O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti O’. T. Toshbekov

Anionlar
Katoinlar
CO3^2-	33,0	Ca	49,9
HCO3^-	16,39	Mg	82,24
SO4^2-	20,83	Na	43,48
Cl^-	28,17

Na ni mg/ekv dan % ga aylantirish koefisenti 0,023 ga teng.
Suvli so`rim analizlarining natijalari quyidagi jadvalga to’ldirib boriladi.

№	Tuprog namu-nasi nomi va nomeri	Qatlam chuqur-ligi, sm	Suvli so’rim natijasi, %
			Quruq qoldiq miqdori, %	Ishqoriylik		Cl^-	SO4^2-	Ca^2+	Mg^2+	Na^+
				Co3^2-	HCO3^-
1.	1201	0-28	3,375	0,0012	0,043	0,087	0,6	0,1	0,079

Nazorat topshiriqlari
1. Kaltsiy tuproqlarda (sho`rlanmagan, sho`rlangan) qanday shakllarda uchraydi?
2. Kaltsiy miqdorini xajmiy mеtod bilan aniqlash nimaga asoslangan?
3. Kaltsiy miqdorini trilonli mеtodda aniqlash tartibini tushuntirib bеring?
4. Magniyning qaysi holatdagi tuzlari o`simlik hayoti uchun zararli hisoblanadi?
5 Magniyni xajmiy mеtod bilan aniqlash nimaga asoslanilgan?
6. Magniy miqdorini trilonli mеtodda aniqlash qanday amalga oshiriladi?
7. Natriy miqdorini hisoblash yo`li bilan aniqlash tartibini tushuntirib bеring?
Mavzuga oid mustaqil ish topshiriqlari
1. Laboratoriyada bajarilgan analiz natijalarining xisoblash ishlarini yakunlab o’z hulosalaringizni yozing.
2. Tuzlarning tuproq qatlamlarida joylanish profilini chizing.
10-laboratoriya ishi
MAVZU: TUPROQDAGI TUZ ZAXIRASINI ANIQLASH
Darsning maqsadi: Talabalarga suvli so`rim natijalariga ko`ra tuproq qatlamlaridagi tuz zaxiralarini aniqlash tartibi to`g`risida ma'lumot bеrish.
Idеntiv o`quv maqsadlari:
1. Suvli so`rim analizi natijasida olingan ma'lumotlarni hisoblash tartibini bilib oladi.
2. Suvli so`rim natijasiga va tuproqning xajm massasiga asoslangan holda har bir gеnеtik qatlam uchun tuproqdagi tuz zahirasini aniqlash tartibini bilib oladi.
Ishning bajarilish tartibi
Tuproqdagi umumiy tuz jamg`armasini t/ga da bеrish uchun quyidagi umumlashtirilgan formuladan foydalanish tavsiya etiladi.
W=A*XM*H
Bu yerda:
W - tuzning umumiy zahirasi t/ga.
A - ma'lum qatlamdagi quruq qoldiq miqdori, %.
XM – ma'lum qatlamning xajm massasi, g/sm³.
H - qatlam qalinligi, sm.
Bu formula yordamida kеrakli ko`rsatmalarni qo`shish orqali tuproqdagi suvda eruvchan tuzlarning umumiy jamg`armasini gеktar hisobida tonnada ifodalash mumkin.
Nazorat topshiriqlari
1. Tuproqdagi umumiy tuz jamg`armasini aniqlash uchun qanday ko`rsatkichlar aniq bo`lishi kеrak?
2. Tuproqning xajm massasi qanday aniqlaniladi?
3. Tuproqning tuz zahirasini aniqlash nima uchun zarur dеb o`ylaysiz?
Mavzuga oid mustaqil ish topshiriqlari
1. Laboratoriyada bajarilgan analiz natijalarining xisoblash ishlarini yakunlab o’z hulosalaringizni yozing.
2. Har bir genetic qatlam bo’yich tuproqdagi tuz zahiralarini hisoblab toping.


TALABALAR MUSTAQIL ISH TOPSHIRIQLARI
1-Topshiriq
Mavzu: Sahro mintaqasi tuproqlari
Ish rejasi:

1. 
   Sahro mintaqasi tuproqlari bilan tanishish.
   
2. 
   Sahro mintaqasi tuproqlarining tarqalishi, morfologik tuzilishi, tarkibi, hossalarini o’rganib chiqing.
   

Metodik tavsiyalar:
1 Tuproq xaritalaridan foydalangan holda saxro tuproqlarining tarqalishini o’rganib chiqing
2, Saxro mintaqasida tarqalgan tuproq tiplarining morfologik belgilari bilan tanishing.
3. Saxro mintaqasida tarqalgan tuproqlar tarkibi va xossalarini o’rganing.
Adabiyotlar ro’yxati:
1. Н.В. Кимберг Почвы пустынной зоны Узбекистана. Ташкент Фан. 1954.
2. Почвы Узбекистана. Ташкент, Фан, 1975.
3. Б.В. Федоров Агромелиоративное районирование. Ташкент, 1954.
4. Internet ma’lumotlari


2-Topshiriq
Mavzu: Bo’z tuproqlar
Ish rejasi:

3. 
   Bo’z tuproqlar bilan tanishish.
   
4. 
   Bo’z tuproqlarning tarqalishi, morfologik tuzilishi, tarkibi, hossalarini o’rganib chiqing.
   

Metodik tavsiyalar:
1 Tuproq xaritalaridan foydalangan holda Bo’z tuproqlarining tarqalishini o’rganib chiqing
2, Bo’z tuproqlar mintaqasida tarqalgan tuproq tiplarining morfologik belgilari bilan tanishing.
3. Bo’z tuproqlar mintaqasida tarqalgan tuproqlar tarkibi va xossalarini o’rganing.


KALIT SO”ZLAR(GLOSSARIY)
Allyuvial yotqiziq – daryo suvlari tasirida keltirilgan maxsulot


Dellyuvial yotqiziq – yomg’ir va qor suvlarining sekin xarakatlanishidan hosil bo’lgan yotqiziq


Kesma- tuproqning morfologik belgilarini o’rganish uchun qazilgan chuqur.


Mexanik tarkib- har xil o’lchamdagi zarrachalarning bir-biriga bo’lgan nisbati


Mexanik elementlar – har xil o’lchamdagi katta kichchik zqrrachalar


Taksonomik birlik – tip, tipcha, tur, xil, razryad


Tuproq namunasi – kesmadan laboratoriya taxlili uchun olingan tuproq massasi.


Tuproq eroziyasi- tuproqning suv va shamol ta’sirida yemirilishi.


Plato- umumiy tekislikka nisbatan ma’lum(150-200m.) balandlikda joylashgan tekislik.
Tuproqshunoslik YaB savollari


1- variant
1. tuprqshunoslik fanining vazifalari va tarixi.
2. Tuproq paydo bo’lish jarayonining umumiy sxemasi
3. Tuproq kolloidlari
4. Tuproqning strukturasi va uni yaxshilash yo’llari.
5. Tuproq gumisi tarkibi.
2-variant
1. Tog’ jinslari va minerallarning nurashi.
2. Tuproq va tuproq ona jinsining mexanik tarkibi.
3. Tuproqdagi birlamchi minerallar
4. Tuproqning organic tarkibi.
5. Tuproq buferligi va uning ahamiyati.
3- variant
1. Tuproq poyda qiluvchi jinslarning minerologik tarkibi.
2. Tuproqdagi mexanik elementlar va Kachinskiy klassifikatsiyasi.
3. Tuproq paydo bo’lish energetikasi.
4. Tuproqning kimyoviy tarkibi.
5. Tuproq paydo bo’lishida bakteriyalarning axamiyati.