O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

VT₁– tranzistorning I_k1– toki tranzistorning bazalari yoki kollektorlarida ixtiyoriy o‘zgarishi natijasida kamaysin desak.Bunda VT₁tranzistor kollektori manfiy ΔU_ke1±kuchlanishiga egabo‘lmaydi. C₁– kondensatordagi kuchlanish bir onda o‘zgara olmaganligiuchunushbukuchlanishVT₂tranzistorbazasigaberiladivauniochadi.

5.1-rasm.Tranzistorlimultivibratorningprinsipialsxemasi


VT₂tranzistor bazasidagi potensial manfiy I_k2tok ortadi, R_k2qarshilikdagikuchlanishpasayishiortadi.ΔU_ke1±ortishigaegabo‘ladivaΔU_be1gaberiladi(ΔU_ke1=ΔU_be1),ya’nitokkamayadi,I_k2 tok esa ortadi, ushbu jarayon tez kechadi va natijada VT₂tranzistorto‘yinishrejimiga,VT₁tranzistoresaqirqishrejimigakiradi.
Sxema o‘zining vaqtinchalik biror turg‘un holatiga o‘tadi (kvazi turg‘un holati), kvazi turg‘un holatida bo‘lishi sig‘imni qaytazaryadlashjarayonigabog‘liqbo‘ladi.
VT₁tranzistor yopiq, VT₂tranzistor ochiq deb faraz qilsak, buholat birinchi vaqtinchalik turg‘un holat. Zaryad zanjiri EB₂, C₁,R_k1, chunki VT₁yopiq, bunda U_ke1= E_kavvalgi holatda VT₁ochiqvakuchlanishundaU_ke1nasedi.

5.2-rasm.Tranzistorlimultivibratorningsimmetriksxemasi

Sig‘imC₁nizaryadlashdaI_zarkamayadi,R_k1dagisarfkamayadivaU_ke1=E_kbo‘ladi.

Vaqt t<0 momenti (avvalgi siklda) tranzistor VT₁to‘yingan VT₂– esa qirqish rejimida. Sig‘im C₂E_k= U_c2gacha zaryadlangan. t = 0 vaqtdan boshlab, sig‘im zaryadlana boshlaydi. RazryadlanishzanjiriR_b1,±E_k,VT_2ekvaC₂kondensatorda.
KuchlanishU_c2VT₂tranzistoroshganligidanVT₁tranzistornivaemittergaberiladi.
Kondensatorzaryadlanganidanso‘ngsxemaniuloqholdaqoldirganligidaedi U_c2kuchlanisht₁dao‘zgaradi.Kuchlanish, U_be1=U_c2=0 tranzistor VT₁ochiladi. Tranzistor VT₂yopiladi va tranzistorni birinchi holatdan ikkinchisiga o‘tishi boshlanadi.Ushbu jarayon natijasida tranzistor VT₁ochiladi, tranzistor VT₂yopiladi.Ikkinchivaqtinchalikturg‘unholatiboshlanadi.
Kondensator C₂zaryadlana boshlaydi «+», BE VT₁, C₂, R_k2zanjir bo‘yicha va «–» C₂kuchlanish U_keVT1nolga erishadi. Ya’niU_kenasdankatta.t₂danso‘ngjarayontakrorlanadi.
Shunday qilib, davriy ravishda bir turg‘un holatdan ikkinchisiga o‘tib, multivibrator chiqish kuchlanishini shakllantiradi. Ixtiyoriytranzistorningkollektordanolinadigankuchlanishdeyarlito‘g‘riburchaklikuchlanishgaegabo‘ladi.

5.3-rasm.Avtotebranuvchimultivibratordagikuchlanishningvaqtiydiagrammalari

Multivibratorningtebranishdavrinihisoblash

U_kekuchlanishiidealto‘g‘riburchakliva0danE_kgachao‘zgarsin. t₁ni koordinata boshiga o‘tkazamiz. t₁momentigachaVT₁tranzistori yopiq, VT₂esa ochiq edi, C₁sig‘imi bo‘lsa ≈E_kkuchlanishigachazaryadlangandi.