Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Yordamga muhtojlikni va samaradorlikni oʻrganish.
Agar shaxsni oʻziga nisbatan samaradorligi ishonchi past boʻlsa, unda 
yordamga muhtojlik kuchayib boradi. Bu koʻproq depressiyaga yaqinroq. 
Psixolog Martin Seligman (1995-y.) yordamga muhtojlikni oʻrgangan. 
Tadqiqotlar davomida tushkunlik hayvonlarda ya’ni kalamush va kuchuklarda 
oʻtkazildi. Qafasda takroran ularga ruhiy zarba berildi. Jarayonning keyingi 
bosqichida holat bir muncha oʻzgardi. Hayvonlar qafasning bir joyidan boshqa 
joyga qochishdan oʻzlarini chetga oldi. Ammo birozdan keyin bunday qolishni 
toʻxtatishdi. Seligman bunday harakatni yordamga muhtojlik deb nomladi. 

---

136 
Odamlarda yordamga muhtojlik muammolar bilan shugʻullanishda turli 
hil xarakter yoʻllariga olib boradi. Ular muammoni manbayini, sababini 
qidirishni boshlaydilar, hayotiy muammolarni umumlashtirib ularni 
vaqtinchalikmi yo davomiy ekanligini koʻrishlari kerak. Optimist shaxslar 
ularga qarama-qarshi sifatida muammoni tashqaridan hal qilishga ishonishadi. 
Idrok haqidagi farqlar haqida diqqatga sazovor soʻzlar shundan iboratki,
ushbu idroklar qancha kelajak uchun umidli boʻlishga yuqori darajada samarali 
boʻlib oʻxshasa, shuncha yordamga muhtojlik undan farq qiladi yoki qarama 
qarshilikni ifodalaydi. Allaqachon yuqorida aytib oʻtilganidek, oʻziga boʻlgan 
samarali ishonch biror kishi tomonidan oʻziga berilgan ishni muvaffaqiyatli 
bajarishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu mazmundan kelib chiqadiki, oʻziga 
boʻlgan ishonch diqqatni vaqtinchalik yoki chegaralangan vaqtga nisbatan 
qoʻllanadi, xattoki muvaffaqiyatga erishish biror kishi tomonidan ichki 
hisoblangan holda ham. Ustozlar talabalardagi yordamga muhtojlikni 
pasaytirishlari mumkin, buning uchun ular oʻziga ishonchlilik hissini 
ruhlantirishlari kerak. Bu yerda biz keyin tushuntiradigan bir qancha ushbu ishni 
amalga oshirish yoʻllari mavjud.