Hayotiy ma’nolar – bu inson uchun uning borliq bilan befarq bo‘lmagan
shunday aloqalari majmuasiki, ularda insonning uni o‘rab olgan voqeilikdan
ob’ektiv bog‘liqligi sifatida ham, uning ehtiyojlari va intilishlari ko‘rinishida
ham o‘z aksini topadi. Biz kundalik hayotimiz davomida hattoki, ko‘p hollarda
o‘zimizning turmush psixologi ekanligimizni ham unutgan holda ulardan juda
ko‘p foydalanamiz. Bu o‘rinda «turmush» so‘zidan tashqari «kundalik
psixologiya» yoki «odatiy psixologiya» deyish ham mumkin. Turmush (odatiy)
psixologiyasi kundalik ong tarkibiga kiradi.
Xotira – insonning o‘tmishi tajribasini eslab qolish, fikriy tashkil qilish,
saqlash va qayta eslashga yo‘naltirilgan ko‘plab psixik jarayonlari, hatti-
harakatlari, holatlaridir.
Hatti-harakat – insonning axloqiy o‘z-o‘zini ko‘rsatish momenti bo‘lib,
bunda u boshqa kishiga nisbatan munosabati, o‘z-o‘ziga, guruh yoki jamiyatga,
umuman tabiatga nisbatan shaxs sifatida o‘zini namoyon qiladi. Hatti-harakat
faoliyat yoki faoliyatsizlik; so‘zlarda bildirilgan pozitsiya; imo-ishora
ko‘rinishida, qarash, nutq ohangi, matnning ma’nosi shaklidagi biron narsaga
nisbatan munosabatda jismoniy to‘siqlarni engib o‘tish va haqiqatni izlash
tomon yo‘naltirilgan harakatda kabilarda ifodalanadi. Hatti-harakat – sotsial
hulq-atvorning asosiy birligidir, uning hamisha guvohlari bo‘ladi: o‘zining
sotsial ifodasini topmagan ichki echimi hali hatti-harakat bo‘la olmaydi.
SHuning uchun hatti-harakat orqaga qaytmas xarakterga ega, uni «qayta
359
o‘ynab» bo‘lmaydi – aynan shu erdan sodir etilgan hatti-harakat uchun shaxsiy
javobgarlik vujudga keladi. Hatti-harakatda inson shaxs sifatidagina namoyon
bo‘lib qolmasdan, balki ushbu sifatda shakllanadi ham.
