O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent kimyo-texnalogiya instituti Shahrisabz filiali msm 2-21 guruh talabasi Raxmatova Shaxzodaning O’lchashlarning ilmiy asoslari fanidan

Elektromagnit induksiya – bu oʻzgaruvchan magnit maydon yordamida elektr tokini hosil qilish jarayoni.



Biz magnit kuchi haqidagi maqolamizda magnit maydonda harakatlanayotgan zaryadlarga taʼsir qiluvchi kuch haqida soʻz yuritgandik. Magnit maydonga joylashtirilgan va elektr tokini elektronlar yordamida oʻtkazuvchi oʻtkazgichga taʼsir qiluvchi kuch bunga klassik misol. Ushbu jarayon teskari tartibda ham ishlaydi. Vaqt oʻtishi bilan simni magnit maydon boʻylab siljitish yoki (ekvivalent ravishda) magnit maydon kuchini oʻzgartirish elektr tokining paydo boʻlishiga olib kelishi mumkin.
Faradey qonuni 19-asrda yashab ijod qilgan fizik Maykil Faradey sharafiga qoʻyilgan. U berk kontur boʻylab oʻtgan magnit oqimining oʻzgarishini unda induksiyalangan EYK  EE ga bogʻlaydi. Bu bogʻlanish quyidagicha:
Elektr yurituvchi kuch yoki EYK bu ulanmagan zanjirdagi potensiallar farqidir (yaʼni zanjirning qarshiligi juda katta boʻlganda). Amalda koʻpincha EYKni kuchlanish deb hisoblash kifoya, chunki kuchlanish ham, EYK ham bir xil birlik volt yordamida oʻlchanadi. 

2. Lens qoidasi:Lens qonuni— har qanday oʻtkazgichdan yasalgan berk konturda u oʻrab turgan sirt orqali oʻtayotgan magnit induksiya oqimining oʻzgarishi tufayli vujudga keladigan induksion tok yoʻnalishini aniqlaydigan qoida. 1833-yilda E.X.Lens taʼriflagan. Lens qoidasiga muvofiq, berk konturda hosil boʻluvchi induksion tok oʻzining magnit maydoni bilan uni hosil qiluvchi magnit maydon oqimining oʻzgarishiga qarshilik koʻrsatadi.

Lens qonuni – energiya saqlanish qonunining elektromagnit induksiyaga tatbiqi. U 1833-yilda Xristianovich Lens tomonidan kashf qilingan. Faradey qonuni bizga induksion EYKning kattaligini aniqlashda yordam bersa, Lens qonuni induksion tokning yoʻnalishini aniqlashda qoʻl keladi. Unga koʻra, tokning yoʻnalishi shunday boʻladiki, u oʻzini hosil qilgan magnit oqimning oʻzgarishiga toʻsqinlik qiladi. Bundan induksion tok hosil qilgan har qanday magnit maydonning yoʻnalishi tokni hosil qilgan haqiqiy maydonning yoʻnalishiga teskari boʻladi.



Lens qonuni odatda Faradey qonuniga manfiy ishorani kiritish bilan qoʻllanadi, bu bitta koordinatalar sistemasini ham induksion tok, ham EYK uchun ishlatish imkonini beradi. Natija baʼzida Faradey-Lens qonuni deb ataladi,
Amalda biz har doim bir xil EYKni induksiyalovchi bir nechta simlarning oʻrami bilan ish koʻramiz. Shu sababli formulaga oʻramlar sonini anglatuvchi NNN belgisi qoʻshiladi, yaʼni
\mathcal{E} = -N \frac{\mathrm{d}\Phi}{\mathrm{d}t}E=−NdtdΦ​E, equals, minus, N, start fraction, d, \Phi, divided by, d, t, end fraction

1.