarını, 
adalet, doğruluk, dürüştlük, emanet gibi temel değerleri öğrenir; 
űretici boyut:
oyun vasıtasıyla 
çocuk üretici gücünü ortaya koyabilir ve aldığı fikirleri deneyebilir; 
kişisel boyut:
çocuk 
kendisiyle ilgili birçok şeyi keşfeder, arkadaşlarıyla olan münasebetlerinde kendisinin güç ve 
yeteneğini tanır, kendisini onlarla karşılaştırır, problemlerinin üstesinden nasıl gelebileceğini 
öğrenir. 
tedavi boyutu:
oyun vasıtasıyla çocuk çeşitli baskılar sonucu doğan stres ve gerilimi 
üzerinden atar. Bu yüzden bir takım baskı ve yaptırımların fazlasıyla uygulandığı evlerden gelen 
çocuklar, diğer çocuklara nispetle daha çok oynarlar. Ayrıca oyun, kin ve düşmanlığı bertaraf 
etmek için en güzel yoldur.
Çocuk terbiyesi anne babanın en başta gelen vazifelerindendir. Anne babalar, öncelikle 
kendi davranışlarıyla çocuklarına örnek olmalıdırlar. Anne babanın hayatta yaptıkları her şey 
çocuğun terbiyesini etkiler. Çűnkű ailede çocuk gördüğü ve işittiği herşeyi algılar, hafızasında 
kaydeder.
Her dünyaya gelen insanın masum, tertemiz doğduğu ve anne babanın vereceği eğitime göre 
çocuğun inanç sahibi olacağı göz önüne alındıgında, küçük yaşlardan başlayarak, her dönemde 
yaşına uygun olarak onun inanç eğitimine, ayrıca beden, ahlak, duygu, fikir ve hatta meşru sınırlar 
içinde cinsi eğitimine önem verilmelidir. Anne ve babaların mühim vazifelerinden biri de, 
çocuklarını temiz, düzenli ve disiplinli olarak yetiştirmektir. Çocuklarını güzel terbiye eden milletler 
huzur ve medeniyetin zirvesine ulaşırlar. İtikadın yaşandığı bir aile içinde büyüyen çocuğun 
istidatları iman istikametinde gelişip olgunlaşır.
Ailede verilen terbiye kalıcıdır. İnsanlık tarihi bouynca aile terbiyesi üzerinde önemle 
durulmuştur. Çocuk, ilk terbiyeyi aile ocağında, anneden alır. Anne, tabii olarak vaktinin çoğunu 
ev içinde çocuklarının bakımı ve terbiyesi ile geçirir. Çocuk dűnyaya geldiği günden itibaren 
annesinin gönlünde ve kucağındadır. Anne doğuruncaya kadar karnında taşıdıgı yavrusunu, bu 
sefer ölünceye kadar gönlünde taşır.
Çocuk terbiyesinde dikkat edilecek diğer mühim esas da “helal lokma”dır. Anne, bu 
konuda çok dikkatli ve titiz olmalı, haram ve şüpheli lokmalardan kaçınmalıdır. Çűnkű 
yavrusunun maddi ve manevi yapısı bu lokmalardan oluşmaktadır. Bu suretle doğacak çocuk 
anne ve babasına saygılı ve milletine hizmetkar olur. Bunların hepsi rızkın ve gıdanın helal ve 
temiz olmasının bereketiyle meydana gelir. Hamilelik döneminde anne kendilerine hürmet ve 
muhabbet duydugu kimselere teşekkür etmeli ve onları daima hatırlamalıdır.

---

14 
Bir çocuğa bırakılacak en güzel miras ona öncelikle güzel bir ahlak kazandırmaktır. 
Nitekim, hiç bir anne baba kendi evladına güzel terbiyeden daha değerli bir bağışta 
bulunmamıştır.
 
Çocuk terbiyesinde ailenin etkisi diğer toplumsal kurumlara nazaran daha kuvvetlidir. 
Çocuğun zihinzel, bedensel ve diğer yönden gelişmesı aile, yanı anne baba tarafından sağlanır. 
Bu yüzden de çocuk eğitimi ve terbiyesinde anne babanın nelere dikkat etmeleri gerektiği onlara 
eğitim yoluyla anlatılmalıdır. 
Çocuk saf, temiz, kısacası melek gibi bir varlıktır. O daha hayatın sadece iyilik, 
güzelliklerden ibaret olmadığını bilmez. Onun için de anne baba kendi araştırmalarının 
sonuçlarından, tecrübelerinden yararlanarak çocuklarına kılavuz görevini üstlenmelidirler.
Atalarımızın bize bıraktıkları önemli miras olan atasözleri, masallar, hikayeler de çocuk 
terbiyesinde anne babalara yardımcı olur, çocuğa doğruyu, zulüm, adaletsizliğın ne olduğunu 
anlatmada kolaylık sağlar. Bu milli değerler çocuğun manavi gıdasıdır. 
Çocuklara anne babanın herhangi müdahalesini nezaketle, sabırla karşılama davranışı da 
öğretilmelidir. 
Ailede çocuğa milli terbiyenin bütün esasları, vatanına, milletine, akrabalarına, 
çevresindeki insanlara sevgi öğretilmelidir. Kendini bilmesi için ilk önce vatanının tarihi, 
milletinin gelenek görenekleri, tarihi kentleri hakkında bilgi verilmelidir. Çocuklara kültür 
değerleri ve yüksek medeniyet örnekleri ve tarihi büyükleri tanıtılarak ecdadına saygılı olması 
öğretilmelidir. Yüksek bir geleceği kurması için ciddi bir meslek sahibi olması sağlanmalıdır. 
Anne babalar zaman zaman istemeden de olsa yukarıda sıralananları unutabilmektedirler. 
Önemli olan mükemmel anne baba olmak değil. Bu konuda kendini geliştirme isteğini hisseden, 
yaptığı hatalardan sonuç çıkarabilen anne baba olabilmektir. 
Çocuğun terbiye sınırını aşmasının en büyük sebebi mutlu ve anlayışlı bir aile ortamının 
sağlanmamasıdır. Anne babasıyla aynı sofrada yemek yemenin, aynı saatlerde kalkıp kahvaltı 
etmenin mululuğunu unutmuş, karşılıklı sevgi alışverişinin tadını tatmamış aile ortamında 
yetişen bir çocuk ailenin kutsiyetini bilmeyecektir. Saygı ve sevgiyi tatmadan büyüyen çocuk, 
kendisini bağımsız bir ortamda bulunca ne yapacağını şaşırmaktadır. Bu çocukları suçlamak 
yanlıştır. Çünkü çocuk doğar doğmaz dipsiz bir kuyuya atılmış, tutunacak bir ip uzatmadan ona 
bu kuyudan çıkması söylenmiştir.
Çocuklara haya, iffet, namusun ne olduğu anlatılmalıdır. Çocuğun istikbalde geçimini 
sağlayabilmesi için mümkün ve münasip olan bir meslek dalında pratik bilgiler edinmesi 
sağlanmalıdır.