О‘zbekiston respublikasi oliy

6.4. Rahbarga qo’yiladigan talablar. Rahbar madaniyati
Rahbar bir qator talablarga javob berishi kerak. "Rahbarlik qilish" degan so’zga izohli lug’atlarda boshqarish, maslahat berish, kuzatish, yo’naltirish, ko’rsatma berish degan turli ma'lumotlar berilgan. Bundan ko’rinib turibdiki, hozirgi davrda menejer (rahbar)lar qondirishi zarur bo’lgan talablar juda ko’pdir. Ularni quyidagi beshta yirik guruhga bo’lish mumkin (8-jadval).


8-jadval. Rahbarga qo’yiladigan talablar

№	Talablar	Izoh
	Ma'naviy etuklik	siyosiyetuklik; huquqiyetuklik; axloqiy etuklik; yuqori saviya va ong; ma'rifatchilik; madaniyatlilik; xodimlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga qodirlik; topshirilgan ish uchun shaxsiy javobgarlikni his qilish, halollik, vijdonlilik; shaxsiy manfaatlarni jamoa manfaatlariga bo’ysundirishga qodirlik; kishilarga nisbatan mehribon va e'tiborli bo’lish; tashabbus va ilg’orlikni qo’llab-quvvatlash qobiliyati; printsipiallik; tanqidga chidamli bo’lish, o’z-o’zini tanqid qila bilish.
	Intizom va mehnatga bo’lgan munosabat	mehnatsevarlik; jamoa o’rtasida intizomni yo’lga qo’ya bilish; atrofdagilarga mehnatsevarlikni tarbiyalay bilish; Bir noshud rahbarning beg’amligi yuzlab, minglab kishilar taqdirining bedaxl qirralariga ta'sir etishi mumkin. Boqibeg’am bu toifa rahbarlarning ish uslubi bilan murosa qilib bo’lmaydi.
	Bilim darajasi	iqtisodiyotni bilish; texnika va texnologiyani bilish; boshqarish ilmini, funktsiya va strukturasini bilish; istiqbolni bilishga qodirligi va hk. Rahbar aniq, chuqur va keng bilimga ega bo’lishi, uni doimo to’ldirib va yangilab borish kerak. Aks holda u obro’ qozona olmaydi, xodimlarning ishonchiga sazovor bo’la olmaydi.
	Tashkilot chilik qobiliyati	xodimlarnitanlaybilishvaulardansamaralifoydalanishnita'minlayolish; qo’lostidagilarnimehnatgao’rgatishvatarbiyalashnibilish; jipslashganjamoanivujudgakeltiraolish; maqsadsariintiluvchanlik; kutilmaganvaziyatlardaboshqarishqobiliyatiniyo’qotmaslik. "Yomonkorxonayokitashkilotyo’q, lekinyomonrahbarlarbor". Buiborashunibildiradiki, yomonishlabturgankorxonagajamoaniyaxshiboshqaradigan, tashkilotchilikqobiliyatiyuqori, mehnatsevar, talabchan, bilimdonrahbarqo’yilsa, ukorxonanitezdayaxshikorxonasafigaqo’shadi. Agarishlabturgankorxonagatasodifantashkilotchilikqobiliyatipastrahbarkelibqolsa, ukorxonaasta-sekintanazzulgayuztutadi.
	Boshqarish samarador ligini ta'minlay olish	boshqarishni kollegial tarzda tashkil qila olish qobiliyati; ish haqida qisqa va aniq gapirish qobiliyati; ishga oid xat, buyruq, farmoyishlar yoza bilish turli manbaalardan ish uchun zarur axborotlarni olish qobiliyati; rahbarlarni va qo’l ostidagilarni tinglay bilish qobiliyati; asoslangan qarorlarni mustaqil va tez qabul qila bilish qobiliyati; rejalarni bajarishdan xodimlarning moddiy va ma'naviy manfaatdorligini ta'minlash qobiliyati; boshqaruv organi qarorlarini bajarish ustidan nazoratni ta'minlay bilish; boshqarish strukturasini takomillashtirib borish qobiliyati va hk.

Rahbarning sifat xislatlarini belgilovchi mezonlar ko’p. Biroq quyidagi ijobiy xislatlar ular orasida alohida mavqega ega: