O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

T. 1 qonun. Elektrodda ajralib chiqqan modda massasi eritmadan o’tayotgan 
tok kuchiga va uning o’tish vaqtiga praporsionaldir. 
M 

J 
. 
t M = k J t = k q 
K=M/ q – shu moddaning elektroximiyaviy ekvivalenti deyiladi. 
q=1 bo’lsa, K=M, ya’ni el.xim.ekv. deb eritmadan 1Kl zaryad o’tganda 
ajralib chiqqan modda massasiga aytiladi. A/Z – moddaning ximiyaviy
ekvivalenti, A - atom massa 
Z – valentlik u holda
Z
A
F
K


1
(3.16) 
 
T. 2-qonun. Moddaning eyektroximiyaviy ekvivalenti uning ximiyaviy 
ekvivalentiga to’g’ri proporsionaldir. 
(6.16) va (6.17) dan birlashgan qonunni olamiz 
FZ
AJt
q
Z
A
F
m




1
(3.17)
Z
A
m

bo’lsa F= q bo’ladi. 
T. Faradey soni kattalik jihatidan shunday elektr miqdoriga tengki, bu 
elektr miqdori eritma orqali o’tganda elektroda 1 kg.ekv. modda ajralib chiqadi. 
F= 96500 Kl/kg. ekv 
Elektrolizdan mis, alyuminiy olishda, nikellash, xromlashda, nusxa ko’chirishda, 
galvanaplastikada foydalaniladi. 

---

36 
Biologik to’qimalarning qarshiligi unchalik katta bo’lmagan obyektlardir. 
Ularning qarshiligi elektr maydoni ta’sirida o’zgaradi. Odam organizimidan 
o’tuvchi tok kuchi uning qarshiligidan bog’liq. Terining solishtirma qarshiligi 10
3
Om.m. sog’lom teri. Teri quruq bo’lsa, qo’l uchlari orasidagi qarshilik 15000 Om. 
Ayniqsa otning qarshiligi kichik. Odam uchun havfsiz bo’lgan tok kuchi otni 
o’ldirishi mumkin. Tajribalarning ko’rsatishicha, sitoplazma, tirik hujayra, ayrim 
to’qimalarning o’zgarmas tok qarshiligi ancha kattadir. Turli to’qimalar elektr 
o’tkazuvchanligi bir-biridan ancha farq qiladi. Orqa miya suyuqligi, qon, limfa 
tokni yaxshi o’tkazadi, muskullar, jigar, yurak, o’pka muskullari tokni yomonroq 
o’tkazadi. Yog’ va suyak to’qimalari, teri ulardan ham yomon o’tkazadi. 
Hujayraning elektr xossalari ham ancha murakkabdir. Sitoplazmaning solishtirma 
qarshiligi 0,1 dan 300 Om.m. chegarasida yotadi. Hujayra menbranasi 1 sm
2
yuzining qarshiligi 10
3
–10
4
Om.m.gacha bo’ladi. Biologik sistemalardan tok 
o’tishiga hujayrada ro’y beradigan qutblaniµsh hodisalari ancha ta’sir qiladi. 
Hujayra elektr maydonida. M-membrana, Ya-yadro 
M – membrani, Y – yadro. 
Elektr maydon ta’sirida qarama-qarshi yo’nalishda turli ishorali ionlar 
to’planadi. Bu ionlar konsentrasiyasi ma’lum bir miqdorga teng bo’lgach, 
dielektrik qatlam «teshiladi», ya’ni hujayra menbranasi orqali tok o’ta boshlaydi. 
Kuchsiz toklarda menbrana umuman «teshilmaydi», chunki bunda hujayraning ikki 
uchida to’planayotgan ionlar issiqlik harakati tufayli sochiladi. Demak 
to’qimalarning elektr toki tomonidan ta’sirlanish bo’sag’anasi mavjud bo’lib, 
undan past tokda tirik organizm tok ta’sirini sezmaydi. Tokning ta’siri sezilarli 
bo’lishi uchun hujayra sirtida ma’lum miqdorda zaryad to’planishi shart, buning 
uchun ma’lum bir vaqt kerak. Bo’sag’a tokining vaqtga bog’lanishi Veyss 
formulasi orqali ifodalaniladi. 
в
t
a
J


Tok kuchi kuchlanishiga praporsional bo’lgani uchun Veyss formulasini 
qo’yidagicha yozishi mumkin. 
B
t
A
U


Bunda, A,B,a,b –lar tajribadan topiladigan o’zgarmaslar. 
v yoki B - konstanta bo’sag’a tokning ko’p vaqt davomida ta’sir etuvchi minimal 
kuchini ko’rsatadi va uni